ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΗΓΩΝ

Δίνεται ιστορικό υλικό (γραπτές ιστορικές πηγές, χάρτες, διαγράμματα-πίνακες, γελοιογραφίες, σκίτσα και γενικότερα εικαστικά έργα) στους υποψηφίους που σχετίζεται με τις ιστορικές γνώσεις που έχουν αποκομίσει από το σχολικό βιβλίο και ζητείται:
 να το αξιοποιήσουν  να συνδυάσουν τα στοιχεία τα οποία μπορούν να αντλήσουν από τις πηγές που έχουν δοθεί με τις ιστορικές γνώσεις που ήδη έχουν  να ενεργοποιήσουν την κριτική τους ικανότητα και να συνθέσουν ένα κείμενο ιστορικού περιεχομένου όπου θα παρουσιάζουν και θα αξιολογούν ιστορικά γεγονότα ή ιστορικά πρόσωπα, θα αναλύουν αίτια ή συνθήκες που συντέλεσαν στη διαμόρφωση και εξέλιξη σημαντικών ιστορικών φαινομένων.

Για την επιτυχή αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων απαιτείται από τους μαθητές :

 να έχουν κατανοήσει και να έχουν εμπεδώσει ολόπλευρα την εξεταστέα ύλη  να έχουν αναπτύξει την ικανότητα να αναλύουν και να συνθέτουν τις γνώσεις που κατέχουν και, το κυριότερο, να μπορούν να συνδυάζουν τα δεδομένα των ιστορικών πηγών με τις σχετικές πληροφορίες που αντλούνται από το σχολικό βιβλίο.  να μπορούν να εκφράζονται με σαφήνεια, γιατί δημιουργούν ένα δικό τους κείμενο που πρέπει να ακολουθεί όλους τους κανόνες της παραγωγής γραπτού λόγου (ενότητα, πληρότητα και ακρίβεια περιεχομένου, ορθογραφία, καθαρή εικόνα γραπτού).

ΒΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΠΗΓΗΣ

1ο βήμα: Διαβάζουμε προσεχτικά το θέμα και εντοπίζουμε το ζητούμενο
ή τα ζητούμενα, αν είναι περισσότερα.
2ο βήμα: Διαβάζουμε με πολλή προσοχή το παράθεμα (παρατηρούμε αν
πρόκειται για φωτογραφία ή σκίτσο) και εντοπίζουμε το
ιστορικό πλαίσιο, δηλαδή σε ποια χρονική περίοδο βρισκόμαστε
και ποιο είναι το ιστορικό γεγονός το οποίο χρειάζεται να
επεξεργαστούμε.
3ο βήμα: Εντοπίζουμε τα χωρία από το σχολικό βιβλίο που θα
χρειαστούν για να συνθέσουμε την απάντησή μας.
4ο βήμα: Επισημαίνουμε και υπογραμμίζουμε τα σημεία της πηγής που
μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως απάντηση στην ερώτηση ή
τις ερωτήσεις του θέματος.
5ο βήμα: Ξεκινάμε την απάντησή μας κάνοντας μια μικρή εισαγωγή
στην πρώτη παράγραφο, ώστε να γίνει κατανοητό από την
αρχή σε ποια περίοδο θα αναφερθούμε και σε ποια γεγονότα.

Γράφουμε την απάντηση συνδυάζοντας τα στοιχεία της πηγής
με τα στοιχεία του βιβλίου, συνδέουμε δηλαδή τις ιστορικές
μας γνώσεις από το σχολικό βιβλίο με τις πληροφορίες που
έχουμε αντλήσει από την πηγή και τις έχουμε ήδη
υπογραμμίσει. Έτσι συνθέτουμε ένα δικό μας κείμενο με
ιστορικό περιεχόμενο το οποίο πρέπει να έχει προσεγμένη
έκφραση, δομή και συνοχή.

ΠΩΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΜΑΣ

Α. Η Δομή της
Στη σύνθεση ακολουθούμε συνήθως τη δομή του σχολικού βιβλίου. Καταγράφουμε τις απαιτούμενες πληροφορίες με τη σειρά που βρίσκονται στο σχολικό βιβλίο και στα κατάλληλα σημεία παρεμβάλλουμε στοιχεία από τις πηγές. Η σύνδεση με τις πληροφορίες που αντλούμε από την πηγή μπορεί να γίνει με τις παρακάτω συνδετικές φράσεις:
1.«Σύμφωνα με το παράθεμα/ την πηγή/ την εφημερίδα/τον πίνακα/ το χάρτη…» 2. «Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παραθέτει ο τάδε στην πηγή...» 3«Τα γεγονότα αυτά επιβεβαιώνονται από τις πληροφορίες του παραθέματος…» 4.«Όπως προκύπτει από το παράθεμα…»

Β. Στοιχεία που πρέπει να αποφεύγονται στην απάντηση
 Η παράθεση αυτούσιων εκφράσεων από την πηγή, γιατί αξιολογείται ως έλλειψη κριτικής ικανότητας και μη κατοχή των ιστορικών γνώσεων του σχολικού βιβλίου. Αν χρειαστεί να μεταφέρουμε μια λέξη αυτούσια ή μια φράση από την πηγή, χρησιμοποιούμε τα εισαγωγικά.  Αποφεύγουμε , επίσης, την πιστή αναπαραγωγή της πηγής. Προσπαθούμε να αναπαράγουμε δικό μας λόγο.

Γ. Πως αξιοποιούμε τα στοιχεία της πηγής στην απάντηση
Το παράθεμα (πηγή) μπορεί να συμπληρώνει και να εμπλουτίζει τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου ή να δίνει επιπλέον πληροφορίες ή ακόμα και να έρχεται σε αντίθεση με αυτές.
 Αν η πηγή δεν προσφέρει νέα στοιχεία σε σχέση με αυτά που υπάρχουν στο βιβλίο, τότε χρησιμοποιούμε τις πληροφορίες της πηγής για να επιβεβαιώσουμε τις ιστορικές μας γνώσεις. Γράφουμε, δηλαδή , όλες τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και σε κατάλληλα σημεία τις ενισχύουμε και τις ολοκληρώνουμε με τα στοιχεία της πηγής.  Αν η πηγή προσφέρει νέα στοιχεία , τότε τα νέα στοιχεία προστίθενται στις γνώσεις του σχολικού βιβλίου.  Αν η πηγή προσφέρει περισσότερες πληροφορίες σε σχέση με αυτές του βιβλίου, τότε η απάντηση θα πρέπει να στηριχθεί περισσότερο σε αυτή. Θα οργανώσουμε το κείμενό μας βασισμένοι στο υλικό και τη δομή της πηγής και θα προσθέσουμε στο σημείο ή στα σημεία που ταιριάζουν τις ιστορικές γνώσεις από το σχολικό βιβλίο.

Δ. Πώς αξιοποιούνται πηγές που είναι εικόνες φωτογραφίες κ.λπ.

 Παρατηρούμε προσεχτικά την απεικόνιση, προσέχουμε τη λεζάντα και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο τη συνοδεύει, όπως δημιουργός, χρονολογία δημιουργίας, περιεχόμενο.  Περιγράφουμε την εικόνα με αντικειμενική και ουδέτερη παρατήρηση-περιγραφή (κυριολεκτική χρήση της γλώσσας) και προσπαθούμε να εντοπίσουμε τους συμβολισμούς, αν υπάρχουν.  Εντοπίζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε και το αίτιο της δημιουργίας της.  Αναζητούμε το λειτουργικό της ρόλο και το στόχο που υπηρετεί (π.χ. πολιτικό ρόλο)  Συσχετίζουμε, τέλος, την εικόνα με τις ιστορικές μας γνώσεις, που μας βοηθούν να την ερμηνεύσουμε σωστά.

Ε. Πώς αξιοποιούνται πηγές που είναι Διαγράμματα-Πίνακες

o Παρατηρούμε προσεχτικά τα στατιστικά δεδομένα του πίνακα, αφού προηγουμένως έχουμε επισημάνει τον τίτλο του που αναφέρεται στο θέμα. o Εντοπίζουμε το πού, πότε και γιατί δημιουργήθηκε. o Παρατηρούμε τις στήλες και τα στοιχεία που δίνονται στην καθεμία. Προσέχουμε επίσης τη σειρά με την οποία έχουν ταξινομηθεί τα στοιχεία (με βάση το χρόνο, τον τόπο) o Συσχετίζουμε τις στήλες μεταξύ τους. Στους μεγάλους πίνακες είναι αναγκαίο να ομαδοποιούμε τις πληροφορίες ανάλογα με το είδος τους, χωροταξικά ή χρονολογικά. o Συνδυάζουμε τις πληροφορίες του διαγράμματος-πίνακα με το ζητούμενο. o Καταγράφουμε τις παρατηρήσεις μας ή τα σχόλιά μας για τα στοιχεία που δίνονται στο διάγραμμα και προσπαθούμε να τα αξιολογήσουμε σύμφωνα με τις ιστορικές μας γνώσεις.