Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2015

ΠΟΙΚΙΛΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΘΟΥΡΙΟΥ

ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Πρόδρομος και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Μαγνησίας. Το θεωρούμενο ως πραγματικό του επώνυμο Αντώνιος Κυριαζής ή Κυρίτζης δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα. Ο ίδιος προτιμούσε να χρησιμοποιεί ως επώνυμο αυτό της γενέτειράς του, ενώ οι Έλληνες διανοούμενοι που ζούσαν στην εξορία τον αποκαλούσαν Φεραίο, επειδή στην αρχαιότητα η πόλη του ονομαζόταν Φεραί.
   
Ο νεαρός Ρήγας εγκατέλειψε το Βελεστίνο πολύ νωρίς, αφού πρώτα πήρε την βασική του μόρφωση. Το 1785 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις σπουδές του κι εντάχθηκε στο περιβάλλον των Φαναριωτών, ενώ το 1788 εγκαταστάθηκε στη Βλαχία ως διοικητικός υπάλληλος.
   Στα χρόνια που ακολούθησαν διακρίθηκε ως λόγιος και συγγραφέας. Το 1790 και το 1796 ταξίδεψε στη Βιέννη για να τυπώσει τα βιβλία του, μεταξύ αυτών το «Σχολείο των ντελικάτων εραστών», το «Φυσικής Απάνθισμα», ο «Ηθικός Τρίποδας» και ο «Ανάχαρσις».
Ως κορυφαίο έργο του, πάντως, θεωρείται η «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» που περιείχε:
τον Θούριο, γνωστό επαναστατικό άσμα
  • μια επαναστατική προκήρυξη
  • τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου σύμφωνα με τα πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών
  • το Σύνταγμα του Ρήγα
Το πολιτικό όραμα του Ρήγα συνίστατο στη δημιουργία μιας πολυεθνικής βαλκανικής επικράτειας που θα ήταν απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις της οθωμανικής πολιτικής και στην οποία οι Έλληνες θα είχαν κυρίαρχη θέση. Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου προσπάθησε να εξεγείρει όλους τους υπόδουλους στους Οθωμανούς λαούς της Βαλκανικής εναντίον του κοινού τυράννου.
Επεδίωξε, μάλιστα, να συναντήσει τον Μεγάλο Ναπολέοντα για να ζητήσει τη βοήθειά του. Συνελήφθη, όμως, στις 8 Δεκεμβρίου του 1797 από τους Αυστριακούς στην Τεργέστη και παραδόθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι τον σκότωσαν δια στραγγαλισμού στις 12 Ιουνίου του 1798 στο Βελιγράδι.
Διαβάστε περισσότερα:
http://www.sansimera.gr/biographies/1#ixzz2kXc6xE88

Για τη δολοφονία του Ρήγα και των συντρόφων του διαβάστε εδώ:
http://blogs.sch.gr/ksergaki/2012/03/03/%CF%81%CE%AE%CE%B3%CE%B1%CF%82-%CF%86%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%82/#prettyPhoto


ΘΟΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ
Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΡΗΓΑ
-Ο Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής  ( πραγματικό όνομα Αντώνης Κυριαζής) γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας.
-Είχε τη δυνατότητα να μορφωθεί λόγω της καλής οικονομικής κατάστασης της οικογενείας του.
-Το 1880 εγκαταστάθηκε στην Πόλη έγινε γραμματικός τον Υψηλάντη, ολοκλήρωσε τις σπουδές του και έγινε έπαρχος σε μικρή περιοχή της Βλαχίας.
-Επηρεάστηκε από τη Γαλλική Επανάσταση και πήγε στη Βιέννη , όπου τύπωσε τα πρώτα του βιβλία ( Χάρτα της Ελλάδας, επαναστατικό Μανιφέστο, μια εικόνα του Μ. Αλεξάνδρου.
-Άλλα έργα του: το σχολείο των Ντελικάτων εραστών, Φυσικής Απάνθισμα, Ηθικός Τρίποδας, Νέος Ανάχαρσις.
-Το 1798 παραδόθηκε από την αυστριακή αστυνομία στον Τούρκο έπαρχο και  στραγγαλίστηκε στη φυλακή.
(πηγή: e-alexandria ) 
ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΟΧΗΣ
Νεοελληνικό Διαφωτισμό ονομάζουμε το σύνολο των πνευματικών και συνειδησιακών φαινομένων της νεοελληνικής ιστορίας που συνέβησαν την πεντηκονταετία 1774 – 1821. Αν και χρονικά η έναρξη του Διαφωτισμού τοποθετείται στις αρχές του 18ου αιώνα, τίθεται ως ιστορικό ορόσημο η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) μεταξύ Οθωμανών και Ρώσων, η οποία περιλάμβανε ευνοϊκούς κυρίως οικονομικούς όρους για τους υπόδουλους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που επέτρεψε και την πνευματική ανάπτυξη των Ελλήνων. Η περίοδος αυτή της νεοελληνικής ιστορίας χαρακτηρίστηκε από τους μελετητές ως Νεοελληνικός Διαφωτισμός σε αντιδιαστολή με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό που εμφανίστηκε τον 17ο και 18ο αιώνα στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γαλλία. Διαφωτισμός ή Αιώνας των Φώτων ονομάστηκε η οικονομική, επιστημονική, πολιτική και γενικότερα ιδεολογική κίνηση που έθεσε ως στόχο τη βελτίωση της ανθρώπινης κοινωνίας. Ο Διαφωτισμός υπήρξε ένα πολύ σημαντικό κίνημα που άλλαξε τη νοοτροπία και τον τρόπο σκέψης σε ολόκληρη την Ευρώπη, επηρέασε σχεδόν όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και οδήγησε στην Γαλλική Επανάσταση. Η τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα και οι δύο πρώτες του 19ου είναι χρόνια κρίσιμα και πολύ σημαντικά για το νέο ελληνισμό. Όλα δείχνουν πως το σκλαβωμένο έθνος προχωρεί προς μια καινούρια σύνθεση και τελικά προς την απελευθέρωση. Η οικονομική ευημερία, η άνοδος της μεσαίας τάξης, η διεύρυνση των ενδιαφερόντων, η δίψα για παιδεία και παράλληλα η σταδιακή εθνική χειραφέτηση και ο πόθος για ελευθερία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του αναγεννώμενου νέου ελληνισμού. Η κοινωνική, οικονομική και πνευματική εξέλιξη εκφράζεται αρκετά έντονα και στη συγγραφική παραγωγή. Πολυπληθείς εκδόσεις πρωτότυπων ή μεταφρασμένων έργων, περιοδικά, εφημερίδες αυξάνονται συν τω χρόνω και δίνουν στους νέους Έλληνες τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με κάθε είδος γνώσης.

Όσον αφορά τα ελληνικά Γράμματα, η συγγραφική παραγωγή την περίοδο του Διαφωτισμού αναφέρεται κυρίως σε ιστορικά και φιλολογικά έργα και πολύ λιγότερο στη λογοτεχνία. Αυτό ήταν φυσικό αφού ο σκοπός σε εκείνη την ιστορική στιγμή ήταν να μάθουν οι σκλαβωμένοι ραγιάδες την εθνική και ιστορική τους καταγωγή και να συνειδητοποιήσουν την ιστορική τους προοπτική. Γι’ αυτό και την περίοδο του Διαφωτισμού οι λόγιοι στρέφονται κυρίως προς τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και προσπαθούν με τα έργα τους να συμβάλουν στην εθνική αυτογνωσία. Ωστόσο, δεν λείπουν και τα πρώτα αξιόλογα ποιητικά έργα που δείχνουν ακριβώς ότι η αφύπνιση των συνειδήσεων την περίοδο του Διαφωτισμού απλωνόταν σε όλο το φάσμα του πνεύματος. Έτσι, μέσα από τα κείμενα προβάλλονται οι απόψεις των τριών ιδεολογικών παρατάξεων, των υποστηρικτών της δημώδους γλώσσας (Αθ. Χριστόπουλος, Ι. Βηλαράς, Ρήγας Βελεστινλής), των αρχαϊστών (Ν. Δούκας) και των οπαδών της μεικτής γλώσσας (Αδ. Κοραής). Κριτήριο αποτέλεσε επίσης και η σημαντικότητα των κειμένων από ιστορικής πλευράς, κατά πόσο δηλαδή αποτυπώνει πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της εποχής (Ελληνική Νομαρχία, Ρωσσαγγλογάλλος).


Ρήγας Βελεστινλής : Γεννήθηκε το 1857 στο Βελεστίνο ( αρχαίες Φερές ) της Μαγνησίας και αποδείχθηκε δάσκαλος του γένους.
·         Το έργο «Θούριος» είναι ένας πατριωτικός ύμνος  που προτρέπει σε απελευθερωτικό αγώνα.
·         Περιλαμβάνει 126 στίχους, από τους οποίους δίνονται στο απόσπασμα οι 40 πρώτοι.
·         Η λέξη «θούριος, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, σήμαινε ορμητικός, πολεμικός. Με αυτό τον τίτλο θέλει να αποδώσει το επαναστατικό περιεχόμενο του ποιήματος

Είδος :  πατριωτικό, επαναστατικό άσμα.
Θέμα :  Η προτροπή του ποιητή προς τους σκλαβωμένους Έλληνες για επανάσταση κατά των Τούρκων ( Οθωμανών) 
Γλώσσα :  Δημοτική ( φαναριώτικη ) με ιδιωματισμούς ( πχ ψένουν ), τουρκικές λέξεις και λόγιες ( πχ να ζούμεν )
Ύφος :  απλό, ζωντανό, γιατί παρουσιάζει το φλογερό κήρυγμα του Ρήγα.
Στίχος :  ιαμβικός, οξύτονος 13 σύλλαβος (κάθε στίχος αποτελείται από έναν 7σύλλαβο και από έναν 6σύλλαβο ), με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία.

Συναισθήματα :
·         Πατριωτικός ενθουσιασμός
·         Αγάπη για ελευθερία

Δομή :
·    1η ενότητα :  στ. 1-8 , προοίμιο- δυσκολίες των κλεφτών από τη σκλαβιά ( τα δεινά της σκλαβιάς )
·         2η ενότητα : στ 9-20 Αποτελέσματα δουλείας
·         3η ενότητα : στ. 21-30 Προτροπή σε απελευθερωτικό αγώνα
·         4η ενότητα : στ. 31-40 όρκος για κοινό αγώνα και συνέπειες παράβασης του όρκου.

Ανάλυση 1ης ενότητας
·         Στ. 1 « ως πότε παλικάρια» : ξέσπασμα απελπισίας, αγανάκτησης, οργής του ποιητή για τις άθλιες συνθήκες των σκλαβωμένων Ελλήνων.
·         Παρουσίαση δυσκολιών των κλεφτών ( στ 1-8 ) :
1) ζουν σε στενότητα ( στα στενά ) = ανασφάλεια ( μεταφορικά )
2) σα λιοντάρια ( παρομοίωση ) = μοναχικά, σε μέρη δύσβατα, σε ορεινές περιοχές
3) σε σπηλιές και όχι σε σπίτια, όπως οι άλλοι άνθρωποι
4) στερούνται την κοινωνική ζωή, βλέποντας «κλαδιά» ( δάση ) αντί για ανθρώπους
5) ζουν μακριά από τους δικούς τους
6) σε μια σκλαβωμένη Πατρίδα
·         Χρησιμοποιεί α’ πληθυντικό πρόσωπο, απευθυνόμενος στους κλέφτες αλλά τοποθετώντας και τον εαυτό του μέσα σε αυτούς ( πιθανόν και από προσωπική εμπειρία )
·         Οι ερωτήσεις είναι ρητορικές και με αυτές καλεί όλους τους Έλληνες ( Ρωμιούς ) να επαναστατήσουν για την ελευθερία τους
·         Γνωμικό : διατυπώνει την άποψη για μια ώρα ελεύθερης ζωής παρά για μακροχρόνια δουλεία που ισοδυναμεί με φυλακή ( έμμεση προτροπή για αγώνα και επανάσταση ). Έμμεσα καταγράφει τις εμπειρίες των Ελλήνων ( φυλακίσεις, καταπίεση ) στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Σχήματα λόγου :
·         Παρομοίωση : στ. 2  «σα λιοντάρια»
·         Ασύνδετο :  στ. 1-2, 3-4
·         Μεταφορά : «πικρή σκλαβιά», «χάνουμε αδέρφια», «παρά σκλαβιά και φυλακή»
·         Αντίθεση : «ελεύθερη ζωή- σκλαβιά»

Ανάλυση 2ς ενότητας
·         Χρησιμοποιεί β’  ενικό πρόσωπο γιατί απευθύνεται σε όλους τους σκλαβωμένους ( αμεσότητα )
·         Στ. 9 ρητορική ερώτηση ( η ζωή χωρίς ελευθερία δεν έχει αξία )
·         Στ. 10 καλεί κάθε σκλαβωμένο Ρωμιό να σκεφτεί τα αποτελέσματα, τις συνέπειες της δουλείας :
Α) απώλεια ζωής ή ισόβια βάσανα ( ψένουν στη φωτιά )
Β) απόλυτη υποταγή στον τύραννο ( Σουλτάνο ) και εκμετάλλευση από αυτόν ( στ.12-14 )
Γ) Ο τύραννος κοιτά το συμφέρον του και την εξουσία του και θανατώνει/τιμωρεί όλους ανεξάρτητα από αξιώματα, τίτλους, εθνικότητες, φυλές, κοινωνικές τάξεις ( παραδείγματα επωνύμων Φαναριωτών που θανατώθηκαν )
Δ) Καμία πρόοδος δε σημειώνεται ( στασιμότητα, στ 20 )
·         Υπάρχει ιεραρχική κλιμάκωση των δεινών της δουλείας που ξεκινά από την καταπίεση ( στ 11-16 ) και φτάνει μέχρι τη θανάτωση ( στ. 17-20 ) – δραματική ατμόσφαιρα : άρα απευθύνεται όχι μόνο στους Έλληνες- Ρωμιούς και στους άλλους λαούς των Βαλκανίων αλλά και στους καταπιεσμένους Τούρκους.

Σχήματα λόγου :
·         Μεταφορά : ( το αίμα σου να πιει, καθρέπτης είν’ να ιδής κ.ά. )

Ανάλυση 3ης ενότητας

Αποτελεί παραινετική στροφή
·         Χρήση β’ ενικού, α’ πληθυντικού πληθυντικού ( ελάτε, ας κάμωμεν, να βάλωμεν, προτρεπτική προστακτική και υποτακτική )
·         Στ.22, η απόφαση για Αγώνα ( επανάσταση ) πρέπει να επισφραγιστεί με όρκο στο Σταυρό
·         Στ. 23,  όραμα για ίδρυση ενός κράτος με ικανούς, άξιους ηγέτες που διαπνέονται από πατριωτισμό
·         Στ. 25,    Οι νόμοι ορίζουν το «κράτος δικαίου» , απαραίτητη η υπακοή στους νόμους, ενώ η αναρχία θεωρείται δουλεία, αφού δεν υπάρχουν νόμοι για να περιφρουρούν τα δικαιώματα των ανθρώπων ( στ. 27 ).

Σχήματα λόγου :

Προσωποποίηση : « οι Νόμοι», «η Πατρίδα»
Παρομοίωση : ( η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά )
Μεταφορά : ( σκληρή φωτιά )
Αντίθεση : αρχηγός- αναρχία
Ανάλυση 4ης ενότητας
·         Προηγείται η αφήγηση :  ορκίζεται στον Ουρανό και όχι στο σταυρό, ίσως για να δείξει έναν υπερεθνικό χαρακτήρα της επανάστασης
·         Σε α’ πρόσωπο, αρχίζει με την επίκληση του Θεού

·         Δεσμεύσεις όρκου :

α) δε θα γίνει όργανο του κατακτητή, στ. 32
β) δε θα δουλέψει για τα συμφέροντά τους και δε θα παρασυρθεί από τις υποσχέσεις τους  στ 33-34
γ) μόνος σκοπός : ο αφανισμός των εχθρών ( τυράννων )  στ.35-36
δ) πίστη στη πατρίδα στ. 37
ε) απόλυτη υπακοή στους άρχοντες ( στρατηγό ) στ.38
στ ) τιμωρία στους επίορκους – σκληρή τιμωρία από την παράβαση του όρκου
( εικόνα- παρομοίωση : σαν καπνός και υπερβολή : «ν’ αστράψει …καπνός» )
Παράλληλο κείμενο, Δεύτε παίδες των Ελλήνων
 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΘΟΥΡΙΟΣ 

ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Ελευθερία ή θάνατος
Κοινός όρκος και αγώνας των Ελλήνων για την ελευθερία.
Συλλογική και όχι ατομική  η ευθύνη για την τύχη της Ελλάδας

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
®     Ο Θούριος έχει εθνεγερτικό χαρακτήρα. Ποια χωρία του   επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή;
®     Ο Ρήγας, γνωρίζοντας τη ψυχοσύνθεση των Ελλήνων, προσπαθεί να προβλέψει τους ενδεχόμενους κινδύνους για τον Αγώνα. Ποιοι είναι αυτοί οι κίνδυνοι ; Πώς προσπαθεί να τους αντιμετωπίσει; .
®     Στο  Θούριο εναλλάσσονται και τα τρία πρόσωπα (α΄, β΄και γ΄).Τι εξυπηρετεί αυτή η εναλλαγή;
®     Τι εξυπηρετούν οι αλλεπάλληλες ερωτήσεις της πρώτης ενότητας;
®     Ποιες ιδέες προβάλλονται για τη μελλοντική διακυβέρνηση του κράτους; .

ΔΟΜΗ
Υπάρχουν τέσσερις ενότητες στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Κριτήριο μας για τη διαίρεση είναι το περιεχόμενο της κάθε ενότητας.
 Ενότητα 1η : στίχοι 1- 8 που αποτελεί το προοίμιο του Θούριου. Ο Ρήγας εκφράζει τα συναισθήματά του για την αδράνεια τους απέναντι στη σκλαβιά και της συνέπειές της.
Ενότητα 2η : στίχοι 19-20.Μέσα από αντιπροσωπευτικά και χαρακτηριστικά παραδείγματα αποδεικνύει ότι δε συμφέρει κανέναν η σκλαβιά.
Ενότητα 3η : στίχοι 21- 30.Ο Ρήγας απευθύνει προσκλητήριο για όρκο πάνω στο Σταυρό. Στην ενότητα διατυπώνει μέρος των κοινωνικοπολιτικών του αντιλήψεων (τρόπος διακυβέρνησης, επικράτηση των Νόμων, ηγεσία της Ελλάδας).
Ενότητα 4η : στίχοι 31- 40 .Στο κυρίως σώμα του όρκου του ο Ρήγας επιδιώκει να προλάβει τυχόν « εσωτερικές»  απειλές για τον Αγώνα.

ΓΛΩΣΣΑ
Η γλώσσα του Θουρίου είναι η δημοτική με ελάχιστες λόγιες λέξεις (να κάμωμεν, να βάλωμεν). Η επιλογή της δημοτικής δεν είναι καθόλου τυχαία. Ένα επαναστατικό κείμενο όπως ο Θούριος  θα είχε απήχηση μόνο αν χρησιμοποιείτο η γλώσσα του λαού. Ο Ρήγας  παραβλέπει το γλωσσικό δίλημμα της εποχής του(δημοτική ή καθαρεύουσα) και  υπηρετεί τον εθνεγερτικό του στόχο  με τη χρήση της δημοτικής. Ο στίχος,  δεκαπεντασύλλαβος με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία, βοηθά στην ίδια κατεύθυνση.   
ΥΦΟΣ
Το ύφος υπηρετεί απόλυτα το σκοπό του Ρήγα: χαρακτηρίζεται επομένως ως επαναστατικό και έντονα παραινετικό- προτρεπτικό .

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ- ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ
·         Αντιθέσεις
Ελεύθερη ζωή- σκλαβιά και φυλακή, αναρχία- αρχηγός κ.α
·         Μεταφορές
Πως σε ψένουν καθ΄ώρα στη φωτιά, …το αίμα να σου πιη , πικρή
σκλαβιά κ.ά.
·         Παρομοιώσεις
Σαν λιοντάρια, ομοιάζει την σκλαβιά κ.ά
·         Μετωνυμία
·         Υπαλλαγή
Βεζίρης(μέρος) αντί όλου(Τούρκοι)
·         Προσωποποιήσεις
Οι Νόμοι , η Πατρίδα, ο Ουρανός

ΙΔΕΕΣ/ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
    1. Πρωτίστης αξίας και σημασίας αποτελεί  ή έννοια της ελευθερίας που δεσπόζει στο Θούριο. Η κατάκτησή της  οδηγεί τη σκέψη του Ρήγα να παρακινήσει τους Έλληνες να την επανακτήσουν .
    2. Η ελευθερία χάνει όμως την αξία της αν δε συνοδεύεται από τους νόμους , από ηγέτες ικανούς να κυβερνήσουν αλλά και υπηκόους έτοιμους να κυβερνηθούν .

ΒΙΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ- ΙΔΕΕΣ
o    Η κατάκτηση των ανώτερων αξιών απαιτεί θυσίες και αγώνες.
o    Πολλές φορές η σύγχρονη πραγματικότητα «ναρκώνει» τα πνευματικά μας εφόδια, καταστέλλει τα ψυχοπνευματικά μας αντανακλαστικά και μας καθιστά άβουλους «σκλάβους» της.
o    Η ενσυνείδητη πειθαρχία  προσφέρει μάλλον παρά περιορίζει την ελευθερία του ανθρώπου.
o    Οφείλουμε να αντιδρούμε με  οποιοδήποτε τίμημα  σε ο τι καταπατά τα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματά μας .

Ανάλυση των στίχων του Θουρίου

Μελετώντας τον εκ 126 στίχων Θούριο , διαπιστώνουμε ότι έχει μια άρτια δομή και μια λογική σειρά στην παράθεση των νοημάτων του. Χωρίζεται νοηματικά σε έξι ενότητες- ΓΙΑ ΑΛΛΟΥΣ 4-, άριστα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Είναι μια Επαναστατική Διακήρυξη μεθοδικά γραμμένη, αποτελεί ένα επαναστατικό προσκλητήριο.
Ο Ρήγας υποστηρίζει το Δίκαιο της επαναστάσεως των σκλαβωμένων για την απόκτηση της ελευθερίας τους από την κατάσταση της σκλαβιάς, στην οποία είναι έρμαια στις απολυταρχικές ορέξεις του σουλτάνου και των κατά τόπους αντιπροσώπους του, των πασάδων του. Παράλληλα, στο Θούριο προτείνει και τον τρόπο με τον οποίο θα αποκτήσουν τα Δίκαιά τους, που δεν είναι άλλος από τον ένοπλο επαναστατικό αγώνα.

Στην Α΄ ενότητα του Θουρίου, στιχ. 1-20, ο Ρήγας με χαρακτηριστικές εικόνες (ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ) διεκτραγωδεί την θλιβερή κατάσταση των ραγιάδων, που δεν ορίζουν πατρίδα, δεν ορίζουν τους ανθρώπους τους, την οικογένειά τους, όλοι είναι έρμαια στην επιθυμία και τη βούληση του δυνάστη. Γι” αυτό και αναφωνεί:
«Ως πότε παλληκάρια να ζούμεν στα στενά       1
Μονάχοι σαν λιοντάρια στες ράχες τα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά
Να φεύγουμ” απ” τον κόσμο, για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια Πατρίδα και γονείς           5
Τους φίλους τα παιδιά μας κι” όλους τους συγγενείς;»,

Με το «Ως πότε,.» στην αρχή του Θουρίου ο Ρήγας θέλει να δηλώσει ότι, ενώ οι σκλαβωμένοι νιώθουν την κατάντια της σκλαβιάς και είναι έτοιμοι ψυχικά και αντικειμενικά για την ανάκτηση της λευτεριάς, αδρανούν, δεν ξεκινούν τον αγώνα της επανάστασης.
Η φράση αυτή του Ρήγα έχει μια ψυχοκινητική δυναμική. Δείχνει την αδημονία του Ρήγα για την απελευθέρωση και συγχρόνως τη σημασία για την ψυχική παρακίνηση των σκλαβωμένων να αρπάξουν τα άρματα για την λευτεριά. Ο Ρήγας ακόμη και σε άλλους δύο στίχους του Θουρίου χρησιμοποιεί το «Ως πότε», στον στίχ. 55 «Ως πότ’οφφικιάλιος σε ξένους βασιλείς;» και στον στίχ. 64 «Ως πότε στες σπηλιές σας κοιμάστε σφαλιστά;».
Τη φράση «Ως πότε.», με τη δυναμική που περιέχει, ο Ρήγας χρησιμοποιεί και στον Ύμνο Πατριωτικό, σε τρεις στροφές, 4, 9 και 17,
Ως πότ” ημείς υπομονή
και να μην βγάνωμεν φωνή;

Ως πότε, άνδρες ξακουστοί,
Να είστε πάντα σφαλιστοί;

Ως πότε τους βαστάτε;

Σημειώνουμε ότι τη φράση «Ως πότε» τη χρησιμοποιεί τρία χρόνια αργότερα και ο Κοραής στο «΄Ασμα πολεμιστήριον» , όμως στο τέλος του δεύτερου στίχου και όχι στην αρχή όπως ο Ρήγας:
Α΄           «Φίλοι μου συμπατριώται,
δούλοι να “μεθα ως πότε
των αχρείων Μουσουλμάνων
της Ελλάδος των τυράννων;».
Ωστόσο ο Κοραής στη συνέχεια αναγράφει το «έως» στην αρχή του στίχου αντί για «ως», όπως ο Ρήγας, που ηχητικά έχει μια δυναμικότητα. Ο στίχος «Έως πότ” η τυραννία;» και «Έως πότε η δουλεία;» επαναλαμβάνεται αρκετές φορές στο τέλος κάθε τμήματος της ποιητικής σύνθεσης «΄Ασμα πολεμιστήριον».

Ο Ρήγας, από την αρχή ακόμη του Θουρίου, τους σκλαβωμένους, που τους αποκαλεί «παλληκάρια», τους χαρακτηρίζει ως λιοντάρια. Το λιοντάρι είναι ο άρχοντας των ζώων της ζούγκλας, το πιο δυνατό ζώο, που θεωρούνταν ως πρότυπο δύναμης και μεγαλείου. Παρόμοια στον στίχο 63 τους Σουλιώτες και Μανιάτες, τους εμπειροπόλεμους αυτούς πληθυσμούς των Ελλήνων, τους παρομοιάζει με τα λιοντάρια. Επίσης, παραστατικά συμβολίζει τους σκλαβωμένους με το λιοντάρι στη σχετική παράσταση του πρώτου φύλλου της Χάρτας, στην «Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως».

Στη μνημονευόμενη παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού, παρατηρούμε ότι ο Ρήγας έθεσε στη ράχη του να επικάθονται τα σύμβολα της εξουσίας του σουλτάνου, που τόσα χρόνια είναι κυρίαρχος στους σκλαβωμένους.
Παράλληλα όμως ο Ρήγας έβαλε στα πόδια του λιονταριού ένα συμβολισμό σημαντικό που έχει να κάνει με το στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του> έχει βάλει οριζόντια το ρόπαλο του Ηρακλέους . Θέλει να πει πως οι σκλαβωμένοι, όταν ενθουσιαστούν με τον Θούριο και με την επανάστασή του θα πάρουν το ρόπαλο, -τα όπλα και θα γκρεμίσουν τα σύμβολα εξουσίας του σουλτάνου και θα δημιουργήσουν τη δημοκρατία του.

Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε το ερμηνευτικό λάθος, που έχει υποστηριχθεί πρόσφατα και μάλιστα στην επανέκδοση της «Χάρτας της Ελλάδος» από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους , πως το λιοντάρι συμβολίζει τον σουλτάνο. Ο Ρήγας, όπως μνημονεύσαμε, τους σκλαβωμένους, τα παλληκάρια, τα χαρακτηρίζει ως λιοντάρια.
Μάλιστα ο Ρήγας είναι σαφής στο Θούριο και στον Ύμνο Πατριωτικό για την σημασία αυτή. Ας αναφέρουμε τους στίχ. 1-2 του Θουρίου, «Ως πότε παλληκάρια θα ζούμεν στα στενά/ μονάχοι σαν λιοντάρια στες ράχες, στα βουνά;» και τον στίχ. 63, «Σουλιώτες και Μανιάτες λιοντάρια ξακουστά».

Παρόμοια και στον «Υμνο Πατριωτικό», στροφή 5, ο Ρήγας δίνει τη σχετική ερμηνεία για το συμβολισμό του λιονταριού, που είναι τα σκλαβωμένα παλληκάρια:
«Όλα τα έθνη το θωρούν,
και παλ” ευθύς το απορούν
πως τέτοια παλληκάρια
που “ναι σαν τα λιοντάρια
να ζουν στην τυραννίαν».

Επίσης και στη στροφή 15 του «΄Υμνου Πατριωτικού» ο Ρήγας θεωρεί τα παλληκάρια πως είναι σαν τα λιοντάρια:
«Αυτούς που βλέπετ” αντικρύ,
είναι Κονιάρηδες χοντροί.
Κ” εσείς, μπρε παλληκάρια,
Είστε σαν τα λιοντάρια».

Παράλληλα στον Θούριό του ο Ρήγας δίνει τον χαρακτηρισμό για τον Σουλτάνο, τον αποκαλεί «λύκο». Αυτός είναι ο χαρακτηρισμός για τον Σουλτάνο και όχι το λιοντάρι. Στον Θούριό του ιδιαίτερα ο Ρήγας παρατηρεί πως αν δεν στέλνουν από την Αίγυπτο το χαράτσι θα «ψωφίσει ο λύκος», δηλ. ο Σουλτάνος, δείχνοντας κατ” αυτόν τον τρόπο και την σημαντική πολιτικοοικονομική του σκέψη:
«Χαράτζι της Αιγύπτου στην Πόλ” ας μη φανή,  103
για να ψοφήσ” ο λύκος, οπού σας τυραννεί».

Παρόμοιο χαρακτηρισμό παρατηρούμε και στους επόμενους στίχους του «Θουρίου»:
«Να σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βαστούν    121
και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν».
Ακόμη προσθέτουμε ότι τον σουλτάνο τον χαρακτηρίζει και με τον λαγό στον στίχ. 112, «καρδιοκτυπά και τρέμει σαν τον λαγό κι αυτός».

Στους πρώτους αυτούς στίχους του Θουρίου, στους οποίους ο Ρήγας περιγράφει επιγραμματικά την φρικώδη κατάσταση των σκλαβωμένων, δε γράφει στο δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού «να ζήτε», μια και απευθύνετε στα παλληκάρια, αλλά βάζει πληθυντικό πρώτου προσώπου «να ζούμεν» περιλαμβάνοντας κατ” αυτόν τον τρόπο τον εαυτόν του και όλους τους σκλαβωμένους του Βαλκανικού χώρου:
«Ως πότε παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά,     1
μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά».

Τονίζει εμφατικά πως δεν όριζαν πλέον ούτε πατρίδα, ούτε τους γονείς, ούτε τα παιδιά τους. Γι” αυτό και διακηρύσσει στους στίχ. 7-8 το απαράμιλλο για την αξία της ελευθερίας, πως είναι προτιμότερη «μιας ώρας ελεύθερη ζωή / παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή». Είναι η εμπειρία των σαράντα χρόνων της ζωής του ίδιου του Ρήγα. Σαράντα χρονών ήταν όταν έγραψε τον Θούριο.



Στη συνέχεια επεξηγεί αυτή του την αφοριστική πρότασή του για την κατάσταση της σκλαβιάς. Ζώντας μέσα στη σκλαβιά, ό,τι και να δημιουργήσεις, ο τύραννος με τους κατά τόπους πασάδες του, τονίζει πάλι ο Ρήγας στον στίχ. 14 πως «πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιεί».
Οποιαδήποτε στιγμή είναι δυνατόν να σε καταστρέψει και να σε θανατώσει, χωρίς λόγο, χωρίς εξήγηση. Ακόμη και αν αποκτήσεις αξιώματα, Βεζύρης, Δραγουμάνος, πάλι είσαι εκτεθειμένος στις ορέξεις του σουλτάνου, της απολυταρχικής τυραννίας και εξουσίας του.

Παραστατικά, στο στίχ. 10, περιγράφει την κατάσταση αυτή πως είναι σα να ψένουν κάθε στιγμή στη φωτιά, «στοχάσου πως σε ψένουν καθ” ώραν στη φωτιά».
Επί πλέον, ο Ρήγας σε αυτούς τους πρώτους στίχους καταρρίπτει ως ανεπιτυχή την προσπάθεια, που εκδηλώνονταν κυρίως εκ μέρους των Φαναριωτών πως, υπηρετώντας το σουλτάνο, θα ήταν δυνατόν να γινόταν η κατάληψη της εξουσίας από τους Έλληνες.

Και γι” αυτήν του την θέση φέρνει παραδείγματα Ελλήνων, οι οποίοι υπηρέτησαν τον Σουλτάνο και τους οποίους σε κάποια στιγμή τους αποκεφάλισε. Αυτή ήταν η μοίρα της εθελούσιας υπηρεσίας του τυράννου.
Ο Ρήγας αντιτίθεται σε αυτήν την τακτική και προτείνει τον ένοπλο στρατιωτικό αγώνα για την αποτίναξη του τυράννου και της σκλαβιάς. Και δείχνει πόσο ενημερωμένος ήταν στα ιστορικά γεγονότα της εποχής του με τη συνακόλουθη αξιολόγησή τους.
Παραστατικά μνημονεύει έξι χαρακτηριστικές περιπτώσεις Ελλήνων , οι οποίοι υπηρέτησαν τον σουλτάνο στις υψηλές βαθμίδες της εξουσίας και βρήκαν τραγικό θάνατο.
«Ο Σούτζος κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,         15
Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης είν” να ιδής.
Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί,
κι αμέτρητ” άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμμιά “φορμή».          20

Ήταν όλοι τους γνωστοί τον λαό, γι” αυτό και τονίζει πως οι περιπτώσεις τους είναι «καθρέπτης» για να αντιληφθούν την ανεπιτυχή αυτή τακτική της εθελουσίας υπηρεσίας του σουλτάνου με το σκεπτικό τους πως εκ των έσω να αλώσουν την εξουσία. Συγκεκριμένα για τον καθένα από τους έξι Έλληνες, που μνημονεύει ο Ρήγας, σημειώνονται τα κάτωθι:
α). Σούτσος Νικόλαος , Μέγας Διερμηνέας της Πύλης. Κατά τον Ρωσσοτουρκικό πόλεμο κρίθηκε ύποπτος και αποκεφαλίσθηκε το 1769.
β). Μουρούζης Γεώργιος, (1773-1796), Μέγας διερμηνέας τα Πύλης, ήρθε σε έριδες με τον αρχιναύαρχο Χουσείν πασά, εξορίστηκε την Κύπρο τον Δεκέμβριο του 1796, όπου και δηλητηριάστηκε και απεβίωσε. Η «Εφημερίς» των αδελφών Πούλιου στη Βιέννη γράφουν σχετικά .
γ). Πετράκης , τραπεζίτης του σουλτάνου, που καρατομήθηκε το 1786 μετά την απαίτηση του διορισθέντος ως ηγεμόνας της Βλαχίας αντιπάλου του Νικ. Μαυρογένη .
δ). Σκαναβής Δημήτριος, αντιπρόσωπος των Χίων στην Κωνσταντινούπολη, λόγω της ευνοίας της Βαλιδέ σουλτάνας ήταν πανίσχυρος, όμως εξέπεσε της ευνοίας του σουλτάνου και θανατώθηκε το 1778.
ε). Γκίκας Γρηγόριος , Μέγας Διερμηνέας, Ηγεμόνας της Βλαχίας και της Μολδαβίας έπεσε σε δυσμένεια και αποκεφαλίσθηκε το 1777, και δημεύθηκε η μεγάλη περιουσία του.
ζ). Μαυρογένης Νικόλαος , πρώτα Δραγουμάνος του Στόλου, Ηγεμόνας της Βλαχίας και Μολδαβίας, αρχιστράτηγος των Οθωμανικών στρατευμάτων εναντίον των Ρωσικών, και λόγω των αποτυχιών αποκεφαλίσθηκε την 1 Οκτωβρίου 1790.

Μάλιστα ο Ρήγας αναφέρει πως την ίδια τύχη είχαν, εκτός από αυτούς τους επώνυμους, και πολλοί καπετάνιοι, παπάδες, αγάδες και λαϊκοί. Στο σημείο αυτό επισημαίνει στο στίχ. 20 πως όχι μόνο Ρωμιοί αλλά πολλοί Τούρκοι είχαν την ίδια τύχη από τις αυθαιρεσίες του σουλτάνου, «ζωήν και πλούτον χάνουν χωρίς καμμιά “φορμή». ΄Εχει σημασία να επισημάνουμε ότι ο Ρήγας κατατάσσει και το μωαμεθανικό λαό, τους Τούρκους, στην ίδια μοίρα με τους Ρωμιούς, πως και αυτοί υπόκεινται στις αυθαιρεσίες της τυραννίας, του σουλτάνου και των πασάδων του, πρωτοποριακή θέση την οποία αναπτύσσει και σε άλλα σημεία των επαναστατικών κειμένων του. Και για παράδειγμα αναφέρουμε την «Επαναστατική Προκήρυξη» στην οποία διακηρύσσει ότι «όλοι στενάζουν υπό την δυσφορωτάτην τυραννίαν του Οθωμανικού βδελυρωτάτου δεσποτισμού, όλοι, Χριστιανοί και Τούρκοι, χωρίς ξεχωρισμόν θρησκείας, ώστε κανένας, οποιασδήποτε τάξεως και θρησκείας, δεν είναι σίγουρος μήτε δια την ζωήν του, μήτε δια την τιμήν του, μήτε δια τα υποστατικά του».

Παρόμοια, ο Ρήγας στο τέλος του Θουρίου στίχ. 121-122 τονίζει πως η απολυταρχική εξουσία του σουλτάνου με τους κατά τόπους εκπροσώπους του, που τους αποκαλεί «λύκους», τυραννά όχι μονάχα τους χριστιανούς, αλλά και τους Τούρκους. Γι” αυτό και διακηρύσσει, «Να σφάξωμεν του λύκους (τον σουλτάνο και τους κατά τόπους πασάδες του) που τον ζυγόν βαστούν, και χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν».

Στη Β΄ ενότητα του Θουρίου, στίχ. 21-40, ο Ρήγας δίνει οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να οργανωθεί η επανάσταση των σκλαβωμένων, για τη νίκη τους εναντίον των δυνάμεων του τυράννου, των σουλτανικών στρατευμάτων. Γνώριζε τη σημασία του ψυχολογικού παράγοντα στην επίτευξη του καλού αποτελέσματος κατά την επαναστατική διαδικασία των σκλαβωμένων.
Γι” αυτό και ο Ρήγας χρησιμοποιεί τον Όρκο . Βάζει τους ραγιάδες να ορκιστούν στην απόφασή τους να αποτινάξουν την τυραννία και να αποκτήσουν την πολυπόθητη ελευθερία, που τόσους χρόνους οι σκλαβωμένοι ονειρεύονταν. Η τακτική αυτή δείχνει πόσο μεθοδικός ήταν ο Ρήγας στην προετοιμασία του στρατηγικού του σχεδίου. Τον Όρκο έχει χρησιμοποιήσει και ο Κοραής στο «Άσμα Πολεμιστήριον» , και τον εφήρμοσαν μετέπειτα οι Φιλικοί και οι Επαναστάτες του ‘21.

Μάλιστα, ο Ρήγας βάζει τους σκλαβωμένους να ορκιστούν «επάνω στον Σταυρόν», το πιο ιερό που έχουν οι χριστιανοί. Επιπλέον, ο Ρήγας ως προνοητικός ηγέτης αναγράφει και τα λόγια του Όρκου, με σκοπό να καθοδηγηθούν οι επαναστάτες. Να αποφύγουν τις μεθόδους εξαγορασμού τους από τους τυράννους. Ορκίζονται πως δε θα εργαστούν πλέον για τους τυράννους και δεν παραπλανηθούν από τα «ταξίματά» τους, τις υποσχέσεις, τη συνήθη τακτική των εξουσιαστών. Θα σταθούν ενάντιοι, με τελικό σκοπό να τους αφανίσουν. Μάλιστα ο Ρήγας βάζει και τις συνέπειες της αθέτησης του Όρκου από τον ορκιζόμενο επαναστάτη-ραγιά, να αστράψει ο Ουρανός και να τον κατακάψει, να τον εξαφανίσει σαν καπνό.

Παράλληλα στους στίχους αυτούς του Θουρίου ο Ρήγας δίνει και βασικές οδηγίες στους επαναστάτες, πως τώρα θα έχουν την ευθύνη των πράξεών τους. Πρέπει να ακολουθούν «προκομμένους» αρχηγούς με πατριωτισμό, πολιτικός όρος που εισάγεται με τον Ρήγα.
«Ελάτε μ” έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν,       21
να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρό,
συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμό,
να βάλωμεν, εις όλα να δίδουν ορισμό».

Επιπροσθέτως οι επαναστάτες θα πρέπει να ακολουθούν τους Νόμους και όχι τις επιθυμίες τους. Με την υπακοή στους Νόμους περιορίζονται οι εγωιστικές τάσεις των επαναστατών.
Επί πλέον ο Ρήγας γνωρίζει τον τρόπο διοίκησης, πως πρέπει να υπάρχει ένας αρχηγός. Το πρόβλεψε στο Θούριό του, πως χωρίς έναν αρχηγό στην επανάσταση δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα. Θα επακολουθήσει η κατάσταση της πολυαρχίας με τα δυσάρεστα επακόλουθα της αναρχίας, που ο Ρήγας την παρομοιάζει με την σκλαβιά.
Χαρακτηριστικά ο Ρήγας διακηρύσσει στους στίχ. 25-27 του Θουρίου,
«Οι Νόμοι ναν” ο πρώτος και μόνος οδηγός, 25
και της πατρίδος ένας να γένη αρχηγός.
Γιατί κ “η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά».
Τα γεγονότα, που συνέβηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, με την πολυαρχία και την έλλειψη ενός αναγνωρισμένου αρχηγού, επιβεβαιώνουν τη βασική αυτή επιτελική αρχή διοικήσεως του Ρήγα.     Προσθέτουμε ότι αναφορά στους «Νόμους» ο Ρήγας κάνει και στον στίχ. 82 του Θουρίου, όταν απευθύνεται στα παλληκάρια, που βρίσκονται ως ναύτες στην αρμάδα του σουλτάνου, «Οι Νόμοι σας προστάζουν να βάλετε φωτιά».



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου