Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2015

ΠΩΣ ΠΡΟΦΕΡΟΝΤΑΝ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ?

Πώς προφέρονταν τα αρχαία ελληνικά;

10:49 | 26 Νοε. 2015
Τελευταία ανανέωση 16:16 | 26 Νοε. 2015
Τα αρχαία ελληνικά δεν προφέρονταν όπως τα νέα ελληνικά.
1. Άλλα γράφουμε και άλλα προφέρουμε
Με άλλα λόγια, η ελληνική γλώσσα και οι φθόγγοι της άλλαξαν μέσα στα δυόμισι χιλιάδες χρόνια που χωρίζουν τα αρχαία από τα νέα ελληνικά. Πώς το ξέρουμε αυτό; Πρώτα πρώτα, αν προσέξουμε τον τρόπο που γράφουμε τα ελληνικά σήμερα θα δούμε (το έχουμε ήδη πει) ότι άλλα γράφουμε και άλλα προφέρουμε. Γράφουμε παιδί, όμως δεν προφέρουμε [paiδi] αλλά [pεδί], Γράφουμε ίδιος, ήλιος, ύφος, είμαι, οίστρος, υιοθεσία, αλλά η αρχή των λέξεων αυτών, παρά τα διαφορετικά γράμματα, προφέρεται με τον ίδιο τρόπο: [i]. Λέγαμε νωρίτερα ότι αυτό συμβαίνει γιατί εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε έναν τρόπο γραφής που είναι ιστορικός, δηλαδή καταγράφει μια παλιότερη προφορά. Στα αρχαία ελληνικά τα γράμματα (ή οι συνδυασμοί γραμμάτων) ι, η, υ, ει, οι, οι αντιστοιχούν σε διαφορετικές προφορές, σε διαφορετικούς φθόγγους. Μέσα στην πορεία του χρόνου η προφορά άλλαξε: τα ι, η, υ, ει, οι, υι κατέληξαν να δηλώνουν τον ίδιο φθόγγο, το [ΐ]. Η προφορά άλλαξε, αλλά εξακολουθούμε να γράφουμε σαν να μην άλλαξε. Έτσι, άλλα γράφουμε και άλλα προφέρουμε.
Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στα ελληνικά αλλά και σε πολλές άλλες γλώσσες. Σκεφτείτε το αγγλικό I ‘εγώ’: γράφεται i και προφέρεται [ai]. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει, όπως στα ελληνικά, ότι η γραφή Ι ‘εγώ’ αντανακλά μια παλιότερη προφορά [ί] που άλλαξε: το i από [ϊ] έγινε [ai]. Η προφορά άλλαξε αλλά δεν άλλαξε η γραφή. Η προφορά, λοιπόν, αλλάζει, αλλά κρατιέται η παλιά γραφή, που αντανακλά μια παλιά προφορά. Αν αρνηθούμε να το δεχθούμε αυτό, τότε διαβάζοντας ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο που περιγράφει το βέλασμα των προβάτων (βή βή) θα πρέπει να υποστηρίξουμε (όπως είπαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο) ότι τα πρόβατα βέλαζαν διαφορετικά στην αρχαιότητα απ’ ό,τι σήμερα: έκαναν [νί νί] (όπως προφέρονται το β και το η στα νέα ελληνικά) και όχι μπέε μπέε [bee bee].
Αλλά αυτό είναι παράδοξο. Τα πρόβατα βέλαζαν τότε με τον ίδιο τρόπο όπως και τώρα, έκαναν [bee bee]1 αυτό που άλλαξε είναι η σχέση γραμμάτων και φθόγγων: το β στα αρχαία ελληνικά προφερόταν |b] όπως το αγγλικό b και το η προφερόταν [ee], ήταν μακρό. Λέγαμε ότι αυτό είναι ένα παράδειγμα των στοιχείων που χρησιμοποιούμε για να «ανακαλύψουμε» πώς προφέρονταν τα αρχαία ελληνικά. Είχαμε δει και άλλα παρόμοια και θα τα ξαναθυμηθούμε σε λίγο. Αλλά υπάρχουν και άλλου είδους πληροφορίες που χρησιμοποιούμε για τον ίδιο λόγο: (α) οι πληροφορίες που μας δίνουν οι ίδιοι οι αρχαίοι όταν μιλούν για την προφορά της γλώσσας τους- (β) η μορφή που παίρνουν οι αρχαίες ελληνικές λέξεις όταν τις δανείζονται άλλοι, σύγχρονοι με τους αρχαίους, λαοί (π.χ. οι Ρωμαίοι). Θα τα δούμε αυτά πιο αναλυτικά σε λίγο.
Αλλά πριν μπούμε σε λεπτομέρειες, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τί εννοούμε όταν μιλάμε για το πώς προφέρονταν τα αρχαία ελληνικά. Για ποια εποχή μιλάμε και για ποια μορφή των αρχαίων ελληνικών. Μιλάμε για τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. και για τη διάλεκτο της Αθήνας, την αττική διάλεκτο. Στην αρχαία εποχή δεν υπήρχε μια κοινή γλώσσα, όπως υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα. Υπήρχε μια ποικιλία διαλέκτων. Κοινή γλώσσα θα αναπτυχθεί στην εποχή που αρχίζει με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, στην ελληνιστική, όπως λέμε, εποχή. Και η κοινή αυτή γλώσσα βασίστηκε στη διάλεκτο της Αθήνας, την αττική διάλεκτο, που είχε το μεγαλύτερο γόητρο, γιατί ήταν διάλεκτος που μιλιόταν, και γραφόταν, στην πιο ισχυρή πόλη-κράτος της αρχαίας Ελλάδας. Γι’ αυτό, μιλώντας για την προφορά των αρχαίων ελληνικών, μιλάμε κυρίως για την προφορά της αττικής διαλέκτου της κλασικής εποχής, του 5ου κυρίως αλλά και του 4ου αιώνα π.Χ.pronunciation
2. Φωνήεντα
Μακρά και βραχέα
Λυτό που έχει σημασία να θυμόμαστε είναι ότι τα φωνήεντα της αρχαίας ελληνικής είχαν ένα χαρακτηριστικό που απουσιάζει από τα νέα ελληνικά: χωρίζονταν σε μακρά και βραχέα, σε φωνήεντα δηλαδή «μακριά» και «σύντομα». Τί σημαίνουν αυτά τα επίθετα; Σημαίνουν ότι το βραχύ, «κοντό», φωνήεν είχε μικρότερη διάρκεια άρθρωσης από το μακρό. Όσοι ξέρουν αγγλικά, θα αναγνωρίσουν την ομοιότητα με αυτή τη γλώσσα. Στα αγγλικά οι δύο λέξεις shit και sheet διαφέρουν κατά το ότι η πρώτη προφέρεται με ένα «σύντομο», βραχύ [i] (και σημαίνει ‘κακά’), ενώ η δεύτερη προφέρεται με ένα μακρύ [ϊ], προφέρε-ται δηλαδή [shiit] (και σημαίνει ‘σεντόνι’). Επειδή δεν έχουμε τη διάκριση αυτή στα νέα ελληνικά, συνήθως δυσκολευόμαστε να προφέρουμε διαφορετικά τις δύο αυτές λέξεις, με αποτέλεσμα μια σύγχυση που μπορεί να μας βάλει σε μπελάδες. Το ίδιο συμβαίνει με τις αγγλικές λέξεις ship ‘πλοίο’ και sheep ‘πρόβατα’. Η πρώτη προφέρεται με ένα βραχύ, «σύντομο» [i] και η δεύτερη με ένα μακρύ [ί], δηλαδή με ένα [i] που η άρθρωσή του διαρκεί περισσότερο [shiip].
Η, Ε, ΕΙ
Κάπως έτσι γινόταν και στα αρχαία ελληνικά. Θυμηθείτε πάλι το παράδειγμα βή βή, που δηλώνει το βέλασμα των προβάτων. Το γράμμα η (στα κλασικά χρόνια χρησιμοποιούσαν μόνο κεφαλαία γράμματα, δηλαδή Η για την περίπτωση που συζητάμε) αντιστοιχεί σε ένα μακρύ [e], δηλαδή [ee]. Το βραχύ αντίστοιχό του είναι το ε (δηλαδή Ε). Στα αρχαία ελληνικά υπήρχε και ένα ακόμη μακρό [e], που γραφόταν ει (δηλαδή ΕΙ)· αρχικά προφερόταν όπως γραφόταν, αλλά αργότερα, στον 5ο αιώνα π.Χ., κατέληξε να προφέρεται σαν ένα μακρό [e]. Η διαφορά του από το άλλο μακρό [ej, το Η, είναι ότι προφερόταν πιο κλειστά, δηλαδή με μικρότερο άνοιγμα του στόματος. Έτσι, η διαφορά στην προφορά των δύο λέξεων ήδη και είδη ήταν ότι και οι δυο άρχιζαν με ένα μακρό [e] = [ee], αλλά στην πρώτη λέξη το [ee] = Η προφερόταν με πιο ανοιχτό το στόμα απ’ ό,τι στη δεύτερη λέξη, όπου [ee] - ΕΙ. Αυτό το κλειστό μακρό [e] (που γράφεται ως ΕΙ) θα συμπέσει αργότερα με το μακρό [ΐ] και έτσι θα προκόψει η νεοελληνική προφορά ει = [ί].
Ο, ΟΥ, Ω
Η διαφορά μεταξύ του όμικρον και του ωμέγα είναι, πάλι, ότι το πρώτο αντιστοιχεί σε έναν βραχύ φθόγγο, ενώ το δεύτερο σε έναν μακρό, έναν φθόγγο δηλαδή που διαρκεί περισσότερο, — [οο]. Πώς το ξέρουμε αυτό; Μια πηγή είναι λέξεις που δηλώνουν ήχους ζώων. Το ρήμα κρώζω (που αναφέρεται στον ήχο που κάνουν τα κοράκια) αλλά και το ρήμα βρωμώμαι (που αναφέρεται στον ήχο που βγάζουν τα γαϊδούρια) γράφονται με ω (με μακρό [ο]) ακριβώς για να αποδώσουν τη διάρκεια που έχουν αυτοί οι ήχοι στο στόμα των κοράκων και των γαϊδάρων.
Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, υπήρχε ακόμα ένα μακρό [ο], που γραφόταν ΟΥ. Αρχικά προφερόταν όπως γραφόταν ([ou]· θα μιλήσουμε σε λίγο για την προφορά του ύψιλον), αλλά στην αττική διάλεκτο του 5ου αιώνα έχει αλλάξει και δηλώνει ένα μακρό κλειστό [ο]. Η διαφορά του δηλαδή από το άλλο μακρό [ο] (δηλαδή αυτό που γράφεται με ω) είναι ότι, ενώ το Ω αντιστοιχεί σε ένα μακρό [ο] που είναι ανοιχτό, προφέρεται δηλαδή με το στόμα αρκετά ανοιχτό, το άλλο μακρό [ο] (που γράφεται ως ΟΥ) προφέρεται με το στόμα πιο κλειστό. Έτσι η διαφορά ανάμεσα στις δύο λέξεις πώς και πούς ‘πόδι’ είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μακρό [ο], με τη διαφορά ότι στην πρώτη λέξη το μακρό [ο] προφερόταν με πιο ανοιχτό το στόμα απ’ ό,τι στη δεύτερη λέξη. Αυτό το μακρό κλειστό [ο] που γραφόταν ως ΟΥ θα μετακινηθεί σχετικά νωρίς στην προφορά [ιι]. Από την προφορά αυτή θα προέλθει το σημερινό [u].
Άλλα φωνήεντα
Και τα [i], [a] είχαν μια «μακρά» και μια «βραχεία» προφορά. Αυτό όμως δεν δηλωνόταν με ξεχωριστά γράμματα. Η διαφορά μεταξύ του βραχέος [ί] και του μακρού [ΐ] ήταν ανάλογη με αυτή που βρίσκουμε στα σημερινά αγγλικά: bit ‘κομμάτι’, beat ‘χτυπώ’ (προφέρεται [biit]).
Μακρά και βραχεία προφορά είχε και ο φθόγγος που δηλωνόταν με το γράμμα ύψιλον (Υ). Εδώ όμως πρέπει να επισημάνουμε (το έχουμε ήδη κάνει σε προηγούμενο κεφάλαιο) ότι ο φθόγγος στον οποίο αντιστοιχούσε το γράμμα Υ τον 5ο αιώνα π.Χ. δεν ήταν το [ϊ], όπως σήμερα, αλλά ο φθόγγος [ϋ] (κάτι σαν ιου), όπως στο γαλλικό lune ‘φεγγάρι (προφέρεται [liin], λίουν). Πώς το ξέρουμε αυτό; Μια πηγή είναι τα αρχαία ρήματα που δηλώνουν ήχους που κάνουν διάφορα ζώα: μυκώμαι (για το μουγκανητό των βοοειδών), βρυχώμαι (για τον βρυχηθμό των λιονταριών)· πρβ. και κόκκυξ (το αρχαίο όνομα του κούκου). Η χρήση του γράμματος Υ στις λέξεις αυτές δεν μπορεί παρά να δηλώνει έναν φθόγγο που είναι κοντά στους πραγματικούς ήχους που κάνουν τα αντίστοιχα ζώα. Και αυτός είναι πιο κοντά σε αυτό που γράφουμε ως ου σήμερα (μουγκανητό, κούκος) και όχι στο [ΐ] στο οποίο αντιστοιχεί σήμερα το γράμμα ύψιλον. Αργότερα αυτός ο φθόγγος θα εξελιχθεί σε [ΐ] και θα συμπέσει με τον φθόγγο που αποδίδεται με το γράμμα I.rhapsodos5
3. Δίφθογγοι
Δυο λόγια τώρα για τις διφθόγγους. Η δίφθογγος αυ (όπως στη λέξη αυτός) προφερόταν όπως γραφόταν, [au] (θυμηθείτε τί είπαμε πριν λίγο για την προφορά του Υ), όπως περίπου προφέρεται η δίφθογγος στο αγγλικό how ‘πώς’. Η δίφθογγος ευ (όπως στη λέξη εύρημα) προφερόταν όπως γράφεται, [eu]. Αυτό που άλλαξε στις δυο αυτές διφθόγγους είναι ότι το δεύτερο φωνήεν τους (το υ) απέκτησε συμφωνική προφορά, έγινε τριβόμενο (θυμηθείτε τί λέγαμε γι’ αυτό το είδος φθόγγων στο δεύτερο κεφάλαιο): [av] (όπως στο αύριο), [af] (όπως στο . αυτός).
Η δίφθογγος αι προφερόταν όπως γράφεται, [ai], όπως στο αγγλικό high ‘ψηλός’. Μετά τα κλασικά χρόνια (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) έπαψε να είναι δίφθογγος και στη συνέχεια συνέπεσε με το Ε (= [e]). Αυτό το καταλαβαίνουμε από τα ορθογραφικά λάθη που εμφανίζονται: π.χ. κερός αντί καιρός. Τί σημαίνουν αυτά τα ορθογραφικά λάθη; Σημαίνουν ότι αυτός που γράφει ακούει [keros] και όχι [kairos] (όπως παλιότερα) και γι’ αυτό γράφει τη λέξη με ε. Τα ορθογραφικά λάθη προκύπτουν πάντοτε όταν υπάρχει αναντιστοιχια προφοράς και γραφής. Όταν, με άλλα λόγια, προφέρουμε διαφορετικά απ’ ό,τι γράφουμε. Και αυτό συμβαίνει όταν η γραφή δεν παρακολουθεί τις αλλαγές που έχουν γίνει στην προφορά, δηλαδή δεν αλλάζει. Όλοι ξέρουμε τις δυσκολίες που είχαμε σαν μικροί μαθητές, και εξακολουθούμε να έχουμε, να μάθουμε την ορθογραφία. Και οι δυσκολίες αυτές οφείλονται στην αναντιστοιχια προφοράς και γραφής. Καθώς κυλάει ο χρόνος, η γραφή και η προφορά γίνονται ένα αταίριαστο ζευγάρι: οι αλλαγές που γίνονται στην προφορά δεν «περνούν» στη γραφή. Συγκρίνοντας τη σχέση προφοράς και γραφής, με βάση όσα είπαμε ως τώρα, ανάμεσα στα αρχαία ελληνικά και στα νέα ελληνικά, μπορείτε εύκολα να διαπιστώσετε πόσο πιο «κοντά» στην προφορά ήταν η αρχαία ελληνική γραφή.
Δυο λόγια τώρα για τη δίφθογγο οι. Και αυτή η δίφθογγος προφερόταν, στην κλασική εποχή, όπως γραφόταν, [οΐ]. Όπως προφέρεται λ.χ. η αγγλική λέξη toy ‘παιχνίδι’. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη μορφή που παίρνουν στα λατινικά ελληνικές λέξεις με τη δίφθογγο οι, οι οποίες περνούν, ως δάνεια, στη γλώσσα αυτή. Έτσι η λέξη ποινή λ.χ. εμφανίζεται στα λατινικά ως poena. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική λέξη ακουγόταν με προφερόμενα και τα δύο στοιχεία ο [ο] και ι [ί]της διφθόγγου. Αργότερα, μετά την κλασική εποχή, φαίνεται ότι η δίφθογγος οι συνέπεσε με τον φθόγγο που αποδίδει το γράμμα ύψιλον (= [u], όπως στο γαλλικό lune ‘φεγγάρι’). Αυτό φαίνεται πάλι από τα ορθογραφικά λάθη που βρίσκουμε στις επιγραφές, π.χ. πύος αντί ποιος ‘ποιος’. Αυτό το λάθος σημαίνει ότι το υ και το οι προφέρονταν πια με τον ίδιο τρόπο. Η επόμενη εξέλιξη του οι (= [ϋ] πια) μέσα στον χρόνο ήταν να συμπέσει με το [ί], και έτσι θα γεννηθεί η νεοελληνική προφορά: π.χ. ποιμένας = [pimenas].
Είδαμε ως τώρα πώς προφέρονταν τα αρχαία ελληνικά, φωνήεντα και δίφθογγοι, στην Αθήνα του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. Οι περισσότερες αλλαγές που οδήγησαν στη νεότερη προφορά (η σύμπτωση του ε και του at, η σύμπτωση των ι, η, ει, η μετατροπή του δεύτερου στοιχείου των διφθόγγων αν, ευ σε σύμφωνα) έγιναν στους πρώτους αιώνες μ.Χ. (Η σύμπτωση των υ, οι με το ι έγινε μερικούς αιώνες αργότερα. Στους πρώτους αιώνες μ.Χ. χάνεται και η διάκριση μακρών και βραχέων φωνηέντων. Ήδη γύρω στο 200 μ.Χ. είναι συχνή η εμφάνιση του ο (του βραχέος [ο]), εκεί που θα περίμενε κανείς το ω (το μακρό [ο]) και αντίστροφα.
Την ίδια περίπου εποχή αλλάζει και ο χαρακτήρας του τονισμού. Όπως έχουμε ήδη πει, ο τονισμός της αρχαίας ελληνικής ήταν μελωδικός, δηλαδή βασιζόταν στο ύψος της φωνής και όχι στην έντασή της, που συνδέεται με την αύξηση της μυϊκής προσπάθειας κατά την εκφώνηση. Ο τονισμός που βασίζεται στην ένταση ονομάζεται δυναμικός και τέτοιος είναι ο τονισμός της νέας ελληνικής - αλλά όχι της αρχαίας. Δεν αποκλείεται η κατάργηση της διάκρισης μακρών και βραχέων φωνηέντων (μια διάκριση που βασίζεται στη διάρκεια της άρθρωσης) να οφείλεται στην επικράτηση του δυναμικού τόνου, για τον οποίο η διάρκεια της άρθρωσης (στην οποία βασίζεται η διάκριση μακρών και βραχέων φωνηέντων) δεν έπαιζε ρόλο.
4. Σύμφωνα και ημίφωνα
Ήδη έχουμε μιλήσει σε προηγούμενα κεφάλαια για κάποια από τα σύμφωνα και τα ημίφωνα της αρχαίας ελληνικής. Θυμάστε ότι λέγαμε για το σύμφωνο β ότι προφερόταν [b], σαν το αγγλικό b (π.χ. στη λέξη baby ‘μωρό’), και όχι όπως προφέρεται σήμερα. Αυτό φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι έγραφαν το βέλασμα των προβάτων: βή βή, που αρκεί για να μας πείσει ότι το β προφερόταν [b]. Το ίδιο δείχνουν και οι ελληνικές λέξεις που εμφανίζονται ως δάνεια στα λατινικά, τη γλώσσα των Ρωμαίων. Έτσι λ.χ. η αρχαία ελληνική λέξη βάρβαρος εμφανίζεται στα λατινικά ως barbarus και όχι varvarus. Το β λοιπόν προφερόταν ως ένα ηχηρό διχειλικό κλειστό σύμφωνο και όχι ως τριβόμενο, δηλαδή [ν], όπως στα νέα ελληνικά.
Αλλά και το δ και το γ προφέρονταν στα αρχαία ελληνικά όχι ως τριβόμενα αλλά ως κλειστά: οδοντικό το πρώτο (όπως στην αγγλική λέξη dear ‘αγαπητός’), ουρανικό το δεύτερο (όπως στην αγγλική λέξη group ‘ομάδα’). Γι’ αυτό οι Ρωμαίοι αποδίδουν στη γλώσσα τους, τα λατινικά, τις ελληνικές λέξεις δράκων ‘δράκος’ και γραμματική ως draco και grammatica. Η νεοελληνική προφορά των /3, δ, γ ως τριβόμενων χρονολογείται από τους πρώτους αιώνες μ.Χ., αν και σε ορισμένες αρχαίες διαλέκτους βρίσκουμε αυτή την αλλαγή, που γέννησε τη νεοελληνική προφορά, πολύ πιο νωρίς.
Στα αρχαία ελληνικά (και αυτό το έχουμε ήδη πει) υπήρχε ένας φθόγγος που προφερόταν όπως π.χ. το αγγλικό h στη λέξη house ‘σπίτι’. Έτσι η λέξη ιστορία προφερόταν στα αρχαία ελληνικά [historia]. Γι’ αυτό και, όταν οι Ρωμαίοι δανείστηκαν αυτή τη λέξη, την έγραφαν με τη μορφή historia. Και έτσι συνεχίστηκε να γράφεται μέχρι σήμερα στα αγγλικά, τα γαλλικά και σε άλλες γλώσσες: history, histoire. Σε μεταγενέστερα χρόνια αυτός ο φθόγγος δηλωνόταν με ένα σημάδι που ονομαζόταν δασεία ('): ιστορία. Το σημάδι αυτό χρησιμοποιούνταν μέχρι πολύ πρόσφατα. Έπαψε να χρησιμοποιείται με την αντικατάσταση του πολυτονικού συστήματος από το μονοτονικό.
Τα γράμματα φ, θ, χ αντιστοιχούν σήμερα σε τριβόμενους φθόγγους. Στα αρχαία ελληνικά όμως αντιστοιχούσαν, το καθένα, σε έναν «σύνθετο» φθόγγο: [ph], [th], [kh]. Το δεύτερο στοιχείο αυτού του σύνθετου φθόγγου ήταν αυτός που μόλις συζητήσαμε. Αλλά πώς το ξέρουμε αυτό; Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας (όπως στη Σαντορίνη, δηλαδή την αρχαία Θήρα) δεν χρησιμοποιούσαν τα γράμματα Φ, Θ, X (θυμηθείτε ότι οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν μόνο κεφαλαία), όπως στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές, αλλά τα ΠΗ, ΤΗ, ΚΗ. Το δεύτερο γράμμα, αυτό που στην αρχαία Αθήνα δήλωνε το μακρό [e], εδώ δηλώνει τον φθόγγο [h], δηλαδή [ph], [th], [kh]. Έτσι η λέξη φόβος γραφόταν ΠΗΟΒΟΣ, η λέξη θεός ΤΗΕΟΣ, η λέξη χορός ΚΗΟΡΟΣ. Αυτό δείχνει καθαρά ότι τα γράμματα φ, θ, χ αντιστοιχούσαν σε έναν «σύνθετο» φθόγγο, [ph], [th], [kh], και όχι σε έναν «απλό» όπως σήμερα. Αλλά αυτό αποδεικνύεται και πάλι από τη μορφή που παίρνουν οι λέξεις με αυτά τα γράμματα, όταν τις δανείζονται τα λατινικά. Το αρχαίο ελληνικό όνομα Φίλιππος γράφεται στα λατινικά Philippus (και συνεχίζει να γράφεται έτσι μέχρι σήμερα στο αγγλικό Pin lip). Η αρχαία ελληνική λέξη θεωρία γράφεται στα λατινικά theoria. Η αρχαία ελληνική λέξη χάος γράφεται στα λατινικά chaos. Αυτά τα παραδείγματα αρκούν για να μας πείσουν ότι τα φ, θ, χ προφέρονταν στα αρχαία ελληνικά [ph], [th], [kh] και όχι όπως σήμερα.
Αυτό, βέβαια, επιβεβαιώνεται και από τις περιγραφές των ίδιων των αρχαίων. Όταν λοιπόν οι αρχαίοι μιλούν για τους φθόγγους στους οποίους αντιστοιχούν τα γράμματα φ, θ, χ, λένε ότι «προφέρονται βαθιά στο στόμα», «στον φάρυγγα». Δοκιμάστε να προφέρετε τους φθόγγους [ph], [th], [kh] και θα καταλάβετε, ιδίως όταν προφέρετε το [h], πόσο αυτή η περιγραφή ταιριάζει στους φθόγγους αυτούς και όχι στη σημερινή προφορά των γραμμάτων φ, θ, χ. Επιπλέον, οι αρχαίοι ονόμαζαν τους φθόγγους αυτούς «δασείς» σε αντίθεση με τους φθόγγους π, τ, κ, που τους ονόμαζαν «ψιλούς», δηλαδή «γυμνούς». Για τους αρχαίους λοιπόν οι φθόγγοι φ, θ, χ, δεν ήταν «γυμνοί» αλλά είχαν κάτι παραπάνω από τα π, τ, κ, και αυτό το κάτι ήταν το [h].
Πότε έγιναν αυτοί οι φθόγγοι τριβόμενοι, όπως στα νέα ελληνικά; Το πιο πιθανό είναι ότι αυτό έγινε στους πρώτους αιώνες μ.Χ, Καθώς χάνεται ο φθόγγος [h], τόσο ως ανεξάρτητος φθόγγος όσο και ως κομμάτι των [ph] (φ), [th] (0), [kh] (χ), τα φ, θ, χ αλλάζουν σε τριβόμενα, έτσι ώστε να εξακολουθούν να γίνονται διακρίσεις λέξεων. Ένα παράδειγμα: οι δύο λέξεις πόρος και φόρος (αρχαίες και οι δύο, η πρώτη σημαίνει ‘πέρασμα’ αλλά και ‘πηγή αγαθών’) διακρίνονταν ως προς τη σημασία τους από τα διαφορετικά σύμφωνα π, φ (= [ph]). Από τη στιγμή που χάνεται ο φθόγγος [h] στο [ph] (φ), οι δυο λέξεις γίνονται ίδιες: πόρος. Αυτό όμως δεν μπορεί να το «ανεχτεί» η γλώσσα, γιατί εξαφανίζεται η διαφορά σημασίας - δεν «υποστηρίζεται» από τη διαφορετική μορφή των αρχικών φθόγγων. Αυτός φαίνεται να ήταν ο λόγος που τα [ph] (φ), [th] (0), [kh] (χ) έγιναν τριβόμενα. Η διαφορά σημασίας μεταξύ των λέξεων πόρος - φόρος διατηρείται μέσα από μια νέα προφορά των αρχικών συμφώνων: [ρ], [f].
Δύο λόγια για την προφορά του ζ στα αρχαία ελληνικά. Η προφορά του ζ στα αρχαία ελληνικά δεν ήταν ίδια με την προφορά του στα νέα ελληνικά. Το γράμμα ζ «κρύβει» δύο φθόγγους - είναι [zd]. Πώς γο ξέρουμε αυτό; Το ξέρουμε από τις περιγραφές των ίδιων των αρχαίων, αλλά και από τη μορφή με την οποία αποδίδονται ξένες λέξεις (με τους φθόγγους [zd]) στα αρχαία ελληνικά. Έτσι τα περσικά ονόματα Auramazda, Artavazda αποδίδονται στα αρχαία ελληνικά ως Ώρομάζης, Άρτάοζος. 11 αλλαγή του [zd] σε [ζ], όπως στα νέα ελληνικά, φαίνεται ότι άρχισε νωρίς, ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ.
Ένας φθόγγος που θα πρέπει να συζητήσουμε ακόμη (έχουμε ήδη αναφερθεί σε αυτόν σε προηγούμενο κεφάλαιο) είναι αυτός που δηλωνόταν με το γράμμα δίγαμμα, που λεγόταν έτσι γιατί έμοιαζε με δυο κεφαλαία γάμα μαζί (f). Το γράμμα αυτό αντιστοιχούσε σε έναν φθόγγο παρόμοιο με αυτόν που βρίσκουμε στην αρχή των αγγλικών λέξεων was ‘ήταν’ ή woman ‘γυναίκα’. Ο φθόγγος αυτός χάθηκε σχετικά νωρίς από τις περισσότερες ελληνικές διαλέκτους.
Θα πρέπει, τέλος, να σημειώσουμε ότι, όταν οι αρχαίοι έγραφαν διπλά σύμφωνα (π.χ. άλλος, θάλασσα), αυτό αντιστοιχούσε σε διπλή προφορά, όπως γίνεται στα σημερινά κυπριακά.
5. Για να συνοψίσουμε
Όταν μιλάμε για την προφορά των αρχαίων ελληνικών, εννοούμε συνήθως την προφορά της διαλέκτου της Αθήνας (της αττικής διαλέκτου) κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ.
Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι στα αρχαία ελληνικά υπήρχαν διακρίσεις (μακρά/βραχέα φωνήεντα) και είδη φθόγγων (π.χ. το [h], το [w] (δίγαμμα), το [zd] (ζ), τα [ph] (φ), [th] (d), [kh] (χ)) που δεν υπάρχουν στη σημερινή ελληνική γλώσσα. Επίσης, ο τονισμός βασιζόταν στο ύψος της φωνής και ήταν μελωδικός, και όχι στην ένταση (δυναμικός τόνος, όπως στα νέα ελληνικά).
Διαβάζοντας τα αρχαία ελληνικά κείμενα με τη νεοελληνική προφορά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα αρχαία ελληνικά προφέρονταν διαφορετικά.
* Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας - Α.-Φ. Χριστίδης, 2005

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ. ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

Άνοιξε το Ψηφιακό Μουσείο της Ακαδημίας Πλάτωνος

19:05 | 26 Νοε. 2015
Το ψηφιακό εκπαιδευτικό Μουσείο, αφιερωμένο στον Πλάτωνα και το έργο του, στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος, ξεκίνησε τη λειτουργία του.
Και προσκαλεί τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης, να περπατήσουν δρόμους που περπάτησε και δίδαξε ο ίδιος ο φιλόσοφος και να μυηθούν στο έργο του, μέσω των ψηφιακών αναπαραστάσεων και των ειδικών κατασκευών που περιλαμβάνει το νέο μουσείο.
Τι είναι το Ψηφιακό Μουσείο
Λέγοντας σήμερα «Ακαδημία Πλάτωνος», ο νους πάει αφενός στη συγκεκριμένη γειτονιά της Αθήνας και αφετέρου στην Ακαδημία, τη φιλοσοφική Σχολή του Πλάτωνα.  Στόχος της έκθεσης είναι να αποτελέσει μια γέφυρα ανάμεσα στα δύο αυτά θέματα, να συνδέσει, δηλαδή, μια παγκοσμίως γνωστή ιστορία με τον τόπο στον οποίο διαδραματίστηκε.
Μια έκθεση για τον Πλάτωνα θα μπορούσε να βρίσκεται σε οποιοδήποτε μεγάλο μουσείο του κόσμου.
Όμως, αυτή η ιστορία ξεκίνησε σε αυτή την πόλη και αυτό αποτελεί κύριο στοιχείο της αφήγησης του Μουσείου.
Μία διαδρομή με ξεναγό τον Πλάτωνα
Η έκθεση είναι μια «βουτιά» στον χρόνο. Ξεκινάει από τη σημερινή αθηναϊκή γειτονιά «Ακαδημία Πλάτωνος». Σε μία διαδρομή, στον εξωτερικό χώρο του κτιρίου, ο χρόνος κυλάει προς τα πίσω και μας οδηγεί στο κατώφλι του Πλάτωνα. Ο επισκέπτης ετοιμάζεται να χτυπήσει την πόρτα του.
Στην πρώτη αίθουσα του Μουσείου παρουσιάζεται ο Πλάτωνας ως ιστορικό πρόσωπο, που έδρασε στην Αθήνα του 4ου αιώνα π.Χ. Ταυτοχρόνως, παρουσιάζεται ο τόπος που έδρασε, δηλαδή ο αρχαιολογικός χώρος της «Ακαδημίας Πλάτωνος».
Η δεύτερη αίθουσα αφιερώνεται στο έργο και τις μεθόδους του. Εκεί, δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να «φιλοσοφήσει» και να συνειδητοποιήσει κατά πόσο η σκέψη του Πλάτωνα τον αφορά. 
Στην τρίτη αίθουσα βλέπουμε τους τρόπους με τους οποίους η μορφή και το έργο του Πλάτωνα ταξίδεψαν μέσα στον χρόνο, ξεκινώντας από τους άμεσους συνεχιστές της Ακαδημίας και φτάνοντας στο σήμερα.
Η έκθεση καταλήγει στο «τώρα» με την έξοδο στη σημερινή γειτονιά. Τι σημαίνει άραγε να ζει κανείς σήμερα στη «γειτονιά του Πλάτωνα»;
Με τη βοήθεια διαδραστικών εκθεμάτων οι επισκέπτες καλούνται να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην «εξερεύνηση» του Μουσείου. Για τον λόγο αυτό δημιουργήθηκαν σύγχρονα ψηφιακά μέσα αναπαράστασης και φυσικά εκθέματα, προκειμένου οι επισκέπτες να έχουν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν σε θέματα που τους ενδιαφέρουν.
Ένας χώρος που αφορά στον Πλάτωνα πρέπει να συνδιαλέγεται διακριτικά με τον ομώνυμο χώρο.
Το κτίριο του νέου Μουσείου μοιάζει με ένα «κουτί», μία κατασκευή που ανοίγει, χρησιμοποιείται και ξανακλείνει.
Η πορεία προς την είσοδο και η έξοδος του κτηρίου ακολουθεί τον άξονα του κεντρικού δρόμου (οδός Μοναστηρίου) αρχίζει και καταλήγει στη διαμορφωμένη πλατεία, μέσω της οποίας συνδέεται με το σήμερα και τις δράσεις των πολιτών.
Ο σχεδιασμός του κτιρίου συμβολίζει τη διαδρομή προς το φως: Ανοίγματα υπάρχουν μόνο στην αρχή και το τέλος της διαδρομής. Μπαίνοντας μέσα στην έκθεση, ο επισκέπτης διανύει μια πορεία προς το φωτεινό άλλο άκρο του Μουσείου. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, θα μάθει πράγματα και θα ζήσει εμπειρίες. Στο τέλος της έκθεσης, βγαίνει πάλι στην καθημερινότητά του.
Το κτίριο, λοιπόν, έχει τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο, αφενός για να συνδέεται με τις λειτουργίες και τις δράσεις των πολιτών της περιοχής, αφετέρου για να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών, έτσι ώστε να συνδεθεί με το ευρύτερο δίκτυο των μουσείων και εκθέσεων της Αθήνας.
Το Ψηφιακό Μουσείο της Ακαδημίας Πλάτωνος εγκαινίασαν ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνηςκαι η αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Μείζονος ΕλληνισμούΣοφία Κουνενάκη – Εφραίμογλου.
Η κατασκευή του κτιρίου του ψηφιακού μουσείου υλοποιήθηκε από τον δήμο Αθηναίων.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, η μουσειολογική μελέτη, οι εφαρμογές και τα εκθέματα πραγματοποιήθηκαν από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, στο πλαίσιο του συγχρηματοδοτούμενου έργου ΕΣΠΑ «Ακαδημία Πλάτωνος, Η Πολιτεία και ο Πολίτης» του υπουργείου Παιδείας, που σχεδιάστηκε ξεκίνησε επί της υπουργίας της κυρίας Άννας Διαμαντοπούλου, η οποία παρέστη στα εγκαίνια.
Από την 1η Δεκεμβρίου τη λειτουργία του Ψηφιακού Μουσείου – Ακαδημία Πλάτωνος αναλαμβάνει ο Οργανισμός Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων.

ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΘΕΩΡΟΥΝ ...ΑΧΡΗΣΤΑ ΚΑΠΟΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

http://www.efsyn.gr/arthro/ahristo-einai-kai-mono-poy-mas-exanthropizei

«Το “άχρηστο” είναι και το μόνο που μας εξανθρωπίζει»

noytso_orntine

«Το “άχρηστο” είναι και το μόνο που μας εξανθρωπίζει»Ο Νούτσο Ορντινε, καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας και συγγραφέας
Διακεκριμένος ακαδημαϊκός, καθηγητής φιλολογίας και συγγραφέας του βιβλίου «Η χρησιμότητα του άχρηστου» (έχει μεταφραστεί σε 18 γλώσσες και κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αγρα), ο Νούτσο Ορντινε έρχεται στην Ελλάδα και μιλάει στην «Εφ.Συν.» για το πώς η λογική του κέρδους υπονομεύει εκ βάθρων θεσμούς και αξίες και πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν.
• Προκειμένου να αναδείξουμε τη χρησιμότητα του «άχρηστου», πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης;
Οι λέξεις είναι πάντα αμφίσημες. Σήμερα, όταν μιλάμε για «χρήσιμο», εννοούμε μόνο το «επικερδές». Γι’ αυτό και η λογοτεχνία, οι τέχνες, η φιλοσοφία, γενικά ο πολιτισμός θεωρούνται «μη χρήσιμα», αν όχι εντελώς «άχρηστα».
Στο βιβλίο μου αποδεικνύω πως το «άχρηστο» είναι και το μόνο που μας εξανθρωπίζει. Για να μπορέσουμε όμως να αναγνωρίσουμε τη χρησιμότητα του άχρηστου πρέπει να αλλάξει δραματικά η οπτική μας. Το διαρκές κυνήγι του κέρδους δημιουργεί μια αυτάρεσκη, εγωκεντρική κοινωνία, ανίκανη να σκεφτεί υπέρ του συνόλου και της αλληλεγγύης. Η αρχή πρέπει να γίνει στην εκπαίδευση, ώστε το παιδί να μαθαίνει πως οι ανιδιοτελείς πράξεις είναι αυτές που προσδίδουν αξία στη ζωή μας.
• Πώς από τον βακώνειο ωφελιμισμό (Φράνσις Μπέικον: «Η γνώση είναι δύναμη») φτάσαμε στη σύγχρονη κερδοσκοπία;
Η φράση αυτή ειπώθηκε σε μια εποχή που ο άνθρωπος άρχισε να κυριαρχεί έναντι της φύσης. Η επιστημονική και τεχνολογική γνώση μπήκε στο επίκεντρο και ο άνθρωπος ένιωσε για πρώτη φορά ο απόλυτος κυρίαρχος.
Ο μύθος του Δαίδαλου, όμως, δείχνει πως μέσα σε αυτή τη δύναμη κρύβεται και ένα τέρας που μπορεί να σκοτωθεί μόνο αν ο πλούτος που αποφέρει γίνει κοινό αγαθό και όχι λόγος ταξικών διακρίσεων. Ακόμη και η έννοια του χρόνου έχει αλλάξει σήμερα. Μετριέται βάσει του τι θεωρούμε χρήσιμο. Κάθε μας πράξη, χωρικά ή χρονικά, καθορίζεται μόνο από το κέρδος.

Το διαρκές κυνήγι του κέρδους δημιουργεί μια αυτάρεσκη, εγωκεντρική κοινωνία,
ανίκανη να σκεφτεί υπέρ του συνόλου και της αλληλεγγύης.

Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει «χωρίς χρόνο», ανίκανος να σταματήσει έστω και για λίγο και να δει τι αντίκτυπο έχουν οι πράξεις του στον κόσμο. Πόσο συχνά βρίσκουμε χρόνο να παρακολουθήσουμε μια πεταλούδα καθώς πετάει ή ένα παιδί που γελάει; Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο στείρος ωφελιμισμός οδηγεί σε πολύ σκοτεινά μονοπάτια την ύπαρξη.
• Από την άλλη, έχει πλέον εμπεδωθεί ο χρηματιστηριακός χαρακτήρας της τέχνης, αλλά και οι καταστροφές της, όπως στην Παλμύρα.
Το ISIS αποτελεί ζωντανό παράδειγμα του πώς η άγνοια και ο φανατισμός οδηγούν σε πράξεις βίας ενάντια όχι μόνο στην ανθρωπότητα αλλά και την Ιστορία της. Ωστόσο, η μνήμη απαιτεί κάτι πιο δυνατό από δυναμίτη για να καταστραφεί.
Και αυτό είναι η απολύτως σχεδιασμένη υποβάθμιση της γλώσσας και φυσικά της παιδείας. Σε όλον τον κόσμο, οι ανθρωπιστικές σπουδές υποβαθμίζονται αισθητά - το να μάθεις αρχαία ελληνικά, λατινικά ή σανσκριτικά θεωρείται άχρηστο, καθώς δεν παράγει χρήμα. Στρατοί ολόκληροι στέλνονται για να προστατεύσουν πετρελαιοπηγές, αλλά κανείς δεν προστάτευσε την Παλμύρα.
Πλέον, η ομορφιά υπολογίζεται μόνο όταν φέρνει οικονομικό όφελος. Οι κυβερνήσεις δυστυχώς δεν κατανοούν πως για να μπορέσει «η ομορφιά να σώσει τον κόσμο», όπως είπε ο Ντοστογιέφσκι, θα πρέπει αυτές πρώτα να σώσουν –στην κυριολεξία– την ομορφιά.
• Ο Καρλ Πολάνιι στο βιβλίο του «Ο μεγάλος μετασχηματισμός», ήδη από το 1940, είχε προβλέψει την «επίθεση της αγοράς στην κοινωνία». Υπάρχει δυνατότητα αντίστασης;
Ο Πολάνιι έγραφε καθαρά πως δεν μπορούν όλα να γίνουν «προϊόντα». Η ιδέα πως οι αγορές μπορούν να αυτορυθμίζονται έχει αποδειχθεί πλήρως λανθασμένη. Τρανό παράδειγμα, οι όλο και αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες.
Το να ζούμε μόνο «χρήσιμα» έχει διαχωρίσει τους ανθρώπους σε αφάνταστα πλούσιους και τρομαχτικά φτωχούς. Ειδικά τώρα με την κρίση, οι πιο αδύναμοι καλούνται να κάνουν τους πλούσιους και δυνατούς ακόμα ισχυρότερους και πλουσιότερους. Κάθε ανθρώπινη αξιοπρέπεια καταπατείται. Αυτό είναι ντροπή! Οι αγορές θα το λύσουν αυτό; Οχι φυσικά. Μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν, με τις δικαιότερες επιλογές τους.
Για να λειτουργήσει όμως η δημοκρατία, οι ψηφοφόροι πρέπει να έχουν αξιοπρέπεια, ελευθερία και αυτονομία σκέψης. Αλλιώς, θα ζούμε «δημοκρατικά» σε δικτατορικά καθεστώτα.
• Λίγο καιρό πριν από τη δημοσίευση του βιβλίου σας, είχε σοκάρει η είδηση ότι πάνω από το 60% των νέων στην Ιταλία είχαν ως πρότυπο τον Μπερλουσκόνι. Τι σηματοδοτεί αυτό;
Το να υποβιβάζεις τη Βουλή, το να δημιουργείς νόμους μόνο για την προσωπική σου προστασία και χάριν των εταιρειών σου, το να είσαι επιτήδειος και λαοπλάνος έχουν αναχθεί σε χαρακτηριστικά «ειδώλου».
Το «μοντέλο Μπερλουσκόνι» μπορεί να νικηθεί μόνο μέσω του πολιτισμού. Γιατί όλα μπορείς να τα αγοράσεις, το πνεύμα, τη δημιουργία και την κουλτούρα, όχι. Η ανθρώπινη γνώση και η αξιοπρέπεια δεν μπαίνουν σε θυρίδες τραπεζών.
Info:
Ο Ν. Ορντινε θα δώσει διάλεξη με θέμα «Σε τι είναι χρήσιμη μια άχρηστη γνώση», τη Δευτέρα, στις 19.00, στο Μέγαρο Μουσικής. Σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ιδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Εργου (ΚΙΚΠΕ). Είσοδος ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας (η διανομή αρχίζει στις 17.30). Ταυτόχρονη μετάδοση μέσω τουwww.megaron.gr.

ποιος είναι

Ο Nuccio Ordine γεννήθηκε στο Ντιαμάντε της Ιταλίας το 1958. Είναι καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας. Είναι μέλος του Κέντρου Ιταλικών Αναγεννησιακών Σπουδών του Παν/μίου Χάρβαρντ.
Διδάσκει σε ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστημιακά ιδρύματα των ΗΠΑ (Γέιλ, Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης) και της Ευρώπης (Σορβόνη, Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ του Βερολίνου κ.ά.). Είναι επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Εχει τιμηθεί με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Φοίνικα της Γαλλικής Ακαδημίας (2014), καθώς και με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής (2012). Συνεργάζεται με την εφημερίδα Corriere della Sera.

ΑΡΧΑΙΑ ΓΚΡΑΦΦΙΤΙ

http://www.mixanitouxronou.gr/ti-minimata-charassan-i-archei-ellines-ston-parthenona-ke-stous-dromous-tis-athinas-to-gkrafiti-apo-tin-archeotita-eos-simera/

ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ, ΓΙΑ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΕΡΩΤΗΣΗ, ΑΠΟΡΙΑ Κ.Α., ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΟΥ ΜΕΣΩ ΜΠΛΟΓΚ. ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ.

Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2015

Η ΤΕΧΝΗ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙ

http://www.telegraph.co.uk/news/health/news/11403404/Art-does-heal-scientists-say-appreciating-creative-works-can-fight-off-disease.html?utm_source=facebook&utm_medium=social&utm_content=11-22&utm_campaign=telegraph-art-heals

Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2015

ΥΠΟΛΕΙΠΟΜΕΝΑ ΕΟΡΤΗΣ 17ΗΣ

http://www.mixanitouxronou.gr/sigchorese-me-gi-afto-pou-ekana-ke-min-klapsis-o-gios-sou-den-ine-iroas-to-telefteo-gramma-tou-fititi-kosta-georgaki-pou-aftopirpolithike-to-1970-stin-platia-tis-genovas-gia-na-katangili-tin-t/

Books On The Map: Ο διαδραστικός χάρτης των ελληνικών βιβλίων

http://www.huffingtonpost.gr/2015/11/21/culture-books-on-the-map-o-diadrastikos-xartis-twn-ellhnikwn-vivliwn_n_8600194.html?utm_hp_ref=greece&ncid=tweetlnkushpmg00000067

EΤΣΙ ΧΑΣΑΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ

http://www.mixanitouxronou.gr/simvoulevo-osous-xeroun-kolimpi-na-min-epichirisoune-pote-na-aftoktonisoun-dia-thalassis-to-telefteo-chirografo-tou-kosta-kariotaki-prin-aftoktonisi-ena-tsigaro-ke-ena-charti-i-teleftees-tou-e/

Στις 21 Ιουλίου 1928 σιγεί μια από τις σπουδαιότερες πένες της λογοτεχνίας. Ο ποιητής και πεζογράφος, Κώστας Καρυωτάκης βάζει τέλος στη ζωή του αφήνοντας εκτός από σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά, πολλά αναπάντητα ερωτήματα ως προς τα αίτια της αυτοκτονίας του.
Ήταν πολλοί αυτοί που ισχυρίστηκαν ότι έπασχε από βαριά κατάθλιψη λόγω της δυσμενούς μετάθεσής του στην Πρέβεζα και άλλοι τόσοι που απέδωσαν τη μοιραία πράξη του Καρυωτάκη στη σύφιλη που τον ταλαιπωρούσε και προσπαθούσε να την κρύψει.
Ίσως πάλι να φταίνε και οι δύο αιτίες.
Ἀπόκαμα, θολώσανε τὰ μάτια μου καὶ ὁ νοῦς,
ὅμως ἀκόμη γράφω.
(Στὸ βάζο ξέρω δίπλα μου δυὸ κρίνους φωτεινούς.
Σὰ νά ῾χουν βγεῖ σὲ τάφο.)
απόσπασμα από το ποίημα ΓΡΑΦΙΑΣ
Η καριέρα του Καρυωτάκη ως νομικού που δεν ξεκίνησε ποτέ, τα υπουργεία και οι ποιητικές συλλογές
Γεννήθηκε στην Τρίπολη Αρκαδίας στις 30 Οκτωβριου 1896. Το μεσαίο παιδί του νομομηχανικού Γιώργου Καρυωτάκη και της Αικατερίνης (Κατήγκως) Σκάγιαννη. Λόγω των συνεχών μεταθέσεων του πατέρα του, η οικογένειά αναγκαζόταν να αλλάζει συχνά τόπο διαμονής. Έζησαν στη Λευκάδα, την Πάτρα, τη Λάρισα, την Καλαμάτα, το Αργοστόλι, την Αθήνα (1909-1911) και τα Χανιά, όπου έμειναν ως το 1913.
tumblr_mh8ytcHIy81qlny4mo3_400
Το 1917 πήρε το πτυχίο της Νομικής, αλλά η έλλειψη πελατείας θα τερματίσει την καριέρα του πριν καν αρχίσει.
Πέρασε από πολλές δημόσιες υπηρεσίες μετά την απαλλαγή του από τον Ελληνικό Στρατό. Ήταν όμως μια δουλειά που τον άφηνε παγερά αδιάφορο. Τη θεωρούσε μια μεγάλη ταλαιπωρία.
Η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Ο Πόνος του Ανθρώπου και των Πραμάτων», εκδόθηκε με δικά του έξοδα σε 120 αντίτυπα, το 1919.
«Εἶναι τὸ βράδυ ἀπόψε θλιβερὸ
κι ἐμεῖς θᾶν τὸ γλεντήσουμε τὸ βράδυ,
ὅσοι ἔχουμε τὸ μάτι μας ὁγρὸ
καὶ μέσα μας τὸν ᾅδη.»
από το ποίημα GALA
Τον ίδιο χρόνο εξέδωσε το σατιρικού περιεχομένου περιοδικό «Η Γάμπα», του οποίου η δημοσίευση όμως απαγορεύτηκε μετά από έξι τεύχη κυκλοφορίας.
Η δεύτερη συλλογή του, «Νηπενθή», εκδόθηκε το 1921.
Οἱ Δὸν Κιχῶτες πᾶνε ὀμπρὸς καὶ βλέπουνε ὡς τὴν ἄκρη
τοῦ κονταριοῦ ποὺ ἐκρέμασαν σημαία τους τὴν Ἰδέα.
Κοντόφθαλμοι ὁραματιστές, ἕνα δὲν ἔχουν δάκρυ
γιὰ νὰ δεχτοῦν ἀνθρώπινα κάθε βρισιὰ χυδαία.
απόσπασμα από το ποίημα ΔονΚιχώτες
Την ίδια περίοδο συνδέθηκε σε έναν μοιραίο ερωτικό δέσιμο με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη (1902-1930). Τον Δεκέμβριο του 1927 εκδόθηκε η τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ελεγεία και Σάτιρες».

Διαβάστε επίσης στη «ΜτΧ»: Κώστας Καρυωτάκης – Μαρία Πολυδούρη. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας, που «σκότωσε» και τους δύο ποιητές του Μεσοπολέμου…

Ο έρωτας με τη Μαρία Πολυδούρη, η δυσμενής μετάθεση και η αυτοκτονία
Ο Καρυωτάκης γνώρισε την Πολυδούρη σε μια δημόσια υπηρεσία που εργαζόντουσαν προσωρινά και οι δυο. Έζησαν έναν μεγάλο, αλλά άτυχο έρωτα που τους στιγμάτισε. Ουσιαστικά, δεν μπόρεσαν ποτέ να είναι μαζί.
Ύστερα από μια δυσμενή μετάθεση στη Νομαρχία της Πρέβεζας το 1928 αφήνει πίσω του οριστικά την Αθήνα. Ο Κώστας Καρυωτάκης ως δικηγόρος της Νομαρχίας, είχε στα καθήκοντά του τη σύνταξη και τον έλεγχο των τίτλων κυριότητας των αγροτεμαχίων διανομής προς τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.
 Το σπίτι που νοίκιασε και έμεινε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Καρυωτάκης το 1928, βρίσκεται στην οδό Δαρδανελίων, στο λεγόμενο Σεϊτάν Παζάρ. Διατηρείται ακόμα ανέπαφο, υπάρχει αναμνηστική πλάκα.
Το σπίτι που νοίκιασε και έμεινε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Καρυωτάκης το 1928, βρίσκεται στην οδό Δαρδανελίων, στο λεγόμενο Σεϊτάν Παζάρ. Διατηρείται ακόμα ανέπαφο
Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Κώστας Καρυωτάκης, τις δυο τελευταίες ώρες της ζωής του τις πέρασε στο παραλιακό καφενείο, «Ο Ουράνιος Κήπος». Άφησε φιλοδώρημα 75 δραχμές, ζήτησε ένα τσιγάρο και ένα χαρτί που έγραψε τα εξής:
Είναι καιρός να φανερώσω την τραγωδία μου. Το μεγαλύτερο μου ελάττωμα στάθηκε η αχαλίνωτη περιέργειά μου, η νοσηρή φαντασία και η προσπάθειά μου να πληροφορηθώ για όλες τις συγκινήσεις, χωρίς τις περσότερες, να μπορώ να τις αισθανθώ. Τη χυδαία όμως πράξη που μου αποδίδεται τη μισώ. Εζήτησα μόνο την ιδεατή ατμόσφαιρά της, την έσχατη πικρία. Ούτε είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για το επάγγελμα εκείνο. Ολόκληρο το παρελθόν μου πείθει γι” αυτό. Κάθε πραγματικότης μου ήταν αποκρουστική.
Είχα τον ίλιγγο του κινδύνου. Και τον κίνδυνο που ήρθε τον δέχομαι με πρόθυμη καρδιά. Πληρώνω για όσους, καθώς εγώ, δεν έβλεπαν κανένα ιδανικό στη ζωή τους, έμειναν πάντα έρμαια των δισταγμών τους, ή εθεώρησαν την ύπαρξη τους παιχνίδι χωρίς ουσία. Τους βλέπω να έρχονται ολοένα περισσότεροι μαζί με τους αιώνες. Σ” αυτούς απευθύνομαι.
Αφού εδοκίμασα όλες τις χαρές!!! είμαι έτοιμος για έναν ατιμωτικό θάνατο. Λυπούμαι τους δυστυχισμένους γονείς μου, λυπούμαι τα αδέλφια μου. Αλλά φεύγω με το μέτωπο ψηλά. Ημουν άρρωστος.
Σας παρακαλώ να τηλεγραφήσετε, για να προδιαθέσει την οικογένειά μου, στο θείο μου Δημοσθένη Καρυωτάκη, οδός Μονής Προδρόμου, πάροδος Αριστοτέλους, Αθήνας.
Κ.Γ.Κ.
[Υ.Γ.] Και για ν” αλλάξουμε τόνο. Συμβουλεύω όσους ξέρουν κολύμπι να μην επιχειρήσουνε ποτέ να αυτοκτονήσουν δια θαλάσσης. Όλη νύχτα απόψε επί δέκα ώρες, εδερνόμουν με τα κύματα. Ήπια άφθονο νερό, αλλά κάθε τόσο, χωρίς να καταλάβω πώς, το στόμα μου ανέβαινε στην επιφάνεια. Ωρισμένως, κάποτε, όταν μου δοθεί η ευκαιρία, θα γράψω τις εντυπώσεις ενός πνιγμένου.
Κ.Γ.Κ.
Το ποίημα του Καρυωτάκη Πρέβεζα.
Μουσική: Γιάννης Γλέζος

Όπως αποδείχθηκε, είχε ήδη προμηθευτεί από την προηγούμενη μέρα το όπλο με το οποίο έδωσε τέλος στη ζωή του. Ένα περίστροφο τύπου Pieper Bayard 9mm.
Το πιστόλι Pieper Bayard , οι σφαίρες, η αποχαιρετηστήρια επιστολή, όπως εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη
Το πιστόλι Pieper Bayard, οι σφαίρες, η αποχαιρετιστήρια επιστολή, όπως εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη
Στις 21 Ιουλίου 1928, σε ηλικία μόλις 32 ετών, ο Κώστας Καρυωτάκης περπάτησε από το καφενείο «Ουράνιος Κήπος» της Βρυσούλας προς τη θέση Βαθύ της Μαργαρώνας, μια απόσταση περίπου 400 μέτρων. Ξάπλωσε κάτω από έναν ευκάλυπτο και αυτοκτόνησε με πιστόλι στην καρδιά. Η τότε χωροφυλακή τράβηξε φωτογραφία του πτώματος η οποία έχει δημοσιευθεί και τον δείχνει φορώντας το κουστούμι του, με ψάθινο καπέλο και το χέρι με το πιστόλι στο στήθος.
Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο των καυσίμων της 8ης Μεραρχίας Πεζικού και υπάρχει εκεί αναμνηστική μαρμάρινη επιγραφή που τοποθέτησε η Περιηγητική Λέσχη Πρέβεζας το 1970. Η πινακίδα γράφει: «Εδώ, στις 21 Ιουλίου 1928, βρήκε τη γαλήνη με μια σφαίρα στην καρδιά ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης»
Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο των καυσίμων της 8ης Μεραρχίας Πεζικού. Η αναμνηστική πινακίδα γράφει: «Εδώ, στις 21 Ιουλίου 1928, βρήκε τη γαλήνη με μια σφαίρα στην καρδιά ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης»
Παρακολουθείστε το ντοκιμαντέρ του Φρέντυ Γερμανού για τη ζωή και τον θάνατο του Κώστα Καρυωτάκη μέσα από πραγματικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα της εποχής:
Με πληροφορίες από: karyotakis awardspace

ΜΙΝΩΙΤΕΣ ΚΤΙΣΤΕΣ!!!

http://www.archaiologia.gr/blog/2015/11/19/%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CF%84%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%82/

150 ΔΩΡΕΑΝ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

http://www.schooltime.gr/2014/04/27/katevaste-dorean-150-plus-sxolika-voithimata-schooltime-gr/#.U14cWKIa2sM

SLIDES, PPT ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΡΧΑΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ!!!

http://www.slideshare.net/atzikakou/800-479

ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΑΡΧΑΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

ΞΕΚΙΝΗΣΤΕ ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ http://users.sch.gr/pchaloul/arhaiki-tehni/arhaiki-tehni.htm

ΑΡΧΑΙΚΗ ΑΘΗΝΑ

https://www.youtube.com/watch?v=W4zidtrhQRg

ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

https://www.youtube.com/watch?v=ssbNi0c7RAI

ΑΡΧΑΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

https://www.youtube.com/watch?v=kZY109UGCSA

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

https://www.youtube.com/watch?v=KTWUnWbIeBs&list=PL7960A8E26F405F31

Ελληνική Αρχαϊκή Γλυπτική, Κούροι και κόρες

https://www.youtube.com/watch?v=jwfOWixCH1Q

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015

ΟΙ ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΚΛΙΣΕΩΝ

Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στον προφορικό λόγο η σημασία της κάθε έγκλισης γίνεται φανερή από τα εξωγλωσσικά στοιχεία, δηλαδή από τον τόνο της φωνής, από την έκφραση του προσώπου, από τις κινήσεις των χεριών ή από τη στάση του σώματος.
 

Παραδείγματα
έγκλιση
φανερώνει
1)
Κοιτάζει το γαλάζιο πουλί.
οριστική
πραγματικό
2)
Το νερό της θάλασσας δεν πίνεται.
οριστική
πραγματικό-βέβαιο
3)
Θα έδινα τα πάντα, για να πετύχω.
οριστική
το δυνατό
4)
Τότε να δεις τι αξίζω.
υποτακτική
το δυνατό
5)
Ο Πέτρος δεν είναι μέσα. Θα παίζει στην αυλή. (=ίσως παίζει)
οριστική
πιθανό
6)
Δε θέλει να ακολουθήσει· θα κουράστηκε
οριστική
πιθανό
7)
Και να έρθει και να μην έρθει, εγώ θα πάω.
υποτακτική
πιθανό
8)
Μακάρι να μην τον γνώριζα
οριστική
ευχή
9)
Ας πάει στο καλό.
υποτακτική
ευχή
10)
Δεν έρχεσαι αύριο μαζί μου στη δουλειά;
οριστική
παράκληση
11)
Σύρε, παιδί μου, στο καλό.
προστακτική
παράκληση
12)
Αν βρω λίγο  χρόνο, θα ζωγραφίσω.
υποτακτική
το ενδεχόμενο
13)
Ας γίνω πρώτα καλά, και ύστερα βλέπουμε.
υποτακτική
το επιθυμητό
14)
Εδώ ας σταθώ κι ας ξαποστάσω.
υποτακτική
προτροπή
15)
 Προσκύνα, Λιάκο, τον πασά.
προστακτική
προτροπή
16)
Ας έρθει κι αυτός, αφού το θέλει.
υποτακτική
παραχώρηση
17)
Να το πω; Να μην το πω; Τι να κάνω;
υποτακτική
απορία
18)
Να μη μου ξαναμιλήσεις.
υποτακτική
προσταγή
19)
Ανοίξτε τα παράθυρα.
προστακτική
προσταγή
20)
Μη φωνάζετε έτσι.
προστακτική
απαγόρευση
21)
Λυπήσου με, Θεέ μου.
προστακτική
παράκληση
22)
Λέγε, λέγε, πέτυχες το σκοπό σου.
προστακτική
έντονη περιέργεια

Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση

ΧΡΟΝΟΙ-ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΠΙΟ ΔΙΕΞΟΔΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕΣ


ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ- ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ    (ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ)
Ρήματα λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν πως ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ενεργεί ή παθαίνει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Το σύνολο των ρηματικών τύπων που έχουν στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα την κατάληξη  ονομάζεται ενεργητική φωνή.
Το σύνολο των ρηματικών τύπων που έχουν στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα την κατάληξη -μαι ονομάζεται παθητική φωνή.
Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή λέγονται αποθετικά:
   αισθάνομαι, γίνομαι, δέχομαι, εργάζομαι, εύχομαι, θυμούμαι, σέβομαι, φοβούμαι
Οι μορφές που παίρνει το ρήμα, για να φανερώσει πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε αυτό που σημαίνει (το ρήμα), λέγονται εγκλίσεις.
Οι εγκλίσεις είναι τρεις:
   - η
 οριστική
   - η
 υποτακτική
   - η
 προστακτική- (Λέγονται ‘προσωπικές’. Αυτές ‘παραδοσιακά’ διδάσκονται ως ‘εγκλίσεις’. ΔΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ)
Η οριστική παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα ως κάτι βέβαιο ή πραγματικό.
   Το απόγευμα θα διαβάσω.
Η υποτακτική παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι που θέλουμε ή περιμένουμε να γίνει.
   
 'Οταν με ρωτήσει, θα του απαντήσω.
Η προστακτική παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν προσταγή, επιθυμία, ευχή.
   Μίλησέ μου.
Το απαρέμφατο είναι άκλιτος τύπος του ρήματος και χρησιμεύει για να σχηματίζονται, όπως θα δούμε, ορισμένοι χρόνοι του ρήματος. Απαρέμφατο έχει και η ενεργητική φωνή (δέσει, γράψει) και η παθητική (δεθεί, γραφεί, βραχεί). (Μετοχή και απαρέμφατο λέγονται ‘απρόσωπες’)
            
έχω λύσει
  
έχω λύσει

είχα λύσει
είχα λυθεί

θα έχω λύσει
θα έχω λύσει
   
 Χρόνοι του ρήματος  Παροντικοί χρόνοι  
Ο ενεστώτας φανερώνει κάτι που γίνεται τώρα, εξακολουθητικά:
   Κάθε μέρα πηγαίνω στη δουλειά μου.
Ο παρακείμενος φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν και είναι πια αποτελειωμένο την ώρα που μιλούμε:
   ‘Εχω δει όλες του τις ταινίες.
    


Παρελθοντικοί χρόνοι  
Ο παρατατικός φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα γινόταν στο παρελθόν εξακολουθητικά ή με επανάληψη:
   Χτες το απόγευμα έβλεπα τηλεόραση.
Ο αόριστος φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν:
   Μίλησε με τους γονείς μου.
Ο υπερσυντέλικος φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα ήταν αποτελειωμένο, πριν γίνει κάτι άλλο:
   'Οταν χτυπούσες το κουδούνι, εγώ είχα μπει στο μπάνιο.
     Μελλοντικοί χρόνοι  
Ο εξακολουθητικός μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα γίνεται με αδιάκοπη συνέχεια ή με επανάληψη:
   'Ολο το καλοκαίρι μελετώ για τις εξετάσεις.
Ο στιγμιαίος μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα γίνει στο μέλλον χωρίς συνέχεια ή επανάληψη:
   Αύριο θα σου δώσω τα χρήματα.
Ο συντελεσμένος μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα είναι τελειωμένο στο μέλλον, αφού πρώτα γίνει κάτι άλλο:
   Μέχρι αύριο θα έχω τελειώσει την εργασία.
     


Πίνακας των χρόνων της οριστικής


Ρήμα: γράφω
ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Παροντικοί
(τώρα)

Παρελθοντικοί
(πριν)
Μελλοντικοί
(έπειτα)
Μ Ο Ν Ο Λ Ε Κ Τ Ι Κ Ο Ι

Εξακολουθητικοί

Ενεστώτας
(γράφω)

Παρατατικός
(έγραφα)
Εξακολουθητικός
μέλλοντας
(θα γράψω)






Στιγμιαίοι

--

Αόριστος
(έγραψα)
Στιγμιαίος
μέλλοντας
(θα γράψω)

Συντελεσμένοι

Παρακείμενος
(έχω γράψει)

Υπερσυντέλικος
(είχα γράψει)

Συντελεσμένος
μέλλοντας
(θα έχω γράψει)




Ας πάρουμε ένα ρήμα, π.χ. τρέχω. Οι διάφορες μορφές με τις οποίες εμφανίζεται το ρήμα στην οριστική, είναι:
τρέχω, έτρεχα, θα τρέχω, έτρεξα, θα τρέξω, έχω τρέξει, είχα τρέξει, θα έχω τρέξει.
Κάθε διαφορετική χρονική μορφή αποτελεί κι ένα διαφορετικό χρόνο του ρήματος. Συνολικά έχουμε οκτώ (8) χρόνους:

τύπος
χρόνος
τρέχω
έτρεχα
θα τρέχω
έτρεξα
θα τρέξω
έχω τρέξει
είχα τρέξει
θα έχω τρέξει
ενεστώτας
παρατατικός
εξακολουθητικός μέλλοντας
αόριστος
στιγμιαίος μέλλοντας
παρακείμενος
υπερσυντέλικος
συντελεσμένος μέλλοντας

Καθώς λέμε ένα ρήμα, δε δηλώνουμε μόνο τι κάνουμε αλλά και πότε το κάνουμε.
Έτσι, αν πούμε σε κάποιο συνομιλητή μας έτρεχα, θα καταλάβει ότι κάναμε κάτι (τρέξιμο) και ότι το κάναμε στο παρελθόν. Με τον ίδιο τρόπο αν πούμε τρέχω ή θα τρέχω, ο συνομιλητής μας θα καταλάβει ότι κάνουμε κάτι τώρα στο παρόν ή θα το κάνουμε στο μέλλον.
Οι χρόνοι, λοιπόν, του ρήματος δηλώνουν πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα. Είναι ευνόητο ότι θα τους χωρίσουμε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: σε χρόνους που δηλώνουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Ποιοι χρόνοι ανήκουν σε κάθε κατηγορία;
Ας κατατάξουμε τους τύπους αυτούς ανάλογα με το πότε γίνεται αυτό που σημαίνουν:

παρελθόν
παρόν
μέλλον
έτρεχα (παρατατικός)
έτρεξα (αόριστος)
είχα τρέξει (υπερσυντέλικος)
τρέχω (ενεστώτας)
έχω τρέξει (παρακείμενος)
θα τρέχω (εξακολουθητικός μέλλοντας)
θα τρέξω (στιγμιαίος μέλλοντας)
θα έχω τρέξει (συντελεσμένος μέλλοντας)

Ας δούμε πιο αναλυτικά τι δηλώνει ο κάθε χρόνος
Παρελθοντικοί χρόνοι
·    Ο παρατατικός φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα γινόταν στο παρελθόν συνέχεια ή με επανάληψη, π.χ.
o  Όλο το πρωί χτες καθάριζα το σπίτι. (παρελθόν-συνέχεια)
o  Την προηγούμενη εβδομάδα κάθε μέρα διάβαζα δύο ώρες (παρελθόν-επανάληψη)

·    ο αόριστος φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν, π.χ.
o  Χτες το πρωί καθάρισα το σπίτι. (παρελθόν-κάποια στιγμή)
o  Την προηγούμενη εβδομάδα διάβασα δύο ώρες. (παρελθόν-κάποια στιγμή)

·    ο υπερσυντέλικος φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα ήταν τελειωμένο στο παρελθόν πριν γίνει κάτι άλλο, π.χ.
o  Όταν ήρθες, εγώ είχα καθαρίσει το σπίτι. (παρελθόν-τελειωμένο πριν από κάτι άλλο)
o  Είχα διαβάσει ήδη δύο ώρες, όταν ήρθες. (παρελθόν-τελειωμένο πριν από κάτι άλλο)
Παροντικοί χρόνοι
·    Ο ενεστώτας φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα γίνεται τώρα συνέχεια ή με επανάληψη π.χ.
o  Όλο το πρωί καθαρίζω το σπίτι. (τώρα-συνέχεια)
o  Αυτήν την εβδομάδα κάθε μέρα διαβάζω δύο ώρες (επανάληψη)

·    ο παρακείμενος φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν και έχει τελειώσει την ώρα που μιλούμε, π.χ.
o  Τώρα που ήρθες, έχω καθαρίσει ήδη το σπίτι. (έχει τελειώσει τώρα)




Μελλοντικοί χρόνοι
·    Ο εξακολουθητικός μέλλοντας φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα θα γίνεται συνέχεια ή με επανάληψη, π.χ.
o  Όλο το πρωί θα καθαρίζω το σπίτι. (μέλλον-συνέχεια)
o  Την επόμενη εβδομάδα κάθε μέρα θα διαβάζω δύο ώρες. (μέλλον-επανάληψη)

·    ο στιγμιαίος μέλλοντας φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα θα γίνει στο μέλλον χωρίς συνέχεια ή επανάληψη, π.χ.
o  Αύριο το πρωί θα καθαρίσω το σπίτι. (μέλλον-κάποια στιγμή)
o  Την επόμενη εβδομάδα θα διαβάσω δύο ώρες. (μέλλον-κάποια στιγμή)

·    ο συντελεσμένος μέλλοντας φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα θα είναι τελειωμένο στο μέλλον, αφού πρώτα γίνει κάτι άλλο, π.χ.
o  Όταν θα έρθεις, εγώ θα έχω καθαρίσει το σπίτι. (μέλλον-τελειωμένο μετά από κάτι άλλο)
o  Ως τα ξημερώματα θα έχω διαβάσει όλο το βιβλίο. (μέλλον-τελειωμένο μετά από κάτι άλλο)
ΠΡΟΣΟΧΗ Οι παραπάνω σημασίες των ρημάτων και η κατάταξή τους στις χρονικές βαθμίδες του παρελθόντος παρόντος ή μέλλοντος αναφέρονται όταν μελετάμε το ρήμα στην οριστική έγκλιση.

Ποιόν ενέργειας;

Μελετώντας παραπάνω τους χρόνους, αναφερθήκαμε όχι μόνο στο παρελθόν, παρόν και μέλλον αλλά και στο ποιόν ενέργειας, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζει ο ομιλητής μια ενέργεια ως ολοκληρωμένη, ως εξελισσόμενη, ως μοναδικό γεγονός κ.τ.λ.
Ως προς το ποιόν ενέργειας στην οριστική κατατάσσουμε τους χρόνους σε τρεις κατηγορίες:
α. μη συνοπτικοί ή εξακολουθητικοί: ενεστώτας, παρατατικός, εξακολουθητικός μέλλοντας. Φανερώνουν ότι μια πράξη γίνεται συνέχεια ή με επανάληψη,
β. συνοπτικοί ή στιγμιαίοι: αόριστος, στιγμιαίος μέλλοντας.  Φανερώνουν ότι μια πράξη έγινε ή θα γίνει χωρίς συνέχεια ή επανάληψη,
γ. συντελεσμένοι: παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας. Φανερώνουν ότι μια πράξη έχει ήδη γίνει.
ποιόν ενέργειας
χρονική βαθμίδα
Παραδείγματα
παρελθοντικοί
παροντικοί
μελλοντικοί
ενεργητική φωνή
παθητική φωνή
εξακολουθητικοί
ή μη συνοπτικοί

ενεστώτας

δένω
δένομαι
παρατατικός


έδενα
δενόμουν


εξακολουθητικός μέλ.
θα δένω
θα δένομαι
στιγμιαίοι
ή συνοπτικοί


στιγμιαίος μέλ.
θα δέσω
θα δεθώ
αόριστος


έδεσα
δέθηκα
συντελεσμένοι

παρακείμενος

έχω δέσει
έχω δεθεί
υπερσυντέλικος


είχα δέσει
είχα δεθεί


συντελεσμένος μέλ.
θα έχω δέσει
θα έχω δεθεί

Όταν το ρήμα βρίσκεται στην υποτακτική, τότε για το ποιόν ενέργειας διακρίνουμε:

ποιόν ενέργειας

ενεργητική φωνή
παθητική φωνή
εξακολουθητικό
ή μη συνοπτικό
υποτακτική ενεστώτα
να δένω
να δένομαι
στιγμιαίο
ή συνοπτικό
υποτακτική αορίστου
να δέσω
θα δεθώ
συντελεσμένο
υποτακτική παρακειμένου
να έχω δέσει
να έχω δεθεί





Όταν το ρήμα βρίσκεται στην προστακτική, τότε για το ποιόν ενέργειας διακρίνουμε:

ποιόν ενέργειας

ενεργητική φωνή
παθητική φωνή
εξακολουθητικό
ή μη συνοπτικό
προστακτική ενεστώτα
δένε
(δένου)
στιγμιαίο
ή συνοπτικό
προστακτική αορίστου
δέσε
δέσου

Από τα προηγούμενα παραδείγματα συμπεραίνουμε ότι το ρήμα εμφανίζεται με πέντε διαφορετικές μορφές. Άρα, έχουμε πέντε εγκλίσεις. Αυτές είναι η οριστική, η υποτακτική, η προστακτική, το απαρέμφατο και η μετοχή.- (ΑΥΤΑ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ Η ΝΕΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ, Σ.75)

οριστική
Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
υποτακτική
Όταν δένω τα κορδόνια των παπουτσιών, μη με ενοχλείς.
προστακτική
Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.
απαρέμφατο
Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
μετοχή
α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ
β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.

Τις εγκλίσεις μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) στις προσωπικές και β) στις απρόσωπες.
·    α) προσωπικές εγκλίσεις, αυτές δηλαδή που έχουν διαφορετικούς τύπους για τα διαφορετικά πρόσωπα του ρήματος. Στις προσωπικές κατατάσσονται: α) η οριστική, β) η υποτακτική και γ) η προστακτική
·    β) απρόσωπες εγκλίσεις, αυτές δηλαδή που έχουν τον ίδιο τύπο για τα διαφορετικά πρόσωπα του ρήματος. Στις απρόσωπες εγκλίσεις κατατάσσονται: α) το απαρέμφατο και β) η μετοχή
προσωπικές
οριστική
Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
υποτακτική
Όταν δένω τα κορδόνια των παπουτσιών, μη με ενοχλείς.
προστακτική
Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.
απρόσωπες
απαρέμφατο
Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
μετοχή
α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ
β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.

Στους πίνακες που ακολουθούν φαίνονται οι διαφορετικοί τύποι για τα διαφορετικά πρόσωπα του ρήματος στις προσωπικές εγκλίσεις στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής του ρ. δένω στην καταφατική και αρνητική μορφή:

καταφατική μορφή
αριθμοί
πρόσωπο
οριστική
υποτακτική
προστακτική
ενικός
α
δένω
να δένω

β
δένεις
να δένεις
δένε
γ
δένει
να δένει

πληθυντικός
α
δένουμε
να δένουμε

β
δένετε
να δένετε
δένετε
γ
δένουν
να δένουν



αρνητική μορφή
αριθμοί
πρόσωπο
οριστική
υποτακτική
προστακτική
ενικός
α
δε δένω
να μη δένω

β
δε δένεις
να μη δένεις

γ
δε δένει
να μη δένει

πληθυντικός
α
δε δένουμε
να μη δένουμε

β
δεν δένετε
να μη δένετε

γ
δε δένουν
να μη δένουν

Από τη μελέτη των παραπάνω πινάκων συμπεραίνουμε ότι για να σχηματίσουμε την υποτακτική χρησιμοποιούμε τους ίδιους τύπους με εκείνους της οριστικής, χρησιμοποιούμε όμως επιπλέον το μόριο να ή τους συνδέσμους αν, εάν, σαν, όταν, πριν, πριν να, μόλις, προτού, άμα, για να, μήπως, μην (με τη σημασία του μήπως).

Στην αρνητική μορφή η οριστική έχει άρνηση δε(ν), ενώ η υποτακτική έχει άρνηση μη(ν).

Για την οριστική στο Μέλλοντα χρησιμοποιούμε το μόριο θα.

Η προστακτική έχει τύπους μόνο για το β’ ενικό και το β’ πληθυντικό και έχει διαφορετικούς τύπους από την οριστική, τουλάχιστον για το β’ ενικό (δένε). Η προστακτική δεν έχει τύπους για την άρνηση. Όταν θέλουμε να δώσουμε αρνητική προσταγή χρησιμοποιούμε την υποτακτική, π.χ.
Τρέχα γρήγορα (προστακτική) / Μην τρέχεις γρήγορα (υποτακτική).
Με λίγα λόγια:
Στην οριστική χρησιμοποιούμε το μόριο θα και την άρνηση δεν.
Στην υποτακτική χρησιμοποιούμε τα μόρια να ή ας και την άρνηση μη(ν).
Η προστακτική έχει δικούς της τύπους και δεν έχει άρνηση.















Οριστική
Υποτακτική
Προστακτική
Απαρέμφατο
Μετοχή
Ενεστώτας
λύν-ω
λύν-εις
λύν-ει
λύν-ουμε ή λύν-ομε
λύν-ετε
λύν-ουν(ε)
να λύν-ω
να λύν-εις
να λύν-ει
να λύν-ουμε ή λύν-ομε
να λύν-ετε
να λύν-ουν(ε)

λύν-ε


λύν-ετε


λύν-οντας
Παρατατικός
έλυν-α
έλυν-ες
έλυν-ε
λύν-αμε
λύν-ατε
έλυν-αν / λύνανε
να έλυν-α
να έλυν-ες
να έλυν-ε
να λύν-αμε
να λύν-ατε
να έλυν-αν / λύνανε



Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα λύν-ω
θα λύν-εις
θα λύν-ει
θα λύν-ουμε ή λύν-ομε
θα λύν-ετε
θα λύν-ουν(ε)




Αόριστος
έλυσ-α
έλυσ-ες
έλυσ-ε
λύσ-αμε
λύσ-ατε
έλυσ-αν / λύσανε
να λύσ-ω
να λύσ-εις
να λύσ-ει
να λύσ-ουμε ή λύσ-ομε
να λύσ-ετε
να λύσ-ουν(ε)

λύσ-ε


λύ-στε

λύσ-ει

Στιγμιαίος
Μέλλοντας

θα λύσ-ω
θα λύσ-εις
θα λύσ-ει
θα λύσ-ουμε ή λύσ-ομε
θα λύσ-ετε
θα λύσ-ουν(ε)




Παρακείμενος

έχω λύσ-ει ή έχω λυμένο
έχεις λύσ-ει ή έχεις λυμένο
έχει λύσ-ει ή έχει λυμένο
έχουμε λύσ-ει ή έχουμε λυμένο
έχετε λύσ-ει ή έχετε λυμένο
έχουν λύσ-ει ή έχουν λυμένο
να έχω λύσ-ει  ή να έχω λυμένο
να έχεις λύσ-ει  ή να έχεις λυμένο
να έχει λύσ-ει  ή να έχει λυμένο
να έχουμε λύσ-ει ή να έχουμε λυμένο
να έχετε λύσ-ει  ή να έχετε λυμένο
να έχουν λύσ-ει  ή να έχουν λυμένο



Υπερσυντέλικος
είχα λύσ-ει ή είχα λυμένο
είχες λύσ-ει ή είχες λυμένο
είχε λύσ-ει ή είχε λυμένο
είχαμε λύσ-ει ή είχαμε λυμένο
είχατε λύσ-ει ή είχατε λυμένο
είχαν λύσ-ει ή είχαν(ε) λυμένο
να είχα λύσ-ει ή να είχα λυμένο
να είχες λύσ-ει ή να είχες λυμένο
να είχε λύσ-ει ή να είχε λυμένο
να είχαμε λύσ-ει ή να είχαμε λυμένο
να είχατε λύσ-ει ή να είχατε λυμένο
να είχαν λύσ-ει ή να είχαν(ε) λυμένο




Συντελεσμένος
Μέλλοντας
θα έχω λύσ-ει ή θα έχω λυμένο
θα έχεις λύσ-ει ή θα έχεις λυμένο
θα έχει λύσ-ει ή θα έχει λυμένο
θα έχουμε λύσ-ει ή θα έχουμε λυμένο
θα έχετε λύσ-ει ή θα έχετε λυμένο
θα έχουν λύσ-ει ή θα έχουν(ε) λυμένο




http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/happy.gif


Οριστική
Υποτακτική
Προστακτική
Απαρέμφατο
Μετοχή
Ενεστώτας
λύν-ομαι
λύν-εσαι
λύν-εται
λυν-όμαστε
λύν-εστε ή λυν-όσαστε
λύν-ονται
να λύν-ομαι
να λύν-εσαι
να λύν-εται
να λύν-όμαστε
να λύν-εστε ή να λυν-όσαστε
να λύν-ονται

(λύν-ου)


(λύν-εστε)



Παρατατικός
λυν-όμουν (α)
λυν-όσουν(α)
λυν-όταν(ε)
λυν-όμασταν ή λυν-όμαστε
λυν-όσασταν ή λυν-όσαστε
λύν-ονταν ή λυν-όντουσαν
να λυν-όμουν(α)
να λυν-όσουν(α)
να λυν-όταν(ε)
να λυν-όμασταν ή λυν-όμαστε
να λυν-όσασταν ή λυν-όσαστε
να λύν-ονταν ή λυν-όντουσαν



Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα λύν-ομαι
θα λύν-εσαι
θα λύν-εται
θα λυν-όμαστε
θα λύν-εστε ή λυν-όσαστε
θα λύν-ονται

Αόριστος
λύ-θη-κα
λύ-θη-κες
λύ-θη-κε
λυ-θή-καμε
λυ-θή-κατε
λύ-θη-καν(ε)
να λυθ-ώ
να λυθ-είς
να λυθ-εί
να λυθ-ούμε
να λυθ-είτε
να λυθ-ούν(ε)

λύσ-ου


λυ-θείτε

λυ-θεί

Στιγμιαίος
Μέλλοντας

θα λυθ-ώ
θα λυθ-είς
θα λυθ-εί
θα λυθ-ούμε
θα λυθ-είτε
θα λυθ-ούν(ε)

Παρακείμενος

έχω λυ-θεί ή είμαι λυμένος, η, ο
έχεις λυ-θεί ή είσαι λυμένος, η, ο
έχει λυ-θεί ή είναι λυμένος, η, ο
έχουμε λυ-θεί ή είμαστε λυμένοι, ες, α
έχετε λυ-θεί ή είστε λυμένοι, ες, α
έχουν λυ-θεί ή είναι λυμένοι, ες, α
να έχω λυ-θεί  ή να είμαι λυμένος, η, ο
να έχεις λυ-θεί  ή να είσαι λυμένος, η, ο
να έχει λυ-θεί  ή να είναι λυμένος, η, ο
να έχουμε λυ-θεί ή να είμαστε λυμένοι, ες, α
να έχετε λυ-θεί  ή να είστε λυμένοι, ες, α
να έχουν λυ-θεί  ή να είναι λυμένοι, ες, α


λυμένος, η, ο
Υπερσυντέλικος
είχα λυ-θεί ή ήμουν λυμένος, η, ο
είχες λυ-θεί ή ήσουν λυμένος, η, ο
είχε λυ-θεί ή ήταν λυμένος, η, ο
είχαμε λυ-θεί ή ήμασταν λυμένοι, ες, α
είχατε λυ-θεί ή ήσασταν λυμένοι, ες, α
είχαν λυ-θεί ή ήταν λυμένοι, ες, α
να είχα λυ-θεί ή να ήμουν(α) λυμένος, η, ο
να είχες λυ-θεί ή να ήσουν(α) λυμένος, η, ο
να είχε λυ-θεί ή να ήταν λυμένος, η, ο
να είχαμε λυ-θεί ή να ήμαστε λυμένοι, ες, α
να είχατε λυ-θεί ή να ήσαστε λυμένοι, ες, α
να είχαν λυ-θείή να ήταν λυμένοι, ες, α



Συντελεσμένος
Μέλλοντας
θα έχω λυ-θεί ή θα ήμουν λυμένος, η, ο
θα έχεις λυ-θεί ή θα ήσουν λυμένος, η, ο
θα έχει λυ-θεί ή θα ήταν λυμένος, η, ο
θα έχουμε λυ-θεί ή θα ήμασταν λυμένοι, ες, α
θα έχετε λυ-θεί ή θα ήσασταν λυμένοι, ες, α
θα έχουν λυ-θεί ή θα ήταν λυμένοι, ες, α

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/happy.gif


Οριστική
Υποτακτική
Προστακτική
Απαρέμφατο
Μετοχή
Ενεστώτας
χτυπ-ώ ή χτυπάω
χτυπ-άς
χτυπ-ά ή χτυπάει
χτυπ-άμε ή χτυπ-ούμε
χτυπ-άτε
χτυπ-ούν(ε) ή χτυπ-άν(ε)
να χτυπ-ώ ή χτυπάω
να χτυπ-άς
να χτυπ-ά ή χτυπάει
να χτυπ-άμε ή χτυπ-ούμε
να χτυπ-άτε
να χτυπ-ούν(ε) ή χτυπ-άν(ε)

χτύπ-α


χτυπ-άτε


χτυπ-ώντας
Παρατατικός
χτυπ-ούσα ή χτύπ-αγα
χτυπ-ούσες ή χτύπ-αγες
χτυπ-ούσε ή χτύπ-αγε
χτυπ-ούσαμε ή χτυπ-άγαμε
χτυπ-ούσατε ή χτυπ-άγατε
χτυπ-ούσαν ή χτύπ-αγαν(ε)
να χτυπ-ούσα ή χτύπ-αγα
να χτυπ-ούσες ή χτύπ-αγες
να χτυπ-ούσε ή χτύπ-αγε
να χτυπ-ούσαμε ή χτυπ-άγαμε
να χτυπ-ούσατε ή χτυπ-άγατε
να χτυπ-ούσαν ή χτύπ-αγαν(ε)



Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα χτυπ-ώ ή χτυπάω
θα χτυπ-άς
θα χτυπ-ά ή χτυπάει
θα χτυπ-άμε ή χτυπ-ούμε
θα χτυπ-άτε
θα χτυπ-ούν(ε) ή χτυπ-άν(ε)




Αόριστος
χτύπ-ησα
χτύπ-ησες
χτύπ-ησε
χτυπ-ήσαμε
χτυπ-ήσατε
χτύπ-ησαν ή χτυπ-ήσανε
να χτυπ-ήσω
να χτυπ-ήσεις
να χτυπ-ήσει
να χτυπ-ήσουμε
να χτυπ-ήσετε
να χτυπ-ήσουν(ε)

χτύπ-ησε


χτυπ-ήστε

χτυπ-ήσει

Στιγμιαίος
Μέλλοντας

θα χτυπ-ήσω
θα χτυπ-ήσεις
θα χτυπ-ήσει
θα χτυπ-ήσουμε
θα χτυπ-ήσετε
θα χτυπ-ήσουν(ε)




Παρακείμενος

έχω χτυπήσει ή έχω χτυπημένο
έχεις χτυπήσει ή έχεις χτυπημένο
έχει χτυπήσει ή έχει χτυπημένο
έχουμε χτυπήσει ή έχουμε χτυπημένο
έχετε χτυπήσειι ή έχετε χτυπημένο
έχουν χτυπήσει ή έχουν χτυπημένο
να έχω χτυπήσει ή να έχω χτυπημένο
να έχεις χτυπήσει ή να έχεις χτυπημένο
να έχει χτυπήσει ή να έχει χτυπημένο
να έχουμε χτυπήσει ή να έχουμε χτυπημένο
να έχετε χτυπήσει ή να έχετε χτυπημένο
να έχουν χτυπήσει ή να έχουν χτυπημένο



Υπερσυντέλικος
είχα χτυπήσει  ή είχα χτυπημένο
είχες χτυπήσει  ή είχες χτυπημένο
είχε χτυπήσει  ή είχε χτυπημένο
είχαμε χτυπήσει  ή είχαμε χτυπημένο
είχατε χτυπήσει  ή είχατε χτυπημένο
είχαν χτυπήσει  ή είχαν(ε) χτυπημένο
να είχα χτυπήσει  ή να είχα χτυπημένο
να είχες χτυπήσει  ή να είχες χτυπημένο
να είχε χτυπήσει  ή να είχε χτυπημένο
να είχαμε χτυπήσει  ή να είχαμε χτυπημένο
να είχατε χτυπήσει  ή να είχατε χτυπημένο
να είχαν χτυπήσει ή να είχαν(ε) χτυπημένο



Συντελεσμένος
Μέλλοντας
θα έχω χτυπήσει  ή θα έχω χτυπημένο
θα έχεις χτυπήσει  ή θα έχεις χτυπημένο
θα έχει χτυπήσει  ή θα έχει χτυπημένο
θα έχουμε χτυπήσει  ή θα έχουμε χτυπημένο
θα έχετε χτυπήσει  ή θα έχετε χτυπημένο
θα έχουν χτυπήσει ή θα έχουν(ε) χτυπημένο





http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/happy.gif

Οριστική
Υποτακτική
Προστακτική
Απαρέμφατο
Μετοχή
Ενεστώτας
χτυπ-ιέμαι
χτυπ-ιέσαι
χτυπ-ιέται
χτυπ-ιόμαστε
χτυπ-ιέστε ή χτυπ-ιόσαστε
χτυπ-ιούνται ή χτυπ-ιόνται
να χτυπ-ιέμαι
να χτυπ-ιέσαι
να χτυπ-ιέται
να χτυπ-ιόμαστε
να χτυπ-ιέστε ή χτυπ-ιόσαστε
να χτυπ-ιούνται ή χτυπ-ιόνται








Παρατατικός
χτυπ-ιόμουν(α)
χτυπ-ιόσουν(α)
χτυπ-ιόταν(ε)
χτυπ-ιόμασταν ή χτυπ-ιόμαστε
χτυπ-ιόσασταν ή χτυπ-ιόσαστε
χτυπ-ιούνταν(ε) ή χτυπ-ιόνταν(ε)
ή χτυπ-ιόντουσαν
να χτυπ-ιόμουν(α)
να χτυπ-ιόσουν(α)
να χτυπ-ιόταν(ε)
να χτυπ-ιόμασταν ή χτυπ-ιόμαστε
να χτυπ-ιόσασταν ή χτυπ-ιόσαστε
να χτυπ-ιούνταν(ε) ή χτυπ-ιόνταν(ε)
ή χτυπ-ιόντουσαν



Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα χτυπ-ιέμαι
θα χτυπ-ιέσαι
θα χτυπ-ιέται
θα χτυπ-ιόμαστε
θα χτυπ-ιέστε ή χτυπ-ιόσαστε
θα χτυπ-ιούνται ή χτυπ-ιόνται




Αόριστος
χτυπ-ήθηκα
χτύπ-ήθηκες
χτύπ-ήθηκε
χτυπ-ηθήκαμε
χτυπ-ηθήκατε
χτύπ-ήθηκαν ή χτυπ-ηθήκανε
να χτυπ-ηθώ
να χτυπ-ηθείς
να χτυπ-ηθεί
να χτυπ-ηθούμε
να χτυπ-ηθείτε
να χτυπ-ηθούν(ε)

χτυπ-ήσου


χτυπ-ηθείτε

χτυπ-ηθεί

Στιγμιαίος
Μέλλοντας

θα χτυπ-ηθώ
θα χτυπ-ηθείς
θα χτυπ-ηθεί
θα χτυπ-ηθούμε
θα χτυπ-ηθείτε
θα χτυπ-ηθούν(ε)




Παρακείμενος

έχω χτυπηθεί ή είμαι χτυπημένος, η, ο
έχεις χτυπηθεί ή είσαι χτυπημένος, η, ο
έχει χτυπηθεί ή είναι χτυπημένος, η, ο
έχουμε χτυπηθεί ή είμαστε χτυπημένοι, ες, α
έχετε χτυπηθεί ή είστε χτυπημένοι, ες, α
έχουν χτυπηθεί ή είναι χτυπημένοι, ες, α
να έχω χτυπηθεί ή να είμαι χτυπημένος, η, ο
να έχεις χτυπηθεί ή να είσαι χτυπημένος, η, ο
να έχει χτυπηθεί ή να είναι χτυπημένος, η, ο
να έχουμε χτυπηθεί ή να είμαστε χτυπημένοι, ες, α
να έχετε χτυπηθεί ή να είστε χτυπημένοι, ες, α
να έχουν χτυπηθεί ή να είναι χτυπημένοι, ες, α


 χτυπημένος, η, ο
Υπερσυντέλικος
είχα χτυπηθεί ή ήμουν χτυπημένος, η, ο
είχες χτυπηθεί ή ήσουν χτυπημένος, η, ο
είχε χτυπηθεί ή ήταν χτυπημένος, η, ο
είχαμε χτυπηθεί ή ήμασταν χτυπημένοι, ες, α
είχατε χτυπηθεί ή ήσασταν χτυπημένοι, ες, α
είχαν χτυπηθεί ή ήταν χτυπημένοι, ες, α
να είχα χτυπηθεί ή να ήμουν χτυπημένος, η, ο
να είχες χτυπηθεί ή να ήσουν χτυπημένος, η, ο
να είχε χτυπηθεί ή να ήταν χτυπημένος, η, ο
να είχαμε χτυπηθεί ή να ήμασταν χτυπημένοι, ες, α
να είχατε χτυπηθεί ή να ήσασταν χτυπημένοι, ες, α
να είχαν χτυπηθεί ή να ήταν χτυπημένοι, ες, α



Συντελεσμένος
Μέλλοντας
θα έχω χτυπηθεί ή θα είμαι χτυπημένος, η, ο
θα έχεις χτυπηθεί ή θα είσαι χτυπημένος, η, ο
θα έχει χτυπηθεί ή θα είναι χτυπημένος, η, ο
θα έχουμε χτυπηθεί ή θα είμαστε χτυπημένοι, ες, α
θα έχετε χτυπηθεί ή θα είστε χτυπημένοι, ες, α
θα έχουν χτυπηθεί ή θα είναι χτυπημένοι, ες, α










http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/happy.gif

Οριστική
Υποτακτική
Προστακτική
Απαρέμφατο
Μετοχή
Ενεστώτας
θεωρ-ώ
θεωρ-είς
θεωρ-εί
θεωρ-ούμε
θεωρ-είτε
θεωρ-ούν(ε)
να θεωρ-ώ
να θεωρ-είς
να θεωρ-εί
να θεωρ-ούμε
να θεωρ-είτε
να θεωρ-ούν(ε)




θεωρ-είτε


θεωρ-ώντας
Παρατατικός
θεωρ-ούσα
θεωρ-ούσες
θεωρ-ούσε
θεωρ-ούσαμε
θεωρ-ούσατε
θεωρ-ούσαν
να θεωρ-ούσα
να θεωρ-ούσες
να θεωρ-ούσε
να θεωρ-ούσαμε
να θεωρ-ούσατε
να θεωρ-ούσαν



Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα θεωρ-ώ
θα θεωρ-είς
θα θεωρ-εί
θα θεωρ-ούμε
θα θεωρ-είτε
θα θεωρ-ούν(ε)




Αόριστος
θεώρ-ησα
θεώρ-ησες
θεώρ-ησε
θεωρ-ήσαμε
θεωρ-ήσατε
θεώρ-ησαν ή θεωρ-ήσανε
να θεωρ-ήσω
να θεωρ-ήσεις
να θεωρ-ήσει
να θεωρ-ήσουμε
να θεωρ-ήσετε
να θεωρ-ήσουν(ε)

θεώρ-ησε


θεωρ-ήστε

θεωρ-ήσει

Στιγμιαίος
Μέλλοντας

θα θεωρ-ήσω
θα θεωρ-ήσεις
θα θεωρ-ήσει
θα θεωρ-ήσουμε
θα θεωρ-ήσετε
θα θεωρ-ήσουν(ε)




Παρακείμενος

έχω θεωρήσει ή έχω θεωρημένο
έχεις θεωρήσει ή έχεις θεωρημένο
έχει θεωρήσει ή έχει θεωρημένο
έχουμε θεωρήσει ή έχουμε θεωρημένο
έχετε θεωρήσει ή έχετε θεωρημένο
έχουν θεωρήσει ή έχουν θεωρημένο
να έχω θεωρήσει ή να έχω θεωρημένο
να έχεις θεωρήσει ή να έχεις θεωρημένο
να έχει θεωρήσει ή να έχει θεωρημένο
να έχουμε θεωρήσει ή να έχουμε θεωρημένο
να έχετε θεωρήσει ή να έχετε θεωρημένο
να έχουν θεωρήσει ή να έχουν θεωρημένο



Υπερσυντέλικος
είχα θεωρήσει ή είχα θεωρημένο
είχες θεωρήσει ή είχες θεωρημένο
είχε θεωρήσει ή είχε θεωρημένο
είχαμε θεωρήσει ή είχαμε θεωρημένο
είχατε θεωρήσει ή είχατε θεωρημένο
είχαν θεωρήσει ή είχαν(ε) θεωρημένο
να είχα θεωρήσει ή να είχα θεωρημένο
να είχες θεωρήσει ή να είχες θεωρημένο
να είχε θεωρήσει ή να είχε θεωρημένο
να είχαμε θεωρήσει ή να είχαμε θεωρημένο
να είχατε θεωρήσει ή να είχατε θεωρημένο
να είχαν θεωρήσει ή να είχαν(ε) θεωρημένο



Συντελεσμένος
Μέλλοντας
θα έχω θεωρήσει ή θα έχω θεωρημένο
θα έχεις θεωρήσει ή θα έχεις θεωρημένο
θα έχει θεωρήσει ή θα έχει θεωρημένο
θα έχουμε θεωρήσει ή θα έχουμε θεωρημένο
θα έχετε θεωρήσει ή θα έχετε θεωρημένο
θα έχουν θεωρήσει ή θα έχουν(ε) θεωρημένο





http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/happy.gif

Οριστική
Υποτακτική
Προστακτική
Απαρέμφατο
Μετοχή
Ενεστώτας
θεωρ-ούμαι
θεωρ-είσαι
θεωρ-είται
θεωρ-ούμαστε
θεωρ-είστε
θεωρ-ούνται
να θεωρ-ούμαι
να θεωρ-είσαι
να θεωρ-είται
να θεωρ-ούμαστε
να θεωρ-είστε
να θεωρ-ούνται








Παρατατικός
θεωρ-ούμουν(α)
θεωρ-ούσουν(α)
θεωρ-ούνταν(ε)
θεωρ-ούμασταν ή θεωρ-ιόμαστε
θεωρ-ούσασταν ή θεωρ-ιόσαστε
θεωρ-ούνταν(ε) ή θεωρ-ιόνταν(ε)
ή
θεωρ-ιόντουσαν
να θεωρ-ιόμουν(α)
να θεωρ-ιόσουν(α)
να θεωρ-ιόταν(ε)
να θεωρ-ιόμασταν ή θεωρ-ιόμαστε
να θεωρ-ιόσασταν ή θεωρ-ιόσαστε
να θεωρ-ιούνταν(ε) ή θεωρ-ιόνταν(ε)
ή
θεωρ-ιόντουσαν



Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα θεωρ-ούμαι
θα θεωρ-είσαι
θα θεωρ-είται
θα θεωρ-ούμαστε
θα θεωρ-είστε
θα θεωρ-ούνται




Αόριστος
θεωρ-ήθηκα
θεωρ-ήθηκες
θεωρ-ήθηκε
θεωρ-ηθήκαμε
θεωρ-ηθήκατε
θεωρ-ήθηκαν ή θεωρ-ηθήκανε
να θεωρ-ηθώ
να θεωρ-ηθείς
να θεωρ-ηθεί
να θεωρ-ηθούμε
να θεωρ-ηθείτε
να θεωρ-ηθούν(ε)

θεωρ-ήσου


θεωρ-ηθείτε

θεωρ-ηθεί

Στιγμιαίος
Μέλλοντας

θα θεωρ-ηθώ
θα θεωρ-ηθείς
θα θεωρ-ηθεί
θα θεωρ-ηθούμε
θα θεωρ-ηθείτε
θα θεωρ-ηθούν(ε)




Παρακείμενος

έχω θεωρηθεί ή είμαι θεωρημένος, η, ο
έχεις θεωρηθεί ή είσαι θεωρημένος, η, ο
έχει θεωρηθεί ή είναι θεωρημένος, η, ο
έχουμε θεωρηθεί ή είμαστε θεωρημένοι, ες, α
έχετε θεωρηθεί ή είστε θεωρημένοι, ες, α
έχουν θεωρηθεί ή είναι θεωρημένοι, ες, α
να έχω θεωρηθεί ή να είμαι θεωρημένος, η, ο
να έχεις θεωρηθεί ή να είσαι θεωρημένος, η, ο
να έχει θεωρηθεί ή να είναι θεωρημένος, η, ο
να έχουμε θεωρηθεί ή να είμαστε θεωρημένοι, ες, α
να έχετε θεωρηθεί ή να είστε θεωρημένοι, ες, α
να έχουν θεωρηθεί ή να είναι θεωρημένοι, ες, α


 θεωρημένος, η, ο
Υπερσυντέλικος
είχα θεωρηθεί ή ήμουν θεωρημένος, η, ο
είχες θεωρηθεί ή ήσουν θεωρημένος, η, ο
είχε θεωρηθεί ή ήταν θεωρημένος, η, ο
είχαμε θεωρηθεί ή ήμασταν θεωρημένοι, ες, α
είχατε θεωρηθεί ή ήσασταν θεωρημένοι, ες, α
είχαν θεωρηθεί ή ήταν θεωρημένοι, ες, α
να είχα θεωρηθεί ή να ήμουν θεωρημένος, η, ο
να είχες θεωρηθεί ή να ήσουν θεωρημένος, η, ο
να είχε θεωρηθεί ή να ήταν θεωρημένος, η, ο
να είχαμε θεωρηθεί ή να ήμασταν θεωρημένοι, ες, α
να είχατε θεωρηθεί ή να ήσασταν θεωρημένοι, ες, α
να είχαν θεωρηθεί ή να ήταν θεωρημένοι, ες, α



Συντελεσμένος
Μέλλοντας
θα έχω θεωρηθεί ή θα είμαι θεωρημένος, η, ο
θα έχεις θεωρηθεί ή θα είσαι θεωρημένος, η, ο
θα έχει θεωρηθεί ή θα είναι θεωρημένος, η, ο
θα έχουμε θεωρηθεί ή θα είμαστε θεωρημένοι, ες, α
θα έχετε θεωρηθεί ή θα είστε θεωρημένοι, ες, α
θα έχουν θεωρηθεί ή θα είναι θεωρημένοι, ες, α




http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/happy.gif