Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου 2015

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ

•ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Κάθε ΠΛΗΡΗΣ παράγραφος αποτελείται από τρία δομικά μέρη. Αυτά είναι:

1)      η Θεματική Περίοδος. Αυτή εισάγει με συντομία, σαφήνεια και ακρίβεια το θέμα που θα αναλυθεί στην παράγραφο. Τοποθετείται συνήθως στην αρχή της παραγράφου, μπορεί όμως να βρίσκεται σε οποιαδήποτε άλλη θέση, ακόμη και στο τέλος.
2)      τα Σχόλια ή Λεπτομέρειες. Είναι το μέρος της παραγράφου, στο οποίο αναπτύσσεται το θέμα μας. Στο τμήμα αυτό της παραγράφου αιτιολογούμε, τεκμηριώνουμε κ.ο.κ. τη θεματική περίοδο. Καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της παραγράφου.
3)      η Κατακλείδα. Είναι το τελευταίο μέρος, με το οποίο κλείνει η παράγραφος. Ο ρόλος της, συνήθως, είναι να συνοψίσει, να κλείσει το θέμα, είτε με το να ανακεφαλαιώσει όσα αναφέρθηκαν πριν είτε με το να «βγάλει» ένα συμπέρασμα. Η κατακλείδα δεν είναι πάντοτε απαραίτητη. Μπορεί να λείπει.

Αν συγκρίνουμε, λοιπόν, την παράγραφο με μια έκθεση, θα δούμε ότι η καθεμιά διακρίνεται σε τρία συνήθως μέρη, τα οποία αντιστοιχούν μεταξύ τους ένα προς ένα:

                  
 ΕΚΘΕΣΗ
1. πρόλογος
2. κύριο μέρος
3. επίλογος
  ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
1. θεματική περίοδος
2. σχόλια
3. κατακλείδα
                            

Δεν έχει, βέβαια, η παράγραφος την αυτοτέλεια της έκθεσης, γιατί εξαρτάται νοηματικά από την προηγούμενη παράγραφο ή προετοιμάζει την επόμενη. Έχει, όμως, ανάλογη δομή και οργάνωση. Εξάλλου, πολλές παράγραφοι μαζί, οργανωμένες λογικά  γύρω από ένα νοηματικό κέντρο, συναποτελούν την έκθεση.

ùΠαράδειγμα :

1) Το πάρτι που οργανώσαμε με τόση φροντίδα ολόκληρο το καλοκαίρι κατέληξε σε πλήρη αποτυχία. Εγώ ήμουν πολύ κρυωμένος, η μύτη μου έσταζε και η φωνή μου μόλις που σχημάτιζε ένα δυσάρεστο ψίθυρο. Η αδελφή μου έσπασε το χέρι της και έπρεπε να το έχει κρεμασμένο σε θηλιά. Με το ένα της χέρι, λίγη βοήθεια μπορούσε να δώσει. Κατά τις έξι το απόγευμα, βροντές και αστραπές τράνταζαν το διάστημα και στις επτά η βροχή είχε πια σχηματίσει χείμαρρους. Πέντε από τα δέκα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που είχα καλέσει, δεν μπόρεσαν να έρθουν, γιατί η καταιγίδα πλημμύρισε τους δρόμους και ακινητοποίησε όλα σχεδόν τα λεωφορεία. Όσα έφτασαν ήταν πολύ αργοπορημένα. Θαρρείς για να δοθεί η χαριστική βολή στο πάρτι μας, το παγωτό είχε λιώσει τόσο πολύ, ώστε θα ήταν ευκολότερο να το πιει κάνεις παρά να δοκιμάσει να το φάει με το κουτάλι. Είχα οπωσδήποτε και άλλοτε αποτυχίες σε πάρτι, αλλά αυτή ξεπέρασε κάθε προηγούμενη.



Η παράγραφος που προηγείται αποτελείται από τρία μέρη:

α) «Το πάρτι που οργανώσαμε …σε πλήρη αποτυχία» : Στο πρώτο μέρος, που είναι η πρώτη περίοδος, ο συντάκτης παρουσιάζει σύντομα το θέμα της παραγράφου. Το μέρος αυτό είναι η θεματική περίοδος.
β) «Εγώ ήμουν … με το κουτάλι» : Στο δεύτερο μέρος εξηγεί, παρουσιάζει με αρκετές λεπτομέρειες τους λόγους για τους οποίους το πάρτι τους κατέληξε σε πλήρη αποτυχία. Το μέρος αυτό είναι τα σχόλια – λεπτομέρειες.
γ) «Είχα οπωσδήποτε … κάθε προηγούμενη» : Στο τρίτο επαναλαμβάνεται η κύρια ιδέα, η αποτυχία σε πάρτι και διατυπώνεται ένα συμπέρασμα, ότι δηλαδή η συγκεκριμένη αποτυχία ξεπέρασε κάθε προηγούμενη. Το τελευταίο μέρος, με το οποίο κλείνει η παράγραφος, είναι η κατακλείδα.


ùΠαράδειγμα :

 2) Το μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι πολύ σημαντικό για τους μαθητές. Με τη διδασκαλία του σε όλες τις τάξεις του γυμνασίου και του λυκείου οι μαθητές γνωρίζουν, σε γενικές γραμμές, τους λογοτέχνες, τα ρεύματα και τα σπουδαία δημιουργήματα του λόγου. Διαβάζοντας και αναλύοντας κείμενα, γίνονται ευαίσθητοι, εμπλουτίζουν και καλλιεργούν τη γλώσσα τους και τον προβληματισμό τους. Κυρίως όμως, όταν διδάσκεται σωστά η λογοτεχνία στην τάξη, οι μαθητές απολαμβάνουν ένα έργο τέχνης, γίνονται και οι ίδιοι δημιουργοί και δεν αισθάνονται την ασφυκτική πίεση της αποστήθισης και της εξέτασης, όπως σε πολλά άλλα μαθήματα.


Η παράγραφος που προηγείται αποτελείται από δύο μέρη :
α) «Το μάθημα … για τους μαθητές» : Θεματική περίοδος, μας εισάγει στο θέμα αναφέροντας ότι το μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι πολύ σημαντικό.
β) «Με τη διδασκαλία του …σε πολλά άλλα μαθήματα» : Σχόλια ή λεπτομέρειες, μας αναλύεται το θέμα της θεματική περιόδου με παραδείγματα.
M Κατακλείδα δεν υπάρχει !!


•ΑΡΕΤΕΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Για να είναι ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ μια παράγραφος, πρέπει να διαθέτει τα εξής στοιχεία:

  1. Σαφής σκοπός
  Το περιεχόμενο της παραγράφου αναπτύσσεται γύρω από μία βασική ιδέα, που όπως είπαμε εισάγεται με την θεματική πρόταση. Εκτός όμως από την κύρια ιδέα, η θεματική πρόταση εκφράζει και τη στάση του συγγραφέα απέναντι στο θέμα, καθώς και το σκοπό που αυτός θέλει να πετύχει.

  2. Επαρκής ανάπτυξη
  Η ιδέα που εκφράζεται στη θεματική πρόταση κάθε παραγράφου πρέπει να    στηρίζεται και να αναπτύσσεται με αρκετές λεπτομέρειες. Μόνο τότε η ανάπτυξη θα είναι επαρκής.


  3. Ενότητα
  Μια παράγραφος δεν πρέπει να περιέχει λεπτομέρειες άσχετες με την κύρια ιδέα την οποία εκφράζει η θεματική πρόταση. Επίσης, ενώ η παράγραφος έχει νοηματική αυτοτέλεια, πρέπει να συνδέεται σε επίπεδο περιεχομένου με την κεντρική ιδέα του κειμένου μας κάθε φορά που γράφουμε έκθεση.


4. Αλληλουχία
Σε μια παράγραφο οι λεπτομέρειες – σχόλια πρέπει να τοποθετούνται σε μια λογική σειρά και να ακολουθούν η μία την άλλη φυσικά, ώστε να εξηγούν καλύτερα τη θεματική πρόταση. Δεν είναι σωστό να «κολλάμε» απλώς προτάσεις και περιόδους μεταξύ τους, χωρίς να συνδέονται λογικά μεταξύ τους.

5. Συνοχή
Οι λεπτομέρειες- σχόλια  μιας παραγράφου πρέπει όχι μόνο να κατατάσσονται σε μια λογική σειρά, αλλά και να συνδέονται μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο, ώστε ο αναγνώστης να μπορέσει να παρακολουθήσει τη σκέψη του συγγραφέα βήμα βήμα, χωρίς να συναντά κενά και χάσματα.

  ô Η συνοχή μιας παραγράφου εξασφαλίζεται με τους εξής τρόπους:

  α) Με συνδετικές - διαρθρωτικές λέξεις/ εκφράσεις που δηλώνουν:
      • επεξήγηση : δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνουμε πιο σαφείς κτλ.
      • αντίθεση : αν και, εντούτοις, εξάλλου, όμως, άλλωστε, ενώ, ωστόσο, αντίθετα κτλ.
      • συμπέρασμα : επομένως, λοιπόν, ώστε, συμπερασματικά, με αποτέλεσμα, συνεπώς, καταλήγουμε, συγκεφαλαιώνοντας κτλ.
      • χρονική σχέση : αργότερα, ύστερα, μετά, πριν, όταν, αφότου, έπειτα, τέλος, αρχικά κτλ.
      • προσθήκη : επίσης, επιπλέον, ακόμη, εκτός από αυτό, αξίζει να σημειωθεί, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία κτλ.
      • αιτία : γι’ αυτό, επειδή, διότι, γιατί, αφού, καθώς κτλ.

ü  Εννοείται ότι η κατηγοριοποίηση στις συγκεκριμένες ομάδες των διαρθρωτικών λέξεων δεν είναι απόλυτη!

   β) Με αντωνυμίες: χρήση αντωνυμιών που αναφέρονται σε ουσιαστικά ή σε νοήματα των προηγούμενων προτάσεων. Συνήθως, χρησιμοποιείται η αντωνυμία αυτός –ή –ό και η εκείνος –η –ο.

   γ) Με επανάληψη λέξης ή νοήματος: Επαναλαμβάνουμε λέξεις – κλειδιά από περίοδο σε περίοδο.

   δ) Με συνώνυμη λέξη: Χρησιμοποιούμε συνώνυμο κάποιας από τις λέξεις – κλειδιά  που χρησιμοποιήθηκε σε προηγούμενη περίοδο.



XΡΗΣΙΜΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ- ΤΙPS ΓΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ!

-           Θεματική περίοδος> όπως είδαμε, δεν είναι απαραιτήτως η πρώτη περίοδος σε μία παράγραφο. Μπορεί να είναι η δεύτερη και η πρώτη να συνδέει την παράγραφό μας με την προηγούμενη. Π.χ. Έτσι λοιπόν ήταν τα πράγματα μέχρι σήμερα στη χώρα μας. Σήμερα, καταβάλλουμε όλοι σοβαρή προσπάθεια ανασυγκρότησης. Δηλαδή,... ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ;
-          Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν η παράγραφος ακολουθεί επαγωγική συλλογιστική πορεία- από το ειδικό στο γενικό-, ξεκινά ΟΧΙ ΜΕ ΘΕΜΑΤΙΚΗ αλλά με ειδικά στοιχεία, ειδήσεις, παραδείγματα, έρευνες-μελέτες κ.ά. και η θεματική- το γενικό- βρίσκεται στο τέλος. Άρα, δεν υπάρχει και κατακλείδα!
-          Κατακλείδα> όταν βλέπουμε τα παρακάτω, πιθανότατα έχουμε κατακλείδα: τέλος, ολοκληρώνοντας, συγκεφαλαιώνοντας, συνοψίζοντας κ.ά. και όταν εκφράζουμε φόβο, χαρά, ελπίδα, αισιοδοξία, απαισιοδοξία, βεβαιότητα κ.ά.

Επεξεργασμένη και εμπλουτισμένη εκπ.πηγή.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου