ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

TΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ:

ΚΑΤΑΓΟΝΤΑΙ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ (ΜΟΥΣΙΚΗ + ΧΟΡΟΣ)

ΦΤΙΑΧΝΟΝΤΑΙ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΠΛΟ ΛΑΟ- ΑΝΥΠΟΓΡΑΦΑ, ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ, ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ.

ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ>

Τα δημοτικά τραγούδια χωρίζονται σε τρία είδη:

α) παραλογές

β) ιστορικά (ακριτικά, κλέφτικα, ιστορικά, κλπ)

γ) τραγούδια με κοινωνικό περιεχόμενο, αυτά δηλαδή που αναφέρονται σε διάφορες εκδηλώσεις της ζωής (της αγάπης, νυφιάτικα, νανουρίσματα, κάλαντα αποκριάς, της ξενιτιάς, της δουλειάς, μοιρολόγια, σατιρικά, κ.λπ.)

1.      Ως προς τη γλώσσα και τη στιχοποιία> «γλώσσα του λαού», απουσία λόγιων λέξεων, εκφραστικότητα, αμεσότητα, τοπικά ιδιώματα, αφομοιωμένες – συνήθως – ξένες λέξεις, αναμνήσεις βυζαντινών ακόμα και αρχαίων ελληνικών γλωσσικών τύπων, ‘πολύηχη, εύλαλη, εύηχη’, με ρυθμό και μουσικότητα, ευφάνταστοι συνδυασμοί λέξεων, πλήθος εκφραστικών μέσων/ λογοτεχνικών σχημάτων με σημαντικότερα την αντίθεση, την προσωποποίηση και τη μεταφορά (άλλα σχήματα: μετωνυμίες, επαναλήψεις, υπερβολές, παρομοιώσεις κ.ά.), καλαισθησία, λιτότητα, νόμος της ισομετρίας- αποφυγή διασκελισμών (Η κατανομή του νοήματος μέσα στο στίχο έχει σχέση με το χώρισμα του στίχου σε ημιστίχια και με την έκτασή τους. Το νοηματικό βάρος πέφτει κατά κανόνα στο πρώτο ημιστίχιο, δηλ. στον πρώτο οκτασύλλαβο. Το δεύτερο ημιστίχιο συνήθως συμπληρώνει, αναπτύσσει ή τονίζει το νόημα του πρώτου), επανάληψη ή ολοκλήρωση του νοήματος του α’ ημιστιχίου στο β’, ενίοτε στερεότυπες εκφράσεις, ζωντάνια, παραστατικότητα, πρωτοτυπία + τόλμη, ιαμβικός 15σύλλαβος, έμφαση στη ρηματική φράση, προφορικότητα, ευθύς λόγος και διάλογος.

2. Ως προς τη δομή και το περιεχόμενο:

Ηρωικά κατορθώματα, μυθολογικά στοιχεία, παραδόσεις και θρύλοι, λαϊκός τρόπος ζωής και ερμηνείας του κόσμου (βιοθεωρία και κοσμοθεωρία), πίστη στο υπερφυσικό-υπέρλογο στοιχείο- εξωπραγματικά/εξωλογικά στοιχεία/μεταφυσικά στοιχεία (ξωθιές, μάγισσες, στοιχειά, φαντάσματα κ.ά.), δοκιμασίες (δοκίμια), πίστης, αγάπης, λεβεντιάς, υπερβολές, θρησκευτικά στοιχεία, προσωποποιήσεις-ανθρωπομορφισμός  ζώων, μεταμορφώσεις, μαγικά αντικείμενα, «τραγικές ειρωνείες», το «καλό» συνήθως υπερισχύει, ηρωοποίηση απλών ανθρώπων, αφηγηματική διάθεση, ήθη-έθιμα, λαογραφικά- ηθογραφικά στοιχεία, ενότητες.

Βασικά θέματα: του αδύνατου, της κατάρας, του όρκου, της αγάπης, του θανάτου, της φύσης, του έρωτα, του καθήκοντος κ.ά.

Ειδικότερες  τεχνικές και τρόποι αλλά και εκφραστικά μέσα>

-των άσκοπων-άστοχων ερωτημάτων, Αχός βαρύς ακούεται, πολλά ντουφέκια πέφτουν. Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;

-το θέμα του αδύνατου (ακραία μορφή της τεχνικής της υπερβολής. Δεν πρέπει να ταυτίζεται με αυτήν), Αν τρέμουν τ’ άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι.

-υπερβολή, Στο έμπα χίλιους έκοψε (= έσφαξε), στο έβγα δυο χιλιάδες.

- στερεότυπες εκφράσεις, Τρία πουλάκια κάθονταν- ...πολύ του κακοφάνη - Δεν κελαηδούσε σαν πουλί μηδέ σα χελιδόνι...

-ο νόμος των τριών, το 'να να πάρει το σταυρό και τ' άλλο το βαγγέλιο, το τρίτο, το καλύτερο, την άγια τράπεζα μας...

- υποφορά-ανθυποφορά, Γιατί είναι μαύρα τα βουνά και στέκουν βουρκωμένα;

β΄ Μην άνεμος τα πολεμά; μήνα βροχή τα δέρνει;

γ΄ Κι ουδ’ άνεμος τα πολεμά κι ουδέ βροχή τα δέρνει,

δ΄ μόνο διαβαίνει ο Χάροντας με τους αποθαμένους

-αναδιπλώσεις, Το Μάη επαντρεύτηκε, το Μάη γυναίκα πήρε.

-πύκνωση χρόνου, συνήθως με επιτάχυνση. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΡΓΟΥ.

-ανθρωπομορφισμός, προσωποποίηση ζώων ή καιρικών φαινομένων

- δραματικός ενεστώτας και παρατατικός

- διάλογοι- ενίοτε εναλλαγή με ευθύ λόγο.

- προσημάνσεις και προοικονομίες

- αφήγηση

- επιβραδύνσεις

- κλιμακώσεις

- κορυφώσεις

-αντιθέσεις (θέση-άρση, ζεύγη αντιθέτων κ.ά.). Άρση-θέση, Πρώτα λέγεται τι δεν είναι κάτι (ή τι δε συμβαίνει) και αμέσως μετά τι είναι (ή τι συμβαίνει) - πρώτα «αίρεται» κάτι και στη συνέχεια «τίθεται».

Εγώ δεν είμαι Τούρκος ουδέ Κόνιαρος,

είμαι καλογεράκι απ’ ασκηταριό

- πλεονασμός (επαναλήψεις, αναδίπλωση, υποφορά-ανθυποφορά, άρση-θέση)

-εικόνες

-σκηνές

- δραματικότητα κ.ά.