Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2017

ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ



1.       Δείτε τους αναγνωρισμένους φορείς του Υπουργείου στο μπλογκ μας.

2.       Διδακτικά σενάρια για τη ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ> http://gym-vasil.lef.sch.gr/2017/02/01/thematikh-ebdomada-senaria/

3.       Για τις αλλαγές του σώματος και της ψυχολογίας στην εφηβεία>

 

·         www.neaygeia.gr

·         www.paidiatros.com

·         www.aboutyouth.gr

·         www.iatronet.gr

·         www.akappatou.gr

·         www.e-psychology.gr

·         www.users.sch.gr

 

4.       Για τις έμφυλες ταυτότητες και τα έμφυλα στερεότυπα>

 




·         sociology.soc.uoc.gr/gender/documents/Gend_Trans_Proceedings.pdf

·         ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΓΛΏΣΣΑΡΙ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ


 

5.       Για καταχρήσεις και εθισμούς> ΔΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ>ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

·         neasmyrni.leonteios.edu.gr/files/drasthriot/ereynitikes/2013-2014/a.../ethismoi_ef.pdf

·         lyk-moudr.les.sch.gr/site/images/stories/Ethismos.pdf

·         https://medlook.net



 

6.       ΔΥΟ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ A’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


·         http://www.iefimerida.gr ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΑΡΧΕΣΤΡΑΤΟΥ



·         http://schoolpress.sch.gr/istoriomnemones ΓΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

·         http://www.metaixmio.gr/images/evdoxos/8643M.pdf

 

 

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΑΤΤΙΚΗ



ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΠΡΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΦΟΡΕΙΣ
Τα σχολεία, πέραν της συνεργασίας τους με τα Γραφεία Σχολικών Δραστηριοτήτων και τους Συμβουλευτικούς Σταθμούς Νέων των οικείων Διευθύνσεων Εκπαίδευσης, μπορούν να αναπτύξουν συνεργασία με τους κάτωθι ενδεικτικά αναφερόμενους φορείς.
ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων
Ελληνικό Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και Ερευνών
Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου - Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ)
Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ)
Κέντρο Μέριμνας και Οικογένειας Παιδιού (ΚΜΟΠ)
Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.)- Β’ Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού»
Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών Ο.ΚΑ.ΝΑ.
Συνήγορος του Παιδιού
Σωματείο ΕΛΙΖΑ-Εταιρεία κατά της Κακοποίησης του Παιδιού
Χαμόγελο του Παιδιού
ΦΟΡΕΙΣ ΑΝΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Α΄ Αθήνας
Δήμος Αθηναίων Γραφείο Ισότητας
Κέντρο Πρόληψης Ζωγράφου
Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας “Αθηνά Υγεία”
Κέντρο Υγείας του Παιδιού Καισαριανής
Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας Παγκρατίου
Παιδοψυχιατρική Κλινική Νοσοκομείου Παίδων Αγ. Σοφία

Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου 2017

ΠΛΗΡΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Yliko%20nea.htm

ΡΩΜΗ!!! ΜΕΡΟΣ 1ο


http://istoriaalykiou.blogspot.gr/2014/03/33.html

http://slideplayer.gr/slide/4079515/

http://www.fhw.gr/chronos/07/gr/politics/index20.html

http://www.e-yliko.gr/htmls/istoria/dikt_bibl/fihttp-roman.aspx

ΧΡΗΣΙΜΟ ΜΠΛΟΓΚ ΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ


http://istoriaalykiou.blogspot.gr/

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ


https://www.youtube.com/watch?v=w3zakdgLEhg

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ


https://www.youtube.com/watch?v=xJ7g2Bfq_9Y

ΣΠΑΝΙΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ


https://www.youtube.com/watch?v=6cbpw7PSajQ

'ΜΑΤΩΜΕΝΑ ΧΩΜΑΤΑ', ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ (Η ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΜΥΤΗ)

'ΜΑΤΩΜΕΝΑ ΧΩΜΑΤΑ', ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ (Η ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΜΥΤΗ)
https://www.youtube.com/watch?v=MO3iPH5Dg0k

'ΟΤΑΝ ΠΡΩΤΟΚΑΤΕΒΗΚΑ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ', ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

'ΟΤΑΝ ΠΡΩΤΟΚΑΤΕΒΗΚΑ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ', ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
http://blogs.sch.gr/earkouli/2015/02/15/%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AD%CE%B2%CE%B7%CE%BA%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CE%BC%CF%8D%CF%81%CE%BD%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%B4%CF%8E-%CF%83%CF%89/

SLIDES  http://www.slideshare.net/katerina60/ss-45039987

Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2017

ΒΑΣΙΚΑ +- ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ- ΓΥΜΝΑΣΙΟ


ΘΕΜΑ:

Να εντοπίσετε και να αναλύσετε βασικά θετικά και αρνητικά στοιχεία του διαδικτύου (Internet) στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ για ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Γενική τοποθέτηση:

Το διαδίκτυο προσφέρει αμφίδρομη και χωρίς περιορισμούς επικοινωνία. Οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή, ακόμα κι αν κατοικούν στις άκρες του πλανήτη.

Ορισμένα βασικά πλεονεκτήματα του διαδικτύου, με ορθολογιστική χρήση:

1.    Ανεξάντλητη πηγή πληροφόρησης, στην οποία όλοι οι πολίτες, έχουν πρόσβαση, με χαμηλό κόστος.

2.    Διευρύνει τις δυνατότητες επικοινωνίας και γνωριμίας μεταξύ των ανθρώπων= διαπολιτισμικός διάλογος, συνεννόηση, συμβολή στην ειρήνη.

3.    Συμβάλλει στην κατανόηση και στο σεβασμό της διαφορετικότητας των άλλων= καταπολέμηση ρατσισμού.

4.    Αποτελεί σύγχρονη μορφή οικονομίας, αφού δημιουργεί χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, ακόμη κι ηλεκτρονικές επιχειρήσεις.

5.    Εκδημοκρατίζει τη σκέψη. Η γνώση δεν ανήκει πλέον στα χέρια των λίγων και ισχυρών, αλλά μπορεί να γίνει κτήμα όλων.

6.    Ψυχαγωγεί με σχεδόν άπειρη ποικιλία μέσων.

7.    Διευρύνει, ομαλοποιεί και επιταχύνει συναλλαγές, υπηρεσίες, επικοινωνίες κ.ά.

8.    Αναπτύσσει συνολικά τον παγκόσμιο πολιτισμό, αφού αποτελεί χώρο επιστημονικού καλλιτεχνικού και εκπαιδευτικού διαλόγου- υγιής παγκοσμιοποίηση.

Ορισμένα βασικά μειονεκτήματα του διαδικτύου, όταν γίνεται κακή χρήση του:

1. Παθητικοποιεί το άτομο.

2. Υπονομεύει τις κοινωνικές σχέσεις. Γεννά μοναξιά, απομόνωση, αντικοινωνικότητα.

3. Προσφέρει πληροφόρηση χωρίς έλεγχο και περιορισμούς.

4. Πολλές φορές γίνεται εργαλείο ανεξέλεγκτης προπαγάνδας.

5. Χρησιμοποιείται για παράνομες ή και εγκληματικές πράξεις.

6. Δημιουργεί έναν κόσμο ψευδαισθήσεων και «φυγής» από την πραγματικότητα.

ΠΗΓΗ

ΜΜΕ, ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ


ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ



ü    Ενδεικτικός ορισμός : Δημοσιογραφική δεοντολογία ονομάζεται το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να συμπεριφέρεται ένας δημοσιογράφος καθώς και οι μέθοδοι - πρακτικές που επιτρέπονται κατά την άσκηση του επαγγελματικού του καθήκοντος. Η δεοντολογία είναι η υπόδειξη των δεόντων, δηλαδή αυτών που πρέπει να γίνονται. Σε ορισμένους κλάδους η παραβίαση της δεοντολογίας επιφέρει την επιβολή ποινών από τα αρμόδια όργανα. Η δεοντολογία έχει  ηθικά δεσμευτικό χαρακτήρα.


ü    Βασικές αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας


Ø   Αντικειμενικός έλεγχος και άσκηση τεκμηριωμένης κριτικής στους φορείς εξουσίας. Αποκάλυψη φαινομένων κατάχρησης της εξουσίας, δημαγωγίας και λαϊκισμού.

Ø   Υπεύθυνη άσκηση των επαγγελματικών τους καθηκόντων με γνώμονα το κοινό καλό και με σεβασμό στις αξίες και τους θεσμούς.

Ø   Αποκάλυψη κάθε μορφής κοινωνικής αδικίας, χωρίς όμως να διογκώνονται τα κοινωνικά προβλήματα.

Ø   Ο δημοσιογράφος επιτελεί λειτούργημα, επομένως οφείλει να είναι αδέκαστος και να μην κινείται από ιδιοτελή κριτήρια.

Ø   Ο δημοσιογράφος οφείλει να προασπίζεται τις αξίες της Αλήθειας, της Δικαιοσύνης και της Δημοκρατίας, προβάλλοντας με παρρησία τη γνώμη του, έναντι οποιουδήποτε προσωπικού κόστους.

Ø   Τήρηση ίσων αποστάσεων μεταξύ των εμπλεκομένων σε ένα θέμα.

Ø   Ο δημοσιογράφος έχει την υποχρέωση να αποφεύγει την παραπληροφόρηση, μεριμνώντας για τη διασταύρωση των πηγών του και την επαλήθευση των πληροφοριών του.

Ø   Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Ο ασκών το λειτούργημα της ενημέρωσης της κοινής γνώμης πρέπει να αποφεύγει τη δυσφήμηση και τη σπίλωση της προσωπικής ζωής, προκειμένου να αυξηθεί η θεαματικότητα / ακροαματικότητα. Επιπρόσθετα, ο δημοσιογράφος οφείλει να συμπαραστέκεται στον πόνο και τις δυστυχίες των ανθρώπων κι όχι να τις εκμεταλλεύεται στο βωμό της σκοπιμότητας.

Ø   Καλλιέργεια στο κοινό της κριτικής προσέγγισης της πραγματικότητας.

Ø   Συναίσθηση του παιδαγωγικού τους ρόλου, λόγω της δύναμης των ΜΜΕ στην κοινωνία. Επιμέλεια της γλώσσας τους, γιατί αποτελούν πρότυπα για μεγάλο μέρος του κοινού.

Ø   Επαρκής κατάρτιση στα αντικείμενα που καλύπτουν.

Ø   Δημιουργία προϋποθέσεων για τη δημοκρατική και ελεύθερη λειτουργία των ΜΜΕ. Συνεχής επικοινωνία του δημοσιογράφου με το κοινό, οργάνωση συζητήσεων με συμμετοχή εκπροσώπων όλων των πολιτικών και κοινωνικών ομάδων, πολυφωνία.

Ø   Συνειδητοποίηση ότι δεν υποκαθιστούν τους νόμους και τους θεσμούς της Πολιτείας, αλλά ότι έχουν καθήκον να εργάζονται για την περιφρούρησή τους, επισημαίνοντας τα «κακώς κείμενα».


v  Για την εφαρμογή του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας πρέπει να κινητοποιηθούν και να συνεργαστούν :

·              Οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι και τα όργανά τους (ΕΣΗΕΑ)

·              Οι επιχειρήσεις ενημέρωσης (ιδιοκτήτες των ΜΜΕ), με ανάληψη των ευθυνών τους απέναντι στην κοινή γνώμη, με δίκαιη αντιμετώπιση των δημοσιογράφων όχι ως αναλώσιμο είδος, με επανεκτίμηση του τρόπου λειτουργίας τους (των ΜΜΕ)– όχι θυσία της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας στο βωμό της σκοπιμότητας.

·              Η Πολιτεία: διασφάλιση των εργασιακών σχέσεων των δημοσιογράφων, λήψη μέτρων για την καταπολέμηση των διαπλεκόμενων συμφερόντων, επιδίωξη πολυφωνίας μέσα από τα ΜΜΕ, επιβολή κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβίασης των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών.

·              Το ΕΣΡ

·              Οι πολίτες: καλλιέργεια κριτικής σκέψης και πολιτικής συνείδησης.

TK-KK

 

 

ΜΜΕ, ΣΧΕΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ


                                          ΜΜΕ- ΣΧΕΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ


ΡΗΜΑΤΑ

Α. Για θετική επίδραση: αναπτύσσουν, απευθύνονται, αποκαλύπτουν, αφυπνίζουν, διαδίδουν, διακινούν, διαμορφώνουν διευρύνουν, διδά­σκουν, εκμηδενίζουν, ελέγχουν εμπλουτίζουν, ενημερώνουν, επιμορ­φώνουν, ευαισθητοποιούν, ευνοούν, καλλιεργούν, καταγγέλλουν, κοινωνικοποιούν, μεταβιβάζουν, μεταδίδουν, μεταφέρουν, παρουσιάζουν, πληροφορούν, προβάλλουν, προσφέρουν, προωθούν, συμβάλλουν, συντελούν, ψυχαγωγούν.


Β. Για αρνητική επίδραση: αιχμαλωτίζουν, αλλοτριώνουν απομονώνουν, αποπροσανα­τολίζουν, ασκούν, διαστρεβλώνουν, δουλαγωγούν, εξαρτώνται, εξυπηρετούν, εξωκατευθύνουν, ετεροκαθορί­ζουν, ηρωοποιούν, ισοπεδώνουν, κηλιδώνουν, μαζοποιούν, οπαδοποιούν, παθητικοποιούν, παραποιούν, παραπληροφορούν, προκα­λούν, προξενούν, στερούν, συγκαλύπτουν, τυποποιούν, υπηρετούν, υποβαθμίζουν, υπονομεύουν, φαλκιδεύουν, φανατίζουν, χειραγωγούν.


Ουσιαστικά: αλλοτρίωση, αντικειμενικότητα, αποκωδικοποίηση μηνύμα­τος, αποπληροφόρηση, αποπροσανατολισμός, δημοσιογραφική δεοντολογία, διακίνηση ιδεών, διασταύρω­ση πληροφοριών, εμβέλεια, ενημέρωση, εξωκατεύθυνση, επικοινωνία, ετερο­καθορισμός, ηλεκτρονική εποχή, καταιγισμός (μηνυμάτων - πληροφοριών), κιτρινισμός, μάζα, μαζοποίηση, μήνυμα, οικουμενικότητα, ομοιογένεια, ομοιομορφία, oπτική, εποχή, πλανητική αγέλη, πλανητικό χωριό, πληροφορία, πλύση εγκεφάλου, προπαγάνδα, υπερπληροφόρηση,  υποπληροφόρηση, υποχείριο, φερέφωνο, χειραγώγηση, ψυχαγωγία.

 

Α. Προσδιορισμοί στα ουσιαστικά ενημέρωση, πληροφόρηση: αντικειμενική, διεθνής, έγκαιρη, έγκυρη, εναλλακτική, ελεγχόμενη, ελκυστική, εύπε­πτη, ελεύθερη, καταιγιστική, κομματική, μαζική, μαζοποιητική, οικουμενική, ορθή, ουσιαστική, πλασματική, πλανητική, πλουραλιστική, πολυφωνική, παρα­πλανητική, σκανδαλοθηρική, στρεβλή, ψευδής.

 

Β. Προσδιορισμοί στο ουσιαστικό επικοινωνία:  διεθνής, ελεγχόμενη, ελεύθερη, εναλλακτική, μαζική, οικουμενική.

 
ΓΠ.

ΜΜΕ, ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΠΤΥΧΩΝ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ


Σχεδιάγραμμα Έκθεσης- εκπαιδευτική πηγή

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης


ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
  
Επικοινωνία είναι η δυνατότητα επαφής μεταξύ των ανθρώπων και επομένως και η αμοιβαία

μεταβίβαση πληροφοριών και γνώσεων.

Μέσα επικοινωνίας (Τα κυριότερα): Τύπος, Ραδιόφωνο, Τηλεόραση, Διαδίκτυο

Ιστορική εξέλιξη: Πρώτο στάδιο: Η φωνή (Ακουστική εποχή).

Δεύτερο στάδιο: Η επινόηση του αλφαβήτου και η εξέλιξη της (Οπτική

εποχή).

Τρίτο στάδιο: Ραδιόφωνο και τηλεόραση (Ηλεκτρονική εποχή).
 

Θετικές επιδράσεις

Αν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης λειτουργούν ορθά, έχουμε σημαντικές θετικές επιδράσεις. Ο


ρόλος τους είναι δημιουργικός και επεκτείνεται σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες του

ανθρώπου.

Ενημερωτικός:
 

Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο εκμηδένισαν τις αποστάσεις και έκαναν την οικουμένη μια

κοινότητα, την υδρόγειο ένα «πλανητικό χωριό». Το ίδιο μήνυμα διαβιβάζεται και το βλέπουν

ή το ακούν εκατομμύρια άνθρωποι την ίδια στιγμή.

Προσφέρουν πολύπλευρη ενημέρωση: ειδήσεις, αγγελίες, διαφημίσεις, προγράμματα

θεαμάτων, τόπος και χρόνος εκδηλώσεων, διάφορες οικονομικές δραστηριότητες.

Με τις διάφορες συζητήσεις και τα σχετικά άρθρα ενημερώνει για θέματα υγείας.

Μας ενημερώνουν για επιτεύγματα ή για άλλα θέματα, που δε θα ήταν δυνατό να

ενημερωθούμε διαφορετικά, όπως είναι οι διαστημικές έρευνες, τα διάφορα ντοκιμαντέρ για

χώρες στις οποίες δε θα ταξιδέψουμε ποτέ, καθώς και για άλλες δραστηριότητες των

ανθρώπων.

Πνευματικός:
 

Προβληματίζουν, οξύνουν την κρίση, διευρύνουν το πνεύμα και αναπτύσσουν τη φαντασία.

Οδηγούν στην αυτογνωσία, στον αυτοπροσδιορισμό αλλά και στην ετερογνωσία.

Απαλλάσσουν από τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες.

Σημαντικός είναι και ο παιδαγωγικός ρόλος τους, γιατί προβάλλονται και εκπαιδευτικά

προγράμματα, που απευθύνονται, κυρίως, σε μαθητές.


Πολιτιστικός:
 

Καλλιεργούν την αισθητική του ατόμου με την προβολή έργων τέχνης. Η παγκόσμια
καλλιτεχνική δημιουργία γίνεται γνωστή με τα μέσα ενημέρωσης.

Μεταβιβάζουν στις νεότερες γενιές την πνευματική και καλλιτεχνική κληρονομιά. Μ’ αυτό

τον τρόπο γίνεται γνωστός και προωθείται ο παραδοσιακός πλούτος κάθε λαού.

Διδάσκουν τη γλώσσα και καλλιεργούν το γλωσσικό αισθητήριο.




 

 

 

 
 
 
 
Κοινωνικός:
Κοινωνικοποιούν το άτομο, γιατί υποδεικνύουν τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς και
προωθούν τους αναγκαίους όρους της κοινωνική ζωής, όπως είναι ο διάλογος, η συνεργασία, η
διαλλακτικότητα, η αναγνώριση της προσφοράς των άλλων και η προώθηση του κοινωνικού
συμφέροντος έναντι του ατομικού. Μ’ αυτό τον τρόπο αποβάλλεται ο φανατισμός, ο
δογματισμός και η αντιπαλότητα μέσα στην κοινωνία.
 

Συντελούν στην κοινωνική χειραφέτηση, γιατί συμβάλλουν στην αποβολή του κοινωνικού
ρατσισμού.

Καταγγέλλουν τις κοινωνικές ατασθαλίες.

Διαμορφώνουν την κοινή γνώμη.

Ευαισθητοποιούν σε θέματα κοινωνικά, διαμορφώνουν στα άτομα κοινωνική συνείδηση και
τα παροτρύνουν να συμμετέχουν στην επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων.

Αναφέρονται σε θέματα κοινωνικά, όπως είναι η οικογένεια, ο γάμος, η βία, το έγκλημα, η

περιθωριοποίηση και άλλα παρόμοια.

Ηθικός:
Συμβάλλουν στην ηθικοποίηση του ανθρώπου, γιατί προβάλλουν ηθικά πρότυπα, δημιουργούν
ανθρωπιστικό ρεύμα και ευαισθητοποιούν το κοινό σε θέματα ανθρωπιάς.

Προωθούν ηθικές αξίες, όπως την ειλικρίνεια, την ανιδιοτέλεια, τη συνέπεια, τη δικαιοσύνη,

την τήρηση του μέτρου και συμβάλλουν μ’ αυτό τον τρόπο στην αποβολή της ζήλιας, του
φθόνου, του ατομισμού, του υλικού ευδαιμονισμού και της εκμετάλλευσης του συνανθρώπου.

Πολιτικός:
Διακινούν πολιτικές ιδέες, προωθούν το γόνιμο διάλογο, τη διαφάνεια και την αλήθεια.

Ελέγχουν την άσκηση της εξουσίας και περιορίζουν τον αυταρχισμό των ιθυνόντων.

Υπερασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και αγωνίζονται για την εμπέδωση της δημοκρατίας.

Διαμορφώνουν σωστή πολιτική συνείδηση και πολιτικό ήθος.

Δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες να παρακολουθούν τις δραστηριότητες του

κοινοβουλίου.

Εθνικός:
Συμβάλλουν στη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης και οριοθετούν στη σωστή του διάσταση
την έννοια του πατριωτισμού. Μ’ αυτό τον τρόπο αποφεύγονται τα φαινόμενα του ακραίου
εθνικισμού και οι κάθε μορφής ρατσισμοί.
 

Πανανθρώπινος:
Συμβάλλουν στη συναδέλφωση των λαών, γιατί προωθούν τον υγιή διεθνισμό. Οι άνθρωποι


ενημερώνονται για τα προβλήματα των συνανθρώπων τους σ’ ολόκληρο τον πλανήτη,
ευαισθητοποιούνται σχετικά μ’ αυτά, αισθάνονται πολίτες του κόσμου και συμμετέχουν στην

επίλυσή τους. Μ’ αυτό τον τρόπο επιλύονται ή περιορίζονται τα παγκόσμια προβλήματα, όπως

το οικολογικό, τα ναρκωτικά, η πείνα στον τρίτο κόσμο και ένα πλήθος παρόμοιων

προβλημάτων.
 
 
 

 
 


Ψυχολογικός:
Ενισχύουν το άτομο ψυχολογικά, το απαλλάσσουν από τα διάφορα συμπλέγματα,


εμπλουτίζουν το συναισθηματικό του κόσμο και του δίνουν τη δυνατότητα να βιώνει ποικίλες

καταστάσεις.

Ψυχαγωγικός:
Ψυχαγωγούν τα άτομα, ιδίως των χαμηλών οικονομικών στρωμάτων χωρίς μεγάλη δαπάνη.


Προβάλλουν κινηματογραφικές ταινίες, παρουσιάζουν τηλεπαιγνίδια και άλλα ψυχαγωγικά

προγράμματα. Μ’ αυτό τον τρόπο το άτομο καταπολεμά την πλήξη, την ανία και κάνει πιο

υποφερτή τη μοναξιά του.
Μπορούμε να ισχυριστούμε πως με όλη την πιο πάνω πολυποίκιλη και πολύμορφη προσφορά

τους τα μέσα επικοινωνίας συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του
ανθρώπου.

Αρνητικές επιδράσεις
 
Όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν τελούν ορθά τον προορισμό τους, τότε:
· Αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη και διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, επειδή
εξυπηρετούν πολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες. Με την παραπληροφόρηση τα άτομα γίνονται
μάζες, έρμαια αυτών που ελέγχουν τα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης.
· Είναι δυνατόν ν’ ασκήσουν επικίνδυνη προπαγάνδα, να γίνουν φερέφωνα της εκάστοτε
εξουσίας και να υπηρετούν τυφλά τα διάφορα κομματικά συμφέροντα. Με τον τρόπο αυτό
υπονομεύουν τη δημοκρατία, γιατί καταστρατηγούν τους θεσμούς, φαλκιδεύουν τις πολιτικές α-
ξίες και προωθούν την αναξιοκρατία.
 

· Προξενούν πλύση εγκεφάλου, ιδίως η τηλεόραση, που με τη δύναμη της εικόνας αιχμαλωτίζει
τη σκέψη μας και συντελεί στο να ενεργούμε ασυνείδητα, να χειραγωγούμαστε και να
ετεροκαθοριζόμαστε. Στερούν, επομένως, από τα άτομα την ελευθερία της βούλησης, που
έχει ως αποτέλεσμα να δέχονται αδιαμαρτύρητα ό,τι τους «σερβίρεται», χωρίς να έχουν τη
δυνατότητα ν’ αντιδράσουν.
· Απομονώνουν και αλλοτριώνουν τα άτομα. Χάνουν την άμεση επικοινωνία τους με το
κοινωνικό σύνολο και οδηγούνται στην εσωστρέφεια και στη μοναξιά.
· Με την κατάργηση του διαλόγου, καταδικάζουν το άτομο σε πνευματική αδράνεια και το
οδηγούν στην παθητικότητα και στη μαζοποίηση.
· Συγχέουν, πολλές φορές, την «είδηση» με το «σχόλιο», με αποτέλεσμα να φανατίζουν τα
άτομα και να δυσχεραίνουν την εύρεση της αλήθειας.
· Δημιουργούν τάσεις καταναλωτισμού, κερδοσκοπίας και αμοραλισμού. Καλλιεργούν το
πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού, του «έχω» και όχι του «είμαι».
· Δημιουργούν πρότυπα βίας και εγκληματικότητας, ηρωοποιώντας εγκληματίες απατεώνες,
αναρχικούς και περιθωριακούς τύπους.
 
· Συμβάλλουν στην ηθική άμβλυνση, γιατί δεν προωθούν ηθικά πρότυπα, αλλά προβάλλουν
σκηνές ή δημοσιεύουν άρθρα που διεγείρουν τη νοσηρή φαντασία, εξάπτουν και
ικανοποιούν τα κατώτερα ένστικτα.

· Η κακή πληροφόρηση και η δημιουργία τεχνητής έντασης ασκούν στις μάζες ασυνείδητη
ψυχολογική βία, με αποτέλεσμα οι επιτήδειοι να κατευθύνουν τα άτομα όπου θέλουν.
· Πολλές φορές οι παραγωγοί προγραμμάτων επιδιώκοντας την 'ψυχαγωγία' των θεατών
υποβαθμίζουν τη νοημοσύνη τους με τις ευτελείς εκπομπές που προβάλλουν.
· Στερούν από το άτομο τον ελεύθερο χρόνο, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνο
που θα μπορούσε να διατεθεί για την πνευματική του εξύψωση ή τη συμμετοχή του στην
επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Ιδιαίτερα, στερεί από τους μαθητές αρκετό χρόνο που
τους είναι πολύτιμος για την πνευματική τους κατάρτιση.

· Δημιουργούν προκατάληψη εναντίον ατόμων, λαών και ιδεολογιών, με αποτέλεσμα να

συντελούν στην καλλιέργεια και αναβίωση ρατσιστικών αντιλήψεων. Απόρροια της
κατάστασης αυτής είναι η αδυναμία απρόσκοπτης συνεργασίας μεταξύ των λαών για την

επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.
· Προωθούν την ξενομανία, που έχει σοβαρές συνέπειες για το άτομο και την κοινωνία

· Eκβαρβαρίζoυν τη γλώσσα. Η διαφήμιση έχει το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την


κατάσταση αυτή.
Προϋποθέσεις ορθής λειτουργίας των μέσων ενημέρωσης
Ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος, που θα επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση στα μέσα


μαζικής ενημέρωσης. Ο πλουραλισμός, εξάλλου, που είναι στοιχείο της δημοκρατίας, θα

συμβάλει στην ελεύθερη και απρόσκοπτη ενημέρωση.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να μην είναι αιχμάλωτα οικονομικών και κομματικών


συμφερόντων. Σ’ αυτή την περίπτωση παρεκκλίνουν από τον προορισμό τους και, για να

εξυπηρετήσουν ιδιοτελείς σκοπιμότητες, επιδίδονται σε «κιτρινισμό».
Η ενημέρωση θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να φωτίζονται όλες οι πλευρές


των θεμάτων, για να μπορεί ο θεατής να σχηματίζει αντικειμενική άποψη. Αυτό θα

επιτευχθεί, αν τα μέσα ενημέρωσης εξυπηρετούν την αλήθεια και μόνο αυτή. Η σύγχυση

της «είδησης» με το «σχόλιο» και οι άλλες σκοπιμότητες παραμορφώνουν την

πραγματικότητα και αποπροσανατολίζουν τους θεατές. Κύρια, επομένως, επιδίωξη των

μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να είναι η σφαιρική, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση.
Οι φορείς των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ιδιαίτερα οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να


διαθέτουν όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση, αλλά και δημοσιογραφικό ήθος, ώστε να

ακολουθούν τη δημοσιογραφική δεοντολογία, να σέβονται την προσωπικότητα του θεατή

ή του αναγνώστη και να συνειδητοποιούν τις ευθύνες τους απέναντι στο κοινωνικό

σύνολο. Είναι φυσικό πως θα πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από τον κομματισμό, την

προκατάληψη, το φανατισμό, το δογματισμό και τους διάφορους ρατσισμούς.
Η επιλογή και η προβολή θεμάτων να γίνονται με κριτήρια όχι μόνο οικονομικά, αλλά,


κυρίως, ποιοτικά.
Η Πολιτεία, που αποτελεί την οργανωμένη έκφραση του κοινωνικού συνόλου, οφείλει να


θεσπίσει συγκεκριμένο κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Καθήκον της Πολιτείας η

συνεχής εγρήγορσή της, αρκεί να μη φτάνει στο σημείο της υπερβολής, της ακρότητας και

της λογοκρισίας.
Ορθή στάση του ατόμου απέναντι στα μέσα ενημέρωσης
Το άτομο με τη στάση του θα πρέπει να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές επιδράσεις των μέσων

επικοινωνίας και ενημέρωσης. Αυτό θα επιτευχθεί:
· Με την κατάλληλη Παιδεία, μέσω της οποίας θα αποκτήσει ελευθερία βούλησης και θα


μάθει να κρίνει, να διασταυρώνει, να συγκρίνει και να επιλέγει. Μ’ αυτό τον τρόπο δε θα

«πέφτει» θύμα προπαγάνδας και παραπληροφόρησης.
· Με το να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, ώστε με τη λογική επεξεργασία και


αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων, ν’ αποφεύγεται η «πλύση εγκεφάλου», ο

αποπροσανατολισμός και η καταστρατήγηση της εσωτερικής ελευθερίας από τον

καταιγισμό των πληροφοριών.
· Με το να το διακρίνει η επιλεκτικότητα και η ικανότητα διάκρισης ανάμεσα στο αξιόλογο


και μη αξιόλογο. Να μην παρακολουθεί ανεξέλεγκτα ό,τι του «σερβίρεται», αλλά μόνο τις

εκπομπές που το αναβαθμίζουν και σέβονται την προσωπικότητά του.
Ποια, κατά τη γνώμη σας, θέματα, που συμβάλλουν στην ανθρώπινη εξέλιξη, μπορούν

να προβληθούν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης;
Ενημέρωση πάνω στα καθημερινά κοινωνικά προβλήματα και υπόδειξη τρόπων επίλυσής



τους.
Κριτική άποψη για τα πολιτικά συστήματα. Υπερτονισμός της προσφοράς του



δημοκρατικού πολιτεύματος, ώστε να συνειδητοποιήσουν τα άτομα και οι λαοί,

γενικότερα, ότι η δημοκρατία είναι τρόπος ζωής και συνεπάγεται ευθύνες.
Ενημερωτικές εκπομπές σχετικές με επιστημονικά θέματα που, εκτός από τον πλουτισμό



των γνώσεων, οξύνουν το νου και καλλιεργούν την κρίση.
Τα θέματα που προβάλλονται να έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση του ατόμου



σχετικά με ανθρωπιστικά θέματα, καθώς επίσης και θέματα προσέγγισης λαών, ειρηνικής

συμβίωσης και καλλιέργειας των αναγκαίων όρων της κοινωνικής ζωής, όπως είναι η

αλληλοκατανόηση, η αλληλεγγύη, ο αμοιβαίος σεβασμός, η υποχωρητικότητα...
Η θεματολογία των προβαλλόμενων ταινιών θα πρέπει να έχει και την κοινωνική της



διάσταση. Δε θα πρέπει να «θεοποιείται» ο καταναλωτισμός και η υπέρβαση του μέτρου.

Οι ήρωες να έχουν ήθος και ν’ αποβαίνουν πρότυπα ορθής συμπεριφοράς.
Προβολή θεμάτων που οδηγούν το άτομο στη συνειδητοποίηση των συνεπειών του



φανατισμού, του δογματισμού και της προκατάληψης.
Προβολή υγιών προτύπων της κοινωνικής ζωής. Να διοργανώνονται συζητήσεις από τις



οποίες θα καταφαίνεται η σημασία της κοινωνικής προσφοράς των ατόμων και η ιδιαίτερη

σημασία που έχει η σωστή συμπεριφορά τους απέναντι στην πολιτεία, δηλαδή να

καλλιεργείται η πεποίθηση πως το άτομο να θέτει το συμφέρον της πολιτείας σε ανώτερη

μοίρα από το ατομικό.
Ειδικοί επιστήμονες να κάνουν εκπομπές για την ελληνική γλώσσα, γιατί κινδυνεύει ν’



αλλοιωθεί από τη νόθευσή της με ξένες λέξεις.
Πλατιά ενημέρωση του λαού για τους κινδύνους που δημιουργεί η ξενομανία και ο



τουρισμός.
Τα εθνικά θέματα και τα υγιή στοιχεία της παράδοσης να προβάλλονται με τέτοιο τρόπο,



ώστε να ενισχύεται η εθνική ταυτότητα, χωρίς να οδηγούνται τα άτομα στο σωβινισμό.
Να διοργανώνονται συζητήσεις σχετικές με οικολογικά θέματα, ώστε να ενημερώνονται



και να ευαισθητοποιούνται τα άτομα σε θέματα περιβάλλοντος.
Υπεύθυνοι άνθρωποι να καταδεικνύουν το χρέος του ατόμου, ιδιαίτερα σήμερα, που



θεοποιήθηκε ο υπερκαταναλωτισμός και ξεχάστηκε ο άνθρωπος.
Μερικοί υποστηρίζουν πως η υπερτελειοποίηση των μαζικών μέσων ενημέρωσης

αποτελεί μιαν υπόσχεση ελευθερίας. Άλλοι, αντίθετα, ισχυρίζονται πως αποτελεί μιαν

απειλή καινούριας δουλείας.
Όσο προοδεύει η τεχνολογία, που αναπότρεπτα ελέγχεται από ανώνυμες οικονομικές και

πολιτικές εξουσίες, τόσο επιβεβαιώνεται το δυσάρεστο φαινόμενο της φαλκίδευσης της

ανθρώπινης ελευθερίας από επιτεύγματα που θεωρητικά τουλάχιστον υπόσχονται όχι τον

περιορισμό αλλά τη διεύρυνσή της. Ένα από τα επιτεύγματα αυτά, που εξ ορισμού σκοπό έχει

να αποτελεί χορηγό ελευθερίας, είναι τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, των οποίων η συνεχής

τελειοποίηση εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την ανθρώπινη ελευθερία.

Τα μαζικά μέσα ενημέρωσης - ο τύπος, το βιβλίο, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, ο

κινηματογράφος, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές - αποτελούν μέσα ταυτόχρονης μετάδοσης

μηνυμάτων προς απεριόριστο αριθμό προσώπων, δηλαδή προς ένα ετερόκλητο, ανομοιογενές

κοινό, που σήμερα είναι ολόκληρη η υφήλιος, το «πλανητικό χωριό». Σήμερα που η εποχή

μας υφίσταται «πληροφοριοποίηση», δηλαδή εξαρτά τις πιο σημαντικές διεργασίες για την

ανάπτυξή της από το βαθμό που είναι ικανή να εκμεταλλεύεται για την πρόοδό της την

πληροφορία, ο ρόλος των μαζικών μέσων ενημέρωσης αποβαίνει θεμελιώδους σημασίας.

Πολλοί μελετητές θεωρούν πως οι συνεχείς εξελίξεις στην τεχνολογία των μέσων

ενημέρωσης θα συμβάλουν στον επαναπροσδιορισμό της φιλοσοφίας κυρίως των

τηλεοπτικών προγραμμάτων. Μοιάζει να αρχίζει μια νέα εποχή, το πέρασμα από την επιβολή

ενός είδους τηλεοπτικού προγράμματος, αφόρητα μονότονου, συντηρητικού και

ανακυκλούμενου, στην ελεύθερη επιλογή.
Τα μέσα ενημέρωσης, όταν σέβονται τον εαυτό τους και το κοινό στο οποίο απευθύνονται,

είναι σε θέση:
Να συμβάλουν στη διεύρυνση της πνευματικής του ελευθερίας και στην ανάπτυξη της



κριτικής και γόνιμης αμφιβολίας μέσω της αντικειμενικής και πολυφωνικής ενημέρωσης

και διαφώτισης, απομακρύνοντάς το από την άγνοια και τη μονομέρεια.
Να εξυψώσουν ηθικά τον άνθρωπο, με τον ελεύθερο διάλογο, προβάλλοντας όχι μόνο



γενικά το πνεύμα ελευθερίας, ισότητας και δημοκρατίας, αλλά υποβάλλοντας την ανάγκη

σεβασμού της γνώμης των άλλων και ενθαρρύνοντας την άρση του φανατισμού και της

μισαλλοδοξίας.
Να ουσιαστικοποιήσουν την πολιτική του ελευθερία, διαμορφώνοντας την πολιτική του



κουλτούρα και επιτρέποντάς του να ελέγχει τους διαχειριστές της εξουσίας, να

καταδικάζει παραβιάσεις και ατασθαλίες, να προωθεί το διάλογο και να στηρίζει τη

δημοκρατία.
Να διευρύνουν την κοινωνική του ελευθερία -ισοτιμία, δικαιοσύνη, αξιοκρατία-



εμπεδώνοντας το πνεύμα της συλλογικότητας και της συνεργασίας.
Τα μαζικά μέσα ενημέρωσης μπορούν, λοιπόν, να αποτελέσουν μέσα παιδείας για τον

άνθρωπο, αλλά, όταν λειτουργούν εξυπηρετώντας σκοπιμότητες και συμφέροντα, είναι

δυνατό να δεσμεύσουν την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και να τον οδηγήσουν στον

εξανδραποδισμό. Πιο συγκεκριμένα:
Η ελευθερία των ΜΜΕ εμφανίζεται πλέον αντιθετική σε σχέση με πλείστα όσα ατομικά



δικαιώματα και ιδίως με αυτά που διασφαλίζουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, την τιμή

και την υπόληψή του, την εν γένει ιδιωτικότητά του - προστασία ιδιωτικής και

οικογενειακής ζωής, άσυλο κατοικίας, απόρρητο ανταποκρίσεων.
Επίσης, με τον τρόπο λειτουργίας τους θέτουν εν αμφιβόλω και την ουσία των πολιτικών



δικαιωμάτων του πολίτη, τη δημοκρατική συμμετοχή και τον πολιτικό έλεγχο. Την εποχή

της «τηλεκρατίας», η τηλεόραση καθίσταται πλέον ο σημαντικότερος διαμεσολαβητής

ανάμεσα στους πολιτικούς και το κοινό, σε μια εποχή που έχουν χαθεί οι παραδοσιακοί

τρόποι επικοινωνίας των πολιτικών με τους πολίτες. Έτσι, ο ανελέητος βομβαρδισμός του

πολίτη με ομοιόμορφα μηνύματα, η λαϊκιστική προβολή των πολιτικών προσώπων με

στόχο να θεωρηθούν οικεία, η προσωποποίηση της πολιτικής ζωής, όλα αυτά δείχνουν

πως στόχος της τηλεκρατούμενης πολιτικής είναι η ιδεολογικοποίηση της πολιτικής

ουδετερότητας, με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση ενός απολιτικού ανθρώπου.
Εξάλλου, με την έντεχνη παραπληροφόρηση που παρέχουν, μπορούν να αλλοτριώσουν



πνευματικά τους ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα, καταργώντας την πνευματική τους

αυτονομία και προπαγανδίζοντας έναν τρόπο ζωής, όπου κυριαρχούν ο αμοραλισμός, η

κερδομανία και η βία.

Στη σύγχρονη μαζική κοινωνία, ΟΙ άνθρωποι βασίζονται, αν όχι αποκλειστικά, όλο και

περισσότερο στους «απόμακρους κατασκευαστές εικόνων» όσον αφορά την ψυχαγωγία και

την ενημέρωσή τους. Και στις δύο περιπτώσεις τα ΜΜΕ δημιουργούν τη δική τους

πραγματικότητα και με βάση αυτήν διαμορφώνουμε εμείς την «εικόνα» για τον πολιτικό, το

στέλεχος επιχείρησης, το μετανάστη κ.τ.λ. Οι εικόνες των ΜΜΕ που έχουμε στο νου

επηρεάζουν με τη σειρά τους τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε μια σειρά από

κοινωνικές πραγματικότητες, δυσχεραίνοντας έτσι την προσαρμογή μας στον κόσμο. Ζούμε

τελικά σε έναν κόσμο ο οποίος επιλέγεται για μας από τα ΜΜΕ. Η επιλεκτικότητα όμως των

ΜΜΕ καθορίζεται όχι από τις ανάγκες των ανθρώπων ή τη διαφορετικότητά τους, αλλά από

τις δικές τους προτεραιότητες. Τα ΜΜΕ επιλέγουν στις περισσότερες των περιπτώσεων τη

βία, τις κρίσεις, τον πόλεμο, τις συγκρούσεις. Η εξουσία μέσα από αυτές τις ειδήσεις κάνει

τους ανθρώπους να νιώθουν τρωτοί, εξαρτημένοι. Με τον τρόπο αυτό μπορεί και τους

ελέγχει. Είναι πιο εύκολο να ελέγξεις τους ανθρώπους, όταν τους κάνεις να πιστέψουν πως

ζουν μέσα σε έναν ανασφαλή κόσμο.
Συσχετισμός δύο απόψεων:
Ουσιαστικά, και οι δύο απόψεις αληθεύουν, εφόσον τα μαζικά μέσα ενημέρωσης μπορούν να

είναι όργανα μορφωτικά αλλά και παραμορφωτικά, εργαλεία παιδείας αλλά και εμπορικά

προϊόντα. Μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση της ατομικής προσωπικότητας, όπως και

στην ομοιόμορφη αγελοποίησή της. Η μόνη μας ένσταση έγκειται στο ότι τα μαζικά μέσα

ενημέρωσης είναι απλά μέσα και σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται με τα μηνύματα που

εκπέμπουν. Το γνωστό αφορισμό πως «το μέσο αποτελεί το μήνυμα» δεν πρέπει να τον

εκλαμβάνουμε κυριολεκτικά, επειδή ο Μακ Λούαν απλώς ήθελε να τονίσει την αποφασιστική

σημασία που έχει για τη διαμόρφωση του μηνύματος το μέσο. Η μαζική επικοινωνία μπορεί

σίγουρα να παρομοιαστεί με τον Ιανό, το διπλοπρόσωπο θεό των Ρωμαίων, μόνο που η

χρησιμότητά της εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίον το κοινό αποκωδικοποιεί τις

πληροφορίες που δέχεται.
Σύνθεση απόψεων:
Παρόλο που η κατάχρηση της δύναμης των ΜΜΕ στις δημοκρατικές κοινωνίες παίρνει



συχνά διαστάσεις ύβρεως, δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε ακρότητες, αλλά όσο γίνεται σε

νηφάλια αντιμετώπιση, γεγονός που προϋποθέτει αυτογνωσία, υπευθυνότητα, μέτρο. Η

λογοκρισία δεν αποτελεί λύση στον εκτροχιασμό των ΜΜΕ, γιατί σε όσο χαμηλό σκαλί κι

αν έχουν κατρακυλήσει, ισχύει πάντοτε ο λόγος του Τόμας Τζέφερσον: «Αν έπρεπε ν’

αποφασίσω τι είναι προτιμότερο, να έχουμε κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες

χωρίς κυβέρνηση, δεν θα δίσταζα να διαλέξω το δεύτερο».
Τίθεται, λοιπόν, το ζήτημα της απελευθέρωσης από την καταχρηστική εξουσία που



ασκούν σε μεγάλο βαθμό τα μέσα ενημέρωσης και της αποκατάστασης της ενημέρωσης,

με παράλληλη όμως διασφάλιση της ελευθερίας λειτουργίας τους. Επειδή, λοιπόν, τα μέσα

ενημέρωσης δεν είναι ούτε κόλαση ούτε παράδεισος - άρα από μόνα τους δεν μπορούν να

οδηγήσουν ούτε στην απόλυτη ελευθερία ούτε στην απόλυτη δουλεία - η αλήθεια

βρίσκεται κάπου στη μέση. Το κοινό - αναγνωστικό ή ραδιοτηλεοπτικό - πρέπει να

αισθάνεται και να είναι κυρίαρχο απέναντι στην εξουσία των ΜΜΕ, αφού κατά βάθος

αυτή εξαρτάται από την ετυμηγορία του. Αυτό, με άλλα λόγια, σημαίνει πως πρέπει να

υιοθετήσει το πρότυπο του κάκτου στην έρημο: όπως εκείνος ζει και εξελίσσεται

απομυζώντας και την ελάχιστη σταγόνα πρωινής δροσιάς στο ερημικό τοπίο που

φυτρώνει, έτσι και το κοινό μπορεί και οφείλει να πάρει από τα μέσα ενημέρωσης εκείνο

που είναι δυνατό να συμβάλει στη συνεχή πολιτιστική του εξέλιξη.
Παράλληλα, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε, αντιγράφοντας τον Ουμπέρτο Έκο, πως



τη μάχη για την επιβίωση του ανθρώπου ως υπεύθυνου όντος στην εποχή των

επικοινωνιών δεν την κερδίζει κάποιος εκεί όπου η επικοινωνία αρχίζει, αλλά εκεί όπου

τελειώνει. Η μόνη λύση, ίσως να βρίσκεται σ’ αυτό που πρότεινε ο ίδιος ο Έκο ήδη το

1967, ένα σημειολογικό πόλεμο: «θα πρέπει να είμαστε ικανοί να επινοήσουμε συστήματα

συμπληρωματικής επικοινωνίας που να μας επιτρέπουν να πλησιάζουμε κάθε ομάδα, κάθε

μέλος του οικουμενικού ακροατηρίου, για να εξετάσουμε μαζί του το μήνυμα κάτω από το

φως των διάφορων κωδίκων, συγκρίνοντάς τους με τους κώδικες της πηγής (του

πομπού)... Η απειλή που κρύβεται κάτω από την ιδέα «το μέσο είναι το μήνυμα» θα

μπορούσε τότε να εξαφανιστεί, για να γίνει επιστροφή στην ατομική ευθύνη.
Η δυνατότητα του κοινού να ελέγχει κριτικά τα μηνύματα που δέχεται είναι θέμα παιδείας



και κατάλληλης αγωγής. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να βοηθήσει το σχολείο,

προωθώντας την Παιδαγωγική των Μέσων. Η Παιδαγωγική των Μέσων Μαζικής

Ενημέρωσης συνίσταται, αφενός, σε μια θεωρητική προσέγγιση του πολύπλευρου ρόλου

που διαδραματίζουν τα ΜΜΕ στις σύγχρονες κοινωνίες και, αφετέρου, στην αναζήτηση

πρακτικών πεδίων εφαρμογών στην εκπαίδευση και αξιοποίηση όλων των εκπαιδευτικών

δυνατοτήτων που αυτά προσφέρουν. Η αναγκαιότητα της Παιδαγωγικής των ΜΜΕ

πηγάζει από το γεγονός ότι το κύριο πρόβλημα των σημερινών παιδιών δεν είναι η

έλλειψη γνώσεων, αντίθετα είναι η υπερπληροφόρηση που δέχονται, από τη στιγμή που

κατακλύζονται συνεχώς από νέες τεχνολογίες και νέες πηγές πληροφοριών. Η καθεμιά από

αυτές έχει τις δικές της δυνατότητες να συμβάλει στην ανάπτυξη της γνωστικής και

ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης των παιδιών. Γι’ αυτό το λόγο επιβάλλεται το σχολείο,

εγκαταλείποντας την «τραπεζική» αντίληψη της μετάδοσης γνώσεων, να εξοπλίζει τα

παιδιά με κατάλληλους μηχανισμούς αποκωδικοποίησης, οργάνωσης και ερμηνείας

πληροφοριών.

Σε τελική ανάλυση, επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά η διαπίστωση του Άλντους Χάξλεϋ,

πως η «μαζική επικοινωνία δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, είναι απλώς μια δύναμη και, όπως

οποιαδήποτε άλλη δύναμη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί καλά ή άσχημα». Από εμάς εξαρτάται

εάν χρησιμοποιήσουμε αυτόν το γιγάντιο πολύποδα για να γίνει «υπηρέτης» μας ή εμείς

δουλικά υποχείριά του.
Τα μέσα πληροφόρησης ως μέσα επι κοινωνίας. Είναι δυνατή η επικοινωνία και

επομένως η αλληλεπίδραση μεταξύ του πομπού και του δέκτη;
Τα μέσα πληροφόρησης μπορούν να λειτουργήσουν και ως μέσα επικοινωνίας. Η λειτουργία

τους αυτή θα επιτευχθεί αν και οι δύο φορείς της επικοινωνίας αυτής, μέσα πληροφόρησης

και πολίτες, αποδυθούν σε έναν αγώνα προσφοράς και αντιπροσφοράς. Το βάρος λοιπόν

καταρχήν πέφτει στα μέσα πληροφόρησης, τα οποία και οφείλουν πρώτα να πάψουν να

αντιμετωπίζουν τον πολίτη ως μάζα παρόμοια, αδιαφοροποίητη, φανατική και απαθή. Η

ισοπέδωση αυτή κάνει τον πολίτη υποχείριό τους. Έτσι, του υποβάλλουν απόψεις, τον

αποπλανούν και τον υποβιβάζουν τελικά σε ένα «μαζικό» δέκτη, στερώντας του κάθε

δυνατότητα αντίδρασης (άρθρωσης λόγου) στον κυκεώνα των πληροφοριών που του

διοχετεύουν.

Αυτός όμως ο ευτελισμός του πολίτη και η υποβίβασή του σε έναν άφωνο δέκτη εμποδίζει

κάθε προσπάθεια γόνιμης επικοινωνίας. Γι’ αυτό, αλλιώς πρέπει να λειτουργήσουν τα μέσα

πληροφόρησης, ώστε να συγκαταλεχθούν και στα μέσα επικοινωνίας. Πρώτιστος λοιπόν

στόχος τους πρέπει να είναι η αναβίβαση του πολίτη σε ισότιμο εταίρο μιας γόνιμης

επικοινωνίας. Τρόποι για την επίτευξη αυτού του στόχου υπάρχουν πολλοί. Ο σεβασμός, για

παράδειγμα, του πολίτη ως «έλλογου» όντος είναι η αφετηρία μιας τέτοιας δράσης των

μέσων πληροφόρησης. Η κονιορτοποίηση της νοημοσύνης του με ψευτιές και με απάτες είναι

και η πρώτη εκτροπή από τη γνήσια επικοινωνία μέσων πληροφόρησης και πολίτη. Ο δρόμος

όμως για τη γόνιμη επικοινωνία μέσων πληροφόρησης και πολίτη γίνεται πιο εύκολος, αν τα

μέσα πληροφόρησης δεν αντιμετωπίζουν τον πολίτη ως «μαζικό» δέκτη. Αντίθετα,

διοχετεύοντας πληροφορίες, πρέπει να αποσκοπούν στη γονιμοποίηση του πνεύματος του

πολίτη. Ψαλιδισμένες και πακεταρισμένες πληροφορίες, χωρίς ίχνος αναζήτησης και έρευνας,

και με έτοιμες τις απαντήσεις για καθετί οδηγούν το κοινό στην πνευματική ραθυμία και συ-

νακόλουθα στην αποχαύνωση. Το συμπέρασμα είναι εύκολο: Μέσα μαζικής πληροφόρησης

που δε γονιμοποιούν το πνεύμα του πολίτη καθίστανται ύπουλοι φορείς οποιασδήποτε

επικοινωνιακής σχέσης. Τα μέσα πληροφόρησης ωστόσο θα διευκολύνουν ακόμη

περισσότερο την επικοινωνία τους με τους πολίτες, αν επιτρέψουν και την πρόσβαση των

πολιτών σ’ αυτά. Η πρόσβαση αυτή μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές. Η συμμετοχή, για

παράδειγμα, και του πολίτη σε «συμβούλια πληροφόρησης» θα του δώσει την ευκαιρία να

καταθέσει και αυτός τις απόψεις του για το τι προσδοκά από τα μέσα πληροφόρησης.

Όπως όμως σε κάθε επικοινωνία και οι δύο φορείς πρέπει να δραστηριοποιηθούν, έτσι και για

την ολοκλήρωση της επικοινωνιακής σχέσης «μέσα πληροφόρησης και πολίτης» οφείλει και

ο πολίτης να συναισθανθεί τις ευθύνες του και να δράσει αναλόγως. Καταρχήν, απαιτείται να

δείξει ενδιαφέρον και προσπάθεια σ’ ό,τι αφορά τη διαμόρφωση της σχέσης του με τα μέσα

πληροφόρησης. Η στάση του εφησυχασμού ταιριάζει στον πλαδαρό και νωθρό άνθρωπο, του

οποίου η άλωση είναι εύκολη από τα μέσα πληροφόρησης. επομένως, η συμμετοχή του σε

«συμβούλια πληροφόρησης» και σε εκπομπές των μέσων πληροφόρησης είναι κάτι

παραπάνω από αναγκαία.

Η δυναμική όμως αυτή παρουσία του πολίτη πρέπει να έχει και συνέχεια. Οφείλει ακόμη σε

όλο τον κυκεώνα των πληροφοριών που του διοχετεύεται να αντιτάξει το πνεύμα του. Έχει

χρέος, ειδικότερα, να «μετρήσει» - έλλογα πάντα- την αλήθεια τους, τη χρησιμότητά τους,

τον προορισμό τους. Αυτή όμως η κριτική στάση απέναντι στις πληροφορίες προϋποθέτει

παιδεία. Γι’ αυτό, στην προσπάθεια του πολίτη να εξυψωθεί σε ισότιμο εταίρο της

πληροφόρησης, πολύτιμο αρωγό μπορεί να βρει το σχολείο. Αυτό θα του καλλιεργήσει την

ερευνητική ματιά. Αυτό μ’ αυτή του την προσφορά θα τον προστατέψει από τη διολίσθησή

του στη μάζα και θα τον ανυψώσει σε καίρια προσωπικότητα. Το σχολείο ωστόσο μπορεί

στην «εποχή της πληροφόρησης» να βοηθήσει και διαφορετικά στη διαμόρφωση της

επικοινωνιακής σχέσης «μέσα πληροφόρησης και πολίτης». Είναι ανάγκη να μάθει στους

νέους να αναλύουν εφημερίδα, τηλεόραση και ραδιόφωνο. Αυτός ίσως είναι ο καινούριος του

ρόλος. Από το ίδιο θα εξαρτηθεί αν θα γίνει πολύτιμος σύμβουλος στην αποκωδικοποίηση

των μηνυμάτων που σωρηδόν βομβαρδίζουν το σύγχρονο άνθρωπο.

Τα μέσα πληροφόρησης μπορούν να λειτουργήσουν και ως μέσα επικοινωνίας, αρκεί να κα-

ταβληθούν οι απαραίτητες προσπάθειες και από τα μέσα πληροφόρησης και από τον πολίτη,

ώστε οι δίαυλοι επικοινωνίας τους να μην προσκρούουν σε εμπόδια που αίρουν κάθε

προσπάθεια ειλικρινούς επικοινωνίας.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αντί να είναι κανάλια ιδεολογιών είναι τα ίδια

ιδεολογία.
Τα ΜΜΕ ως κανάλια ιδεολογιών
Θα έπρεπε να ενημερώνουν πολυπρισματικά, αντικειμενικά, αμερόληπτα.

Να προωθούν το διάλογο και να δίνουν τη δυνατότητα στον δέκτη να κρίνει, να



προβληματίζεται και να διαμορφώνει τη δική του άποψη (θέση + αντίθεση = σύνθεση).
Να είναι το δημόσιο βήμα, κανάλια ιδεολογιών, στρατευμένα στην υπηρεσία της αλήθειας



και της δημοκρατίας.
Τα ΜΜΕ είναι τα ίδια ιδεολογία
Μεροληπτική ενημέρωση, εκλεκτική, αυθαίρετη, επεισοδιακή.

Απόκρυψη ειδήσεων, μεγέθυνση άλλων, χρωματισμένες πληροφορίες.

Στημένες συνεντεύξεις και δημοσκοπήσεις.

Καταιγισμός και επανάληψη μηνυμάτων που αποπροσανατολίζουν τον κόσμο και



πετυχαίνουν την εξωκατεύθυνση και χειραγώγησή του.
Εξάρθρωση κρίσης, μαζοποίηση.




Μια χώρα ανήκει σ’ αυτόν που ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης
Είναι πιο πάνω από τις τρεις εξουσίες του κράτους (νομοθετική, βουλευτική, εκτελεστική).



Επομένως, ο ηγέτης, ελέγχοντας τα ΜΜΕ, μπορεί να δικτατορεύσει αφανώς.
Ήδη από την ιστορία γνωρίζουμε πως ο Ναπολέων είχε ιδρύσει το Γραφείο Κοινής



Γνώμης, για να διευκολύνει την προπαγάνδα που μεθόδευε, και οι σύγχρονοί του είχαν

αποφανθεί πως, «όσο αξίζει το γραφείο αυτό, δεν αξίζουν όλες μαζί οι στρατιές του».
Ο καγκελάριος Mπίσμαρκ είχε καθιερώσει ένα ταμείο, το ονομαζόμενο από τον ίδιο



Ταμείο των Ερπετών, με το οποίο δωροδοκούσε τους δημοσιογράφους.
Τη δύναμη των Μέσων Ενημέρωσης εκμεταλλεύθηκε και ο Γκέμπελ, και γενικά η πλύση



εγκεφάλου των μαζών με τη χρησιμοποίηση των ΜΜΕ είναι προσφιλής μέθοδος σε πολλά

σύγχρονα κράτη.
Ο Π.Π. Παζολίνι είχε πει: «Ο Φασιμός στήριξε τη δύναμή του στο στρατό, που σήμερα



δεν είναι τίποτα μπροστά στη δύναμη της τηλεόρασης».

Ειδικά η τηλεόραση, με το συνδυασμό ήχου και εικόνας, συμβάλλει στην εξωκατεύθυνση

των μαζών, ακόμη και μέσα από τα έργα, τα ντοκιμαντέρ και τα άλλα μέσα που διαθέτει. Ο

ηγέτης, σήμερα, έχει τεράστια δύναμη στα χέρια του και, το βασικότερο, οι λαοί δεν το

συνειδητοποιούν. Σήμερα, μόνο στα υπανάπτυκτα κράτη επιβάλλονται δικτατορίες δια της

βίας: η δύναμη του λόγου είναι ισχυρότερη από τη γροθιά και τα όπλα.
Προϋποθέσεις για να γίνουν κανάλια ιδεολογιών
α) Οικονομική ανεξαρτητοποίηση των ΜΜΕ από όποιον κύκλο συμφερόντων.

β) Πολιτική ανεξαρτητοποίηση από πρόσωπα και κόμματα. Να πάψουν να είναι αντίλαλος,



φερέφωνα της κομματικής προπαγάνδας.
γ) Να συνειδητοποιήσει ο δημοσιογράφος το ρόλο και την ευθύνη του, να είναι ηθικά



ακέραιος και να κατανοήσει πως ασκεί λειτούργημα.
δ) Εμείς οι δέκτες να ασκούμε κριτική, να προβληματιζόμαστε και να μην αρκούμαστε στην



επιφάνεια των πραγμάτων. Να κοιτάζουμε μέσα από τα γεγονότα, πίσω από τη βιτρίνα της

καθημερινότητας.
Μπορούν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να συμβάλλουν στη γνωριμία, στην

αλληλοκατανόηση και στον αλληλοσεβασμό των ομάδων και των λαών;
Η γνωριμία μεταξύ των λαών και των διάφορων ομάδων και η σταδιακή αλληλοκατανόηση

και ο αλληλοσεβασμός τους αποτελούν κοινό στόχο και ελπίδα όλων των ανθρώπων. Η

γνωριμία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αλληλοκατανόηση η οποία, με τη σειρά

της, οδηγεί στον αλληλοσεβασμό. Η επίτευξη ενός τόσο υψηλού στόχου δεν αποτελεί απλή

υπόθεση, αλλά απαιτεί την κοινή προσπάθεια όλων μας. Καθοριστική στην εκπλήρωσή του

μπορεί να είναι η συμβολή του Τύπου, του ραδιοφώνου και κυρίως της τηλεόρασης.

Και πρώτα απ’ όλα, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης συμβάλλουν στη γνωριμία τους: με τα

ποικίλα προγράμματα ειδησεογραφικού, εκπαιδευτικού, καλλιτεχνικού, λαογραφικού

περιεχομένου αντανακλούν από τη μια τις ιδέες, το ήθος, τις απόψεις των διαφόρων ομάδων

και από την άλλη την καθημερινή ζωή, την επικαιρότητα, την ιστορία και τη γλώσσα των

λαών. Καθώς, λοιπόν, σήμερα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι ευρέως διαδεδομένα, η

αμοιβαία αυτή ανταλλαγή πολιτισμικών, ιδεολογικών και κάθε άλλης φύσεως στοιχείων που

γίνεται, είναι ευνόητο πως όχι μόνο φέρνει σε επικοινωνία ομάδες και λαούς, αλλά, επειδή

πληροφορεί για τον τρόπο οργάνωσης, για τις συνήθειες τους, τις αξίες τους και τα

δημιουργήματά τους, προσφέρει γνώσεις και γίνεται αφορμή για κρίσεις και συγκρίσεις, για

διαπιστώσεις και αναλύσεις του ενός για τον άλλον.

Ως άμεσο επακόλουθο της γνωριμίας των ομάδων και των λαών έρχεται η αλληλοκατανόησή

τους. Η αλληλοκατανόηση αυτή συνίσταται στην άμβλυνση των διαφορών τους και στην

επιείκεια που πρέπει να δείχνουν μεταξύ τους για τυχόν ατέλειες ή σφάλματα που εντοπίζουν.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, εφόσον είναι πλουραλιστικά, ενθαρρύνουν και ενισχύουν το

διάλογο και τη διαλλακτικότητα, στοιχεία από τα οποία εξαρτώνται η επίλυση των διαφορών,

η άρση προκαταλήψεων και παρεξηγήσεων και οι πολιτισμένες σχέσεις ομάδων και λαών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι συζητήσεις που γίνονται στα μέσα αυτά με τις οποίες

πολλές φορές λύνονται προβλήματα, όπως αυτά που δημιουργούνται στις σχέσεις εργοδοτών

και εργαζομένων ή στις σχέσεις πολιτών και εξουσίας. Συγχρόνως, επειδή μεταβιβάζουν

ιστορικές γνώσεις, κάνουν ευρύτερα γνωστή την ιστορία αυτών των πολυπρόσωπων

συνόλων, κοινοποιούν, κατά κύριο λόγο, τις συνθήκες μέσα στις οποίες διαμόρφωσαν το

ιδεολογικό, πνευματικό και κοινωνικό τους επίπεδο. Έτσι, είναι δυνατό να υπάρχει

ανεκτικότητα να κατανοούνται και να συγχωρούνται σφάλματα και αδυναμίες, εφόσον,

βέβαια, αυτές δεν έχουν γενικότερες συνέπειες που πλήττουν και τις άλλες ομάδες ή τους

άλλους λαούς.

Τέλος, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης συντελούν στη διαμόρφωση σχέσεων αλ-

ληλοσεβασμού μεταξύ των ομάδων και των λαών. Η αμοιβαία γνώση των χαρακτηριστικών

τους οδηγεί αναπόφευκτα στη συγκριτική τους μελέτη. Οι συγκρίσεις αυτές, που

παρουσιάζονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, επιτρέπουν την αναγνώριση της

ιδιαιτερότητας κάθε ομάδας και της ανωτερότητάς της ως προς τον ένα ή τον άλλο τομέα. Με

λίγα λόγια, αναγνωρίζεται η αξία τους και, συνεπώς. αυτόματα καλλιεργούνται αισθήματα

σεβασμού μεταξύ τους. Συνάμα, με τη βοήθεια αυτών που υπερέχουν, επιδιώκεται συχνά

βελτίωση της κατάστασης σε τομείς, στους οποίους κάποια ομάδα ή λαός υστερεί, για

παράδειγμα στην οικονομία. Η βοήθεια αυτή είναι ευνόητο πως προϋποθέτει ηθική

ευαισθησία, στοιχείο της οποίας είναι αναμφισβήτητα και ο αλληλοσεβασμός:

Για όλους αυτούς, λοιπόν, τους λόγους, κατανοούμε πως τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

έχουν ιδιαίτερη συμβολή στη γνωριμία, την αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασμό των

ομάδων και των λαών. Η προσφορά τους, όμως, είναι πραγματική μόνο, όταν λειτουργούν σε

κλίμα φιλελευθερισμού, όπως αυτό του δημοκρατικού πολιτεύματος, χωρίς προκαταλήψεις

και σκοπιμότητες, γιατί μόνο τότε είναι εφικτή η ελεύθερη, υπεύθυνη και μη κατευθυνόμενη

χρήση τους. Διαφορετικά τα μέσα αυτά μπορεί να σπείρουν τη σύγχυση, να δημιουργήσουν

τεχνητές διαφορές, να αναμοχλεύσουν πάθη, να διχάσουν, να φανατίσουν και να εξωθήσουν

τους ανθρώπους σε υστερία και συγκρούσεις.
Πολιτιστική Διείσδυση και ΜΜΕ
«Πολιτιστική διείσδυση» είναι το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο οι αναπτυγμένες χώρες

επιβάλλουν - διοχετεύουν τον πολιτισμό τους, τις αξίες, τον τρόπο ζωής, τη μόδα, τα

προϊόντα, τις συνήθειές τους.
Αίτια πολιτιστικής διείσδυσης των ανεπτυγμένων χωρών στις αναπτυσσόμενες
α) Από τις ανεπτυγμένες χώρες



- Οι πιο ανεπτυγμένες χώρες επιδιώκουν μέσω αυτού του πολιτιστικού επεκτατισμoύ την

εξυπηρέτηση οικονομικοπολιτικών σκοπιμοτήτων. Τα ΜΜΕ. που είναι ουσιαστικά

τεχνολογία, και μάλιστα υψηλής στάθμης, αποτελούν γι’ αυτές τον καταλληλότερο δίαυλο

για την πραγματοποίηση αυτής της πολιτιστικής διείσδυσης,

- Στείρα τεχνοκρατική αντίληψη – θέληση για κυριαρχία που οδηγεί στην ανεύθυνη, ασύδοτη

χρήση της τεχνολογίας
- Κρίση αξιών και ηθική χαλάρωση: Οι ισχυροί δε σέβονται τους λιγότερο δυνατούς

β) Από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες



- Σύμπλεγμα κατωτερότητας που οδηγεί στην άγονη μίμηση και την έλλειψη ισχυρών

αντιστάσεων

- Στροφή στο υλιστικό καταναλωτικό πρότυπο και αρνητική επίδραση λόγω της διαφήμισης.

Οι πολίτες δηλαδή των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών γοητεύονται και ακολουθούν τυφλά το

καταναλωτικό μοντέλο ζωής που επικρατεί στις πιο προηγμένες χώρες, γι’ αυτό σταδιακά

υιοθετούν και μεγάλο μέρος της κουλτούρας των χωρών αυτών

- Κρίση φορέων κοινωνικοποίησης - έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας, οπότε δεν

καλλιεργείται έγκαιρα στους πολίτες ο σεβασμός στις παραδόσεις και τις ρίζες και άρα δεν

αναπτύσσουν τις απαραίτητες πολιτιστικές αντιστάσεις
γ) Από τα ίδια τα μέσα



- Έχουν εμπορευματοποιηθεί και έχουν αναδειχθεί σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, οπότε δεν

ελέγχουν την ποιότητα των προτύπων που προβάλλουν και θυσιάζουν στο όνομα του κέρδους

το ρόλο τους ως φορέων παιδείας και πολιτισμού
Κίνδυνοι από την πολιτιστική διείσδυση των ανεπτυγμένων χωρών στις αναπτυσσόμενες
Κίνδυνος αλλοίωσης της γλώσσας, άκριτη χρησιμοποίηση ξένων λέξεων, απομάκρυνση



από τις παραδόσεις, μη τήρηση ηθών - εθίμων, υιοθέτηση ξενόφερτων συνηθειών,

ξενομανία, αλλοίωση πολιτιστικής ταυτότητας και εθνικής φυσιογνωμίας.
Χειραγώγηση και ετεροκατεύθυνση από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες, μαζοποίηση και



αποπροσανατολισμός των πολιτών των αναπτυσσόμενων χωρών από τις αληθινές

παραδοσιακές αξίες. Υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής υλιστικού, άρα και αποστασιοποίηση

των ανθρώπων από το αγαθό της πολύπλευρης μόρφωσης και καλλιέργειας. Η τηλεόραση

προβάλλει διαρκώς ως πρότυπο τον πλούσιο επώνυμο με τα ακριβά ρούχα, το πανάκριβο

αυτοκίνητο και τη βίλα και όχι τον πνευματικά καλλιεργημένο άνθρωπο.
Αλλοίωση παραδοσιακών θεσμών όπως η οικογένεια και το σχολείο, ενίσχυση



φαινομένων βίας και εγκληματικότητας και στις αναπτυσσόμενες χώρες, γιατί στις πιο

προηγμένες χώρες με τον έντονα μηχανοποιημένο και απρόσωπο τρόπο ζωής τα

φαινόμενα αυτά έχουν πάρει ήδη μεγάλες διαστάσεις.
Απόρροια του καπιταλιστικού μοντέλου που προωθούν τα μέσα ενημέρωσης είναι και η



υιοθέτηση ενός άκρως ανταγωνιστικού και ατομιστικού τρόπου ζωής, που αποσκοπεί στη

διαρκή διαιώνιση των ατομικών υλικών αναγκαίών για τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομική

ενίσχυση των μεγάλων επιχειρήσεων. Μέσω των ΜΜΕ υπερπροβάλλεται ένας αγχώδης

μηχανοποιημένος τρόπος ζωής καθώς και ένα πρότυπο εμπορευματοποιημένης και ανού-

σιας διασκέδασης, που ακολουθούν όλοι αγελαία στις αναπτυσσόμενες χώρες που

ασθμαίνουν, στην προσπάθειά τους να πλησιάσουν τις αναπτυγμένες.
Ορατός είναι ασφαλώς και ο κίνδυνος οικονομικής και πολιτικής -και επομένως



πολιτιστικής- εξάρτησης των αναπτυσσόμενων χωρών από τις ανεπτυγμένες.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα καθενός από τα κυριότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης
α) Τύπος
Οι ειδήσεις στον Τύπο δημοσιεύονται με γραπτό λόγο και συνοδεύονται από φωτογραφίες,

όσες, βέβαια, επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος της εφημερίδας να δημοσιευτούν. Ο γραπτός

λόγος έχει και μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα. Συνήθως είναι πιο επιμελημένος, πιο

πυκνός από τον προφορικό και για την ανάγνωσή του απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή από

εκείνη που χρειάζεται για την ακρόαση στο ραδιόφωνο ή για την τηλεθέαση. Αυτό είναι

ευνόητο ότι απαιτεί και ένα ανάλογο επίπεδο πνευματικής και γλωσσικής καλλιέργειας.

Ο όγκος της ειδησεογραφίας που περιέχεται στην ύλη της εφημερίδας, είναι μεγάλος και τα

θέματα ποικίλα. Ο Τύπος απευθύνεται σε κοινό που δεν αρκείται σε μια συνοπτική

ενημέρωση, αλλά έχει ειδικότερα ενδιαφέροντα και γι’ αυτό θέλει λεπτομερείς πληροφορίες

για τα γεγονότα. Θα χρειάζονταν πολλές ώρες, για να διαβαστούν στο ραδιόφωνο ή στην

τηλεόραση οι ειδήσεις που δημοσιεύονται σε μια εφημερίδα. Η παρουσίαση, ωστόσο, των

γεγονότων από τον Τύπο μειονεκτεί έναντι της τηλεόρασης, η οποία διαθέτει εικόνα και

λόγο, που δύσκολα μπορεί να συναγωνιστεί μια περιγραφή, όσο παραστατική κι αν είναι.

Σοβαρότατο μειονέκτημα του Τύπου είναι η καθυστέρηση με την οποία δημοσιεύονται οι

ειδήσεις. Το μειονέκτημα όμως αυτό αντισταθμίζεται από το σχολιασμό των γεγονότων. Στον

Τύπο τα γεγονότα σχολιάζονται και μάλιστα από κριτικούς που έχουν ειδικές γνώσεις γι’

αυτά. Ο αναγνώστης μπορεί να μελετήσει εμπεριστατωμένες αναλύσεις και κριτικές που τον

βοηθούν να διαμορφώσει πιο αντικειμενική άποψη. Αν μάλιστα δεν περιορίζεται στην

ανάγνωση μίας εφημερίδας, έχει τη δυνατότητα να δει τα γεγονότα από διαφορετικές οπτικές

γωνίες και η άποψή του γι’ αυτά να είναι σφαιρική.

Τέλος, ενώ ο ρυθμός της ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής εκπομπής επιβάλλεται στον ακροατή-

θεατή, ο αναγνώστης μπορεί να ξεφυλλίσει την εφημερίδα του και να διαλέξει τα

αναγνώσματά του, ανάλογα με τη στιγμιαία του περιέργεια, μπορεί να διακόψει την

ανάγνωσή της, να την ξαναπιάσει ή να την πάρει μαζί του στο ταξίδι, στην εξοχή. Με όλα

αυτά δε συμβιβάζονται τα οπτικοακουστικά μέσα.
β) Ραδιόφωνο
Στην εποχή μας τα ραδιοφωνικά κύματα έχουν εισβάλει παντού, στο σπίτι, στο γραφείο, στο

αυτοκίνητο, στο χώρο εργασίας και αναψυχής. Το ραδιόφωνο για πολλούς ανθρώπους δεν

είναι απλώς ένα μέσο ενημέρωσης. Είναι κάτι παραπάνω, η συντροφιά τους. Αυτό είναι ένα

αναμφισβήτητο μεγάλο πλεονέκτημά του.

Μπορεί, επίσης, να μεταδίδει τις ειδήσεις πιο γρήγορα από όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Με ρεπορτάζ στον τόπο όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, μπορεί να μας ενημερώνει ανά

πάσα στιγμή για ό,τι συμβαίνει. Η ποιότητα της πληροφόρησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό

από τον εκφωνητή-ρεπόρτερ, την αντίληψη του και την εκφραστική του ευχέρεια. Σπουδαία

γεγονότα, πολιτικά, αθλητικά κ.ά. έχουν απαθανατιστεί από το ραδιόφωνο με τη φωνή όσων

συμμετείχαν σ’ αυτά ή των εκφωνητών που τα μετέδιδαν.

Το ραδιόφωνο μειονεκτεί, ασφαλώς, έναντι του Τύπου και της τηλεόρασης, γιατί δεν έχει

ούτε φωτογραφία ούτέ εικόνα. Η έλλειψη όμως αυτή μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι

αναπληρώνεται από τη φαντασία του ακροατή, που αφήνεται ελεύθερη να δώσει τη δική της

όψη στα γεγονότα.
γ) Τηλεόραση
Η τηλεόραση είναι το μέσο μαζικής ενημέρωσης που έχει κυριαρχήσει στην εποχή μας. Η

κυριαρχία της οφείλεται σε δυο λόγους: στη μεγάλη εμβέλεια των μηνυμάτων της, που της

εξασφαλίζουν τα σύγχρονα τεχνικά μέσα, και στον τρόπο με τον οποίο προβάλλονται τα

μηνύματά της: με εικόνα, με λόγο και με ήχο. Η πληροφόρηση είναι άμεση καθώς ο

τηλεθεατής βιώνει τις σκηνές που παρουσιάζονται σαν να ήταν παρών στα γεγονότα. Η

πραγματικότητα αναπαρίσταται με κάθε λεπτομέρεια και ακρίβεια. Η ενημέρωση και η

ψυχαγωγία απευθύνονται σε πλατύτερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις ενώ και τα μορφωτικά

ερεθίσματα παρέχονται με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Η κατάλληλη αξιοποίηση αυτών των

ευγενών πλεονεκτημάτων της την ανέδειξαν σε κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης.

Ο λόγος της τηλεόρασης είναι επιγραμματικός, λακωνικός και εύληπτος ακόμη και από

θεατές χωρίς ιδιαίτερη παιδεία. Το πρόσωπο και ο λόγος του εκφωνητή, που απευθύνεται

κατευθείαν στο θεατή, δημιουργεί μια αίσθηση αμεσότητας ή ακόμη και την ψευδαίσθηση

διαλόγου.

Η τηλεόραση, παρά την πιστότητα με την οποία αναπαριστάνει τα γεγονότα η εικόνα, δεν

μπορεί να φωτίσει όλες τις πλευρές τους, ορατές και αθέατες. Η λήψη των περισσότερων

γεγονότων και κυρίως η παρουσίασή τους, επειδή έχουν πολλές πτυχές και επειδή

εξελίσσονται ραγδαία, είναι αποσπασματική και επιλεκτική. «Συνήθως σ’ αυτή τη διαδικασία

τα παρακάτω κριτήρια έχουν καθοριστικό ρόλο στην επιλογή των κομματιών που θα

μεταδοθούν: η αξία (σημασία) της είδησης, αν είναι ενδιαφέρουσα, είτε ουσιαστικά

(περιεχόμενο) είτε οπτικά (εικόνα), πόσο μεγάλη είναι, κι αν το περιεχόμενό της ενισχύει

(συμπληρώνει) το υπόλοιπο πρόγραμμα». Έτσι, όσο καλή πρόθεση κι αν υπάρχει, τα

γεγονότα δε φωτίζονται από όλες τις πλευρές και η αλήθεια παραποιείται. Αυτή η

αντικειμενική αδυναμία του μέσου αντανακλάται στην είδηση και στην εγκυρότητά της.

Επιπλέον η τηλεόραση απευθύνεται σε όλους. Πρέπει, επομένως, μέσα στον περιορισμένο

τηλεοπτικό χρόνο για την παρουσίαση των ειδήσεων να ανακοινωθούν όλες οι ειδήσεις που

είναι σημαντικές για πολλούς. Γι' αυτό η συμπύκνωση και η περιληπτική παρουσίασή τους

γίνεται αναγκαία και η αναφορά σε θέματα ειδικότερου ενδιαφέροντος σπανίζει.

Η εικόνα ρέει, φεύγει και δε δίνει τη δυνατότητα ανάλυσης και προβληματισμού στον

τηλεθεατή, τον οποίο καθηλώνει χωρίς όμως να τον πείθει με λογικά επιχειρήματα. Ασκεί,

δηλαδή, μια πλύση εγκεφάλου. Παράλληλα, η μονόδρομη σχέση πομπού (τηλεόρασης) και

δέκτη (τηλεθεατή) κάνει το θεατή παθητικό και αδρανή.
δ) Διαδίκτυο
- Στο διαδίκτυο είναι πιο ενεργητική η στάση του δέκτη και ο καθένας μπορεί ν’ αποτελέσει

ταυτόχρονα και ταχύτατα δέκτη και πομπό πληροφοριών. Στο internet επιλέγουμε εμείς τις

πληροφορίες και τον κλάδο γνώσης, ενώ στα ΜΜΕ αποφασίζουν άλλοι για εμάς.

- Στο διαδίκτυο υπάρχει η δυνατότητα για πολλές και διαφορετικές μορφές επικοινωνίας

(ολοκληρωμένου λόγου και διαλόγου, αποστολή μηνυμάτων, εικόνων - βίντεο κ.λπ.,

πραγματοποίησης συναλλαγών κ.ά.).

- Μέσω του διαδικτύου πραγματοποιείται πιο ευχάριστα η πρόσβαση στη γνώση καθώς

συνδυάζεται η εικόνα με τον ήχο και την κίνηση.

- Το διαδίκτυο χρησιμοποιείται από ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων σήμερα και

απευθύνεται σε ένα εξίσου μεγάλο μέρος, ενώ, αντίθετα. στα υπόλοιπα ΜΜΕ έχουν

πρόσβαση όλοι ευκολότερα. Όλοι έχουμε τηλεόραση στο σπίτι, όλοι σχεδόν ακούμε

ραδιόφωνο. Όμως, δεν είμαστε όλοι χρήστες του διαδικτύου, γιατί αυτό προϋποθέτει κάποια

κατάρτιση στους Η/Υ, κατάλληλο εξοπλισμό κ.λπ.

- Το διαδίκτυο έχει περισσότερο διεθνή και παγκόσμιο χαρακτήρα, ενώ τα άλλα ΜΜΕ

πληροφορούν για θέματα διεθνή, δίνουν, ωστόσο, προτεραιότητα και βαρύτητα στα γεγονότα

της εκάστοτε χώρας.

- Πομποί και δέκτες μπορούν να είναι ταυτόχρονα εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου, ενώ

στα άλλα ΜΜΕ η σχέση μεταξύ πομπού και δέκτη δεν είναι συνήθως αμφίδρομη.

- Το διαδίκτυο προσαρμόζεται πιο εύκολα στις ανάγκες των χρηστών.

- Στο διαδίκτυο έχουμε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών και υπάρχει κίνδυνος πολλές από

αυτές να είναι ανεξέλεγκτα γραμμένες, μη εξακριβωμένες. Γι’ αυτό και μπορεί να

προωθηθούν πιο εύκολα επικίνδυνα κυκλώματα, να ενισχυθεί η παραπληροφόρηση των

δεκτών ή να ελεγχθούν οι προτιμήσεις τους. Αντίθετα, στα κανάλια της τηλεόρασης και

στους ραδιοφωνικούς σταθμούς υπάρχει το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο, στις εφημερίδες οι

δημοσιογράφοι, οι εκδότες, η ένωση συντακτών κ.λπ. που ελέγχουν έως κάποιο βαθμό την

πληροφόρηση αποφεύγοντας ακρότητες και καταχρήσεις. Στην εφημερίδα ή στο κανάλι -

σταθμό, καταθέτονται απόψεις επωνύμως, οπότε αυτός που τις εκφράζει δε συμπεριφέρεται

αυθαίρετα, αναλαμβάνει τις ευθύνες του γιατί υπολογίζει το κόστος και δε χάνεται στην

ανωνυμία.

- Με το διαδίκτυο έχουμε μια επανάσταση στο χώρο της πληροφορίας και την ιστoρία της

επικοινωνίας, γιατί τελικά πρόκειται για «μία επικοινωνία πολυεπίπεδη, πολυπρόσωπη,

μαζική και εξατομικευμένη» ταυτόχρονα, όπως χαρακτηριστικά έγραψε και ο Ε.

Παπανούτσος.

- Η γλώσσα στο διαδίκτυο δεν είναι ιδιαίτερα ποιοτική, είναι μάλλον κωδικοποιημένη σε

αρκετές περιπτώσεις και το κυριότερο, μη ελεγχόμενη, ενώ στα υπόλοιπα ΜΜΕ ιδίως στον

Τύπο, ο γραπτός λόγος είναι πιο προσεγμένος.
Καταιγισμός μηνυμάτων από τα ΜΜΕ και ο νέος ρόλος του δασκάλου και του σχολείου

– Η παιδαγωγική των ΜΜΕ
- Ζούμε στη εποχή της υπερπληροφόρησης. Οι πληροφορίες τρέχουν και περνούν από

μπροστά μας σα «θόρυβος». Οι δέκτες και ιδιαίτερα οι νέοι, παρότι έχουν άγχος να

προλάβουν τις εξελίξεις αυτές για να είναι απολύτως προσαρμοσμένοι στο πνεύμα των

καιρών, τις περισσότερες φορές δεν το καταφέρνουν και οδηγούνται στη σύγχυση.

Παρακολουθούν σαστισμένοι το πλήθος των μηνυμάτων δίχως να μπορούν να τα

επεξεργαστούν κατάλληλα και να τ’ αφομοιώσουν γόνιμα. Για να μη γίνονται λοιπόν θύματα

της μαζοποίησης και της όποιας προπαγάνδας, χρειάζεται να διαθέτουν τις κατάλληλες

πνευματικές αντιστάσεις, που το σχολείο καλείται να ενισχύσει καλλιεργώντας την υγιή αμ-

φισβήτηση και το κριτικό πνεύμα στη νεολαία. Αν δηλαδή ο δάσκαλος μυήσει τα παιδιά στην

αξιολόγηση και την εμβάθυνση και τα στρέψει έγκαιρα στο αγαθό της πολύπλευρης

μόρφωσης και καλλιέργειας. τότε τα παιδιά δε θα υποδουλώνονται σ’ αυτή τη θύελλα των

μηνυμάτων αλλά θα συνειδητοποιούν ευκολότερα την ουσία των πραγμάτων, δίχως να

επιδιώκουν να τα γνωρίζουν όλα ανά πάσα στιγμή. Παράλληλα, τα ΜΜΕ ιδιαίτερα μέσω

διαφημίσεων προσανατολίζουν τους νέους στην υπερκατανάλωση και τους απομακρύνουν

από πνευματικά ενδιαφέροντα. Χρειάζεται λοιπόν το σχολείο να θωρακίσει τους νέους

πνευματικά για να μην ετεροκατευθύνονται και μετατρέπονται σε ανδράποδα των

διαφημίσεων.

- Τα ΜΜΕ «βομβαρδίζουν» τη νεολαία με ανούσια πρότυπα διασκέδασης, τα οποία οδηγούν

στην κατασπατάληση του ελεύθερου χρόνου και όχι στη γνήσια ψυχαγωγία. Οφείλει λοιπόν ο

δάσκαλος να προσφέρει εγκαίρως ερεθίσματα στη νεολαία. ώστε αυτή να αναπτύσσει

δημιουργικά ενδιαφέροντα. Παράλληλα, έχει χρέος να μεταλαμπαδεύσει στους νέους αξίες

και ιδανικά για ν’ αποφύγουν το ωφελιμιστικό πρότυπο του ατομικιστή-υλιστή ανθρώπου,

που σήμερα υπερπροβάλλεται από τα κανάλια της τηλεόρασης και που συνήθως μετα-

χειρίζεται ανέντιμα μέσα και πατά επί πτωμάτων για ν’ ανέλθει. Χρειάζεται, λοιπόν, ο

δάσκαλος να διδάξει ήθος, να μεταδώσει αρχές, ευαισθησία, ανθρωπισμό... στα νέα παιδιά.

- Μέσα σ’ αυτό το πλήθος μηνυμάτων από τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης, πολλά είναι και

εκείνα που ηρωoπoιoύν τη βία και τους εγκληματίες (ταινίες) ή δραματοποιούν γεγονότα βίας

(ειδησεογραφία). Για να μη μιμούνται λοιπόν οι νέοι επιθετικά πρότυπα, πρέπει να

καλλιεργούν έγκαιρα την κοινωνική τους συνείδηση και το πνεύμα συνεργασίας και

αλληλεγγύης μεταξύ τους, στοιχεία τα οποία έχει χρέος να αναπτύξει ο δάσκαλος στο πλαίσιο

της σχολικής κοινότητας. Αν το παιδί μάθει από νωρίς με τη βοήθεια των δασκάλων του να

πειθαρχεί στους νόμους του σχολείου, που αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας και

κοινωνικοποιηθεί ομαλά δε θα είναι εύκολο να υποκύψει σε φαινόμενα συρμού όπως είναι η

βία και η εγκληματικότητα.

- Η δημοκρατία χρειάζεται στήριξη ιδιαίτερα από τις νέες γενιές. Οι αυριανοί πολίτες

χρειάζεται να μάθουν από νωρίς να σκέφτονται ελεύθερα, να διαλέγουν, να διεκδικούν τα

δικαιώματά τους και να ωριμάζουν πολιτικά. Σήμερα τα ΜΜΕ, συχνά, υπηρετούν πολιτικές

σκοπιμότητες και δεν ασκούν πάντα τον απαραίτητο έλεγχο στους ηγέτες. Έτσι καταιγίζουν

το κοινό με μηνύματα που παραπληροφορούν και δεν ενημερώνουν, που ενισχύουν τον

τυφλό κομματισμό ή την πόλωση, που προωθούν το λαϊκισμό. Οι νέοι λοιπόν χρειάζεται να

μην παρασύρονται από τέτοια φαινόμενα και να διατηρούν την πνευματική και πολιτική τους

νηφαλιότητα, στόχο που θα επιτύχουν ευκολότερα, εφόσον οι δάσκαλοι από νωρίς, και με τη

βοήθεια και του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων, τους προσφέρουν τις δυνατότητες που

προαναφέρθηκαν.

- Τα ΜΜΕ χρησιμοποιούν τεχνολογία υψηλής στάθμης, καταργούν τα στεγανά ανάμεσα

στους λαούς και συντελούν στη διεθνοποίηση των προβλημάτων. Ό,τι συμβαίνει στη μια

άκρη του κόσμου γίνεται ανά πάσα στιγμή γνωστό στην άλλη. Για ν’ αποφευχθούν, ωστόσο,

οι κίνδυνοι της αρνητικής παγκοσμιοποίησης που προωθείται από τα ΜΜΕ και που

συμβάλλει στην ισοπέδωση των πολιτιστικών και εθνικών ιδιαιτεροτήτων των λαών, πρέπει

οι πολίτες να γνωρίζουν την ιστορία του τόπου τους, να σέβονται και να τηρούν τη γλώσσα

και τις παραδόσεις τους. Αυτές είναι αξίες που πρέπει να μεταλαμπαδεύσει στους νέους ο

δάσκαλος, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπως η δική μας, για να προβάλουν οι νέοι πολιτιστικές

αντιστάσεις απέναντι στον πολιτιστικό επεκτατισμό των πιο ανεπτυγμένων χωρών. Αυτό

ισχύει περισσότερο για χώρες όπως η δική μας, με πλούσια ιστορία αλλά οικονομικά

αναπτυσσόμενη.

- Το πρόβλημα των σημερινών παιδιών δεν είναι πρόβλημα πληροφόρησης. Οι πηγές

μετάδοσης γνώσεων έχουν πολλαπλασιαστεί σε τέτοιο βαθμό και εκπέμπουν με τέτοιους

ξέφρενους ρυθμούς, ώστε τα παιδιά να κινδυνεύουν από το βομβαρδισμό των πληροφοριών

κι όχι από την έλλειψή τους. Η πιο σημαντική συνεισφορά του σχολείου και του

εκπαιδευτικού συστήματος είναι, προσαρμοζόμενο και ανταποκρινόμενο στα αιτήματα των

καιρών όχι απλώς να εξοπλίζει τα παιδιά με γνώσεις, όσο με κατάλληλους μηχανισμούς

αποκωδικοποίησης, οργάνωσης και ερμηνείας πληροφοριών. Ο δάσκαλος καλείται να παίξει

ένα ρόλο, ίσως πιο δύσκολο και πιο λεπτό. Τα ΜΜΕ δεν καταργούν τη λειτουργία του,

επιβάλλουν όμως το μετασχηματισμό της. Βάζοντας στην υπηρεσία της νέας γενιάς τα πλεο-

νεκτήματα της τεχνολογίας, ο δάσκαλος επιβάλλεται να παίξει πιο πολύ ρόλο «ρυθμιστικό»

και «εμψυχωτικό» παρά μεταδότη γνώσεων. Μέσα σ’ αυτήν τη λογική το σχολείο οφείλει να

«βγει εκτός των τειχών». Όσο σημαντικό είναι να μάθουν τα παιδιά να διαβάζουν και να

αναλύουν ένα λογοτεχνικό κείμενο, άλλο τόσο είναι να μάθουν να διαβάζουν και να

αναλύουν εφημερίδες, τηλεόραση, κινηματογράφο. Την εποχή της εικόνας η μάχη ενάντια

στον «εικονικό αναλφαβητισμό» ίσως θα πρέπει να ξεκινήσει από το ίδιο το επίσημο σχολείο.

Τα ΜΜΕ δεν είναι ούτε «καλά» ούτε «κακά» ούτε «ουδέτερα», είναι όμως αντανάκλαση μιας

πραγματικότητας. Επειδή είναι δυνατό να παιδεύουν, εκπαιδεύουν και παραπαιδεύουν,

μορφώνουν, διαμορφώνουν και παραμορφώνουν, η ανάγκη να εξοπλιστεί η νέα γενιά με τα

κατάλληλα εφόδια για την καλύτερη χρήση τους προβάλλει όσο ποτέ άλλοτε.

- Η τηλεόραση, με τη λειτουργία και τα μηνύματα που εκπέμπει, αποτελεί μιαν αφανή

εκπαίδευση, έξω από την καθιερωμένη σχολική. Είναι ένα μάθημα που όλοι το μαθαίνουν. Η

δύναμη της τηλεοπτικής εικόνας διοχετεύει στους νέους έναν ολόκληρο κόσμο εμπειρίας, που

διαταράσσει την ισορροπία ανάμεσα στην εκπαίδευση και τον εξωτερικό κόσμο, ανάμεσα

στο σχολείο και την οικογένεια. Για πολλούς μαθητές το σχολείο δεν είναι η πιο σημαντική

εκπαιδευτική εμπειρία. Γνωρίζουμε όλοι σήμερα ότι το σχολείο δεν έχει πια το μονοπώλιο

της μετάδοσης της γνώσης και της πληροφόρησης. Η επίσημη εκπαίδευση παρέχεται μέσα σε

ένα μορφωτικό περιβάλλον, που κυριαρχείται όλο και περισσότερο από το ανεπίσημο

εκπαιδευτικό πρόγραμμα των μαζικών μέσων πληροφόρησης. Δεν έγινε αντιληπτό ότι η

τηλεόραση είναι μια μορφή γλώσσας που είναι ισχυρή και θεμελιακή και οι νέοι την έχουν

αφομοιώσει σε μεγάλο βαθμό. Δεν χρησιμοποιήθηκε η οπτική αυτή γλώσσα ως μέσο

μάθησης και δεν δοκιμάσθηκαν μέθοδοι και πειραματισμοί για το τι μπορεί να επιτευχθεί με

το μέσο αυτό. Υπάρχει μια διαδεδομένη αντίληψη ότι η σημερινή γενιά της τηλεόρασης, με

την απορρόφηση καθημερινά ενός μεγάλου ποσού οπτικής εμπειρίας, χάνει σταδιακά την

ικανότητα να εκφράζεται προφορικά ή γραπτά. Ίσως δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε την

πραγματικότητα αυτή, μπορούμε όμως τουλάχιστον να την εκμεταλλευτούμε. Η

αντιμετώπιση του φαινομένου τηλεόραση με τους αφορισμούς φανερώνει την άγνοια του

γεγονότος ότι οι σημερινοί μαθητές ζουν στον κόσμο της ηλεκτρονικής πληροφόρησης και

ότι η τηλεόραση μπορεί να γίνει ένα σημαντικό εκπαιδευτικό μέσο. Η απόσταση όμως από

την καθημερινή προτροπή «κλείσε την τηλεόραση» μέχρι τη μετατροπή της σε μορφωτικό

μέσο είναι μεγάλη. Για να αξιοποιηθούν οι τεράστιες δυνατότητες της «γλώσσας» αυτής

χρειάζεται ελαστικότητα του σχολικού προγράμματος, ώστε να επιτρέπει περισσότερο

ανοικτές διδασκαλίες. Χρειάζεται η εξοικείωση των εκπαιδευτικών στις δυνατότητες και τις

επιπτώσεις της μέσω της επιμόρφωσης. Οι εκπαιδευτικοί- συνεχίζει - μπορούμε να
βοηθήσουμε τους μαθητές να υιοθετήσουν μια κριτική στάση, να μπορούν να επιλέγουν και



να ταξινομούν τα τηλεοπτικά μηνύματα.

- Αξίζει, σ’ αυτό το σημείο ν' αναφερθεί ότι στη Γαλλία πολλαπλασιάζονται τα πειράματα

τηλεοπτικής μόρφωσης, ενώ οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν σε ειδικά σεμινάρια να τη

χρησιμοποιούν για διδακτικούς σκοπούς και ως μέσο κουλτούρας. Να τι αναδημοσιεύει η

εφημερίδα «Τα Νέα» από τη «Le Monde»: Σε μια τάξη δευτέρας δημοτικού, η τηλεόραση

είναι ανοιχτή και οι μικροί μαθητές γελαστοί και προσεκτικοί βλέπουν ένα επεισόδιο της

σειράς κινουμένων σχεδίων «Ο Γαργαντούας». Δεν πρόκειται για κάλυψη κενής ώρας

ανάμεσα στα μαθήματα αλλά για διδασκαλία. Τα παιδιά, όπως τους ζήτησε η δασκάλα τους,

σημειώνουν από μνήμης τα ονόματα των χαρακτήρων και τους τόπους. Το επόμενο στάδιο:

οι ομάδες των γραπτών εργαστηρίων, όπου τα μέλη τους αναλαμβάνουν κι από ένα θέμα

σχετικό με την τηλεοπτική σειρά. Κι έτσι οι μαθητές εξοικειώνονται με τους ήρωες.

Αργότερα, στο συγκριτικό στάδιο, τα παιδιά εξετάζουν το κινούμενο σχέδιο και το γραπτό

έργο του Ραμπελέ: το εξώφυλλο του βιβλίου συγκρίνεται με το πέσιμο των τίτλων της αρχής,

τα περιεχόμενα με τη σύνδεση των επεισοδίων, η βιβλιογραφία με τους τίτλους του τέλους.

- Τι απαιτείται λοιπόν; Χρειάζεται ν’ αναθεωρηθεί η καθιερωμένη αντίληψη του σχολείου ως

μορφωτικού «σούπερ μάρκετ». Πρέπει στα σχολεία να ενισχυθεί η ανάπτυξη των μεθόδων

και των ικανοτήτων κριτικής και δημιουργικής σκέψης, οι δυνατότητες της φαντασίας, η

κατάκτηση της γλωσσικής έκφρασης και των εννοιών της, η διατύπωση και η παρουσίαση

τεκμηριωμένων απόψεων και πληροφοριών. Το πρόβλημα είναι ότι οι σημερινοί μας μαθητές
στον κόσμο του 21ου αιώνα δεν θα είναι μόνο αναγνώστες βιβλίων. Θα είναι χρήστες και



ακόμη δημιουργοί των μηνυμάτων των μέσων ενημέρωσης, ενός οπτικοακουστικού

συστήματος το οποίο ποτέ δεν είχαμε φαντασθεί μέχρι σήμερα ...

- Σε τι συνίσταται όμως μια παιδαγωγική των μέσων μαζικής επικοινωνίας; Συνίσταται,

καταρχήν, σε μια θεωρητική προσέγγιση του πολύπλευρου ρόλου, τον οποίο παίζουν τα μέσα

μαζικής επικοινωνίας στις σύγχρονες κοινωνίες. Κατά δεύτερο λόγο, συνίσταται στην

αναζήτηση πρακτικών πεδίων εφαρμογών στην εκπαίδευση και αξιοποίηση όλων των

εκπαιδευτικών δυνατοτήτων που προσφέρουν. Στην εποχή της τεχνολογίας, που διανύουμε,

όλα τα παιδιά ζουν μια νέα πραγματικότητα, την τεχνολογική πραγματικότητα. Όλες οι

εργασίες και οι επικοινωνιακές σχέσεις των ανθρώπων διαμεσολαβούνται από την

τεχνολογία. Τα παιδιά από πολύ ενωρίς οφείλουν να εξοικειωθούν με το νέο κόσμο της

τεχνολογίας, να μάθουν τη λειτουργία και τη χρήση του, γιατί αναπόφευκτα όλες οι λύσεις

των προβλημάτων τους θα διαμεσολαβούνται (και ήδη διαμεσολαβούντοι) από την

τεχνολογία. Πέρα από τα παραδοσιακά μέσα μαζικής επικοινωνίας (Τύπος και βιβλίο), τα

παιδιά κατακλύζονται από νέες τεχνολογίες και νέες πηγές πληροφοριών, οι οποίες είναι

προϊόντα του αιώνα μας, όπως, τηλέφωνο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, Η/Υ, βίντεο. Το καθένα

από αυτά έχει τις δικές του δυνατότητες να συμβάλλει στην ανάπτυξη της γνωστικής και

ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης των παιδιών. Σίγουρα, κάθε μέσο επικοινωνίας έχει τις

δικές του δυνάμεις και αδυναμίες και το καθένα δίνει έμφαση σε συγκεκριμένο τύπο

πληροφοριών, τρόπων σκέψης και ειδών αντίληψης. Γι’ αυτό η Γκρήνφιλντ προτείνει μιαν

πολυφωνική εκπαίδευση η οποία, κατά την άποψή της, συμβάλλει στην ανάπτυξη όλων των

μορφών σκέψης και αντίληψης στα παιδιά, αφήνει ανοιχτές όλες τις προοπτικές. Άλλωστε,

σύμφωνα με την Γκρήνφιλντ, η εκπαιδευτική επίδραση ενός μέσου επικοινωνίας γίνεται

μεγαλύτερη, όταν μεταβάλλεται σε αντικείμενο διαλόγου και συζήτησης και ως ένα τέτοιο

περιβάλλον, που διευκολύνει τη συζήτηση και το διάλογο, υποδεικνύει το περιβάλλον του

σχολείου. Η Γκρήνφιλντ υποστηρίζει ακόμη ότι τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας μπορούν

να χρησιμοποιηθούν για να γίνει περισσότερο εφικτή η εκπαίδευση, ακόμη και η βασική,

επειδή ανεβάζουν το μορφωτικό επίπεδο μεγάλων ομάδων ή πληθυσμών και, με την έννοια

αυτή, η πολυφωνική εκπαίδευση μπορεί να συμβάλλει ώστε η μόρφωση να γίνει πιο δημο-

κρατική. Τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, και κυρίως η τηλεόραση και το video,

αποτελούν για τα παιδιά βασικές πηγές πληροφοριών και μάθησης. Από έρευνες έχει

διαπιστωθεί ότι η οπτική κίνηση ευνοεί τη μάθηση και ενισχύει τη διαδικασία

απομνημόνευσης πληροφοριών σχετικών με τη δράση. Τα παιδιά αναπαράγουν ευκολότερα

μια ιστορία, την οποία είδαν στην τηλεόραση, από ό,τι μια ιστορία, που άκουσαν ή διάβασαν

σε κάποιο βιβλίο. Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι παιδιά ηλικίας τεσσάρων έως έξι ετών

έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε κατασκευές παζλ από ξύλινα κομμάτια, όταν εφαρμόζεται

η κινηματογραφική κίνηση ως τρόπος διδασκαλίας, απ' ό,τι όταν χρησιμοποιούνται σταθερές

εικόνες. Η κίνηση στην εικόνα έλκει ιδιαίτερα την προσοχή των μικρών παιδιών, γι’ αυτό και

τα παιδικά φιλμ με κινούμενα σχέδια, χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα από αιφνίδιες κινήσεις των

ηρώων και μεταβολές των εικόνων. Στατικές εικόνες κινούν λιγότερο την προσοχή των

παιδιών και δεν ευνοούν σημαντικά τη διαδικασία απομνημόνευσης των πληροφοριών και

των νοημάτων που περιέχουν. Η εισαγωγή της ηλεκτρονικής τεχνολογίας στην εκπαίδευση

ανοίγει προοπτικές για τη διαμόρφωση νέων μεθόδων διδασκαλίας και νέων τεχνικών

μάθησης και επικοινωνίας των ανθρώπων. Ιδιαίτερα η εκπαιδευτική τηλεόραση και το βίντεο,

παρέχουν μεγάλες δυνατότητες για τη διδασκαλία διαφόρων κλάδων μαθημάτων. Η χρήση

της ηλεκτρονικής τεχνολογίας για διδακτικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς πρέπει να ενταχθεί

σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα εκπαιδευτικής τεχνολογίας και να κλιμακωθεί στις διάφορες

βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος, έτσι ώστε οι εφαρμογές και οι χρήσεις να

ανταποκρίνονται στις ικανότητες και στις ανάγκες των μαθητών.