ΑΠΟ ΤΗ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- Διάκριση παραδοσιακής
και νεότερης ποίησης
- Τα ποιητικά
έργα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εντάσσονται σε δύο γενικές κατηγορίες:
1. Παραδοσιακή ποίηση ή παλαιότερη (αρχές της-1930) / Εξωτερικά-μορφικά
γνωρίσματα: οι αυστηρές στροφικές και στιχουργικές μορφές, τα αυστηρά μετρικά
σχήματα, η ομοιοκαταληξία (πιο απλά: στα παραδοσιακά ποιήματα υπάρχουν
α) στροφές με προκαθορισμένο κάθε φορά αριθμό στίχων, β) στίχοι
με προκαθορισμένο κάθε φορά αριθμό συλλαβών, γ) μέτρο και δ) ομοιοκαταληξία).
/ Εσωτερικά γνωρίσματα: α) η
καθαρότητα των νοημάτων, β) η έλλογη και λυρική διατύπωση τους
(υπάρχει λογική αλληλουχία των νοημάτων).
- Είδη ποιημάτων που καλλιεργήθηκαν: μπαλάντα, ύμνος, λυρικό
τραγούδι, σονέτο, ποίημα γνωμικό, αφηγηματικό, αλληγορικό κ.ά.
2. Νεότερη ποίηση (1930 κ.ε.)
/ Εξωτερικά-μορφικά γνωρίσματα: α) ο ελεύθερος στίχος (δεν
υπάρχουν στροφές με προκαθορισμένο αριθμό στίχων ούτε στίχοι με προκαθορισμένο
αριθμό συλλαβών) και β) η πεζολογική ποιητική μορφή (δεν υπάρχει μέτρο ούτε
ομοιοκαταληξία). Ωστόσο, πολλοί στίχοι έχουν κάποιο ιδιαίτερο ρυθμό, κάποια δική τους
αρχιτεκτονική.
/ Εσωτερικά γνωρίσματα: α) η συνειρμική εκδίπλωση
(ξετύλιγμα) νοημάτων και συναισθημάτων,1 β) η σκοτεινή διατύπωση, γ) η ελλειπτικότητα
και δ) η πύκνωση (οικονομία) του λόγου.
■ ύφος. Ο ιδιαίτερος εξατομικευμένος τρόπος με τον οποίο εκφράζει ο
καθένας, ιδίως ο λογοτέχνης, τις σκέψεις και τα συναισθήματα του με το λόγο,
αξιοποιώντας τα μέσα που του προσφέρει η γλώσσα.
- Το ύφος αποτελεί τη συνισταμένη πολλών
στοιχείων το προσδιορίζει κυρίως η ιδιαίτερη επιλογή και σύνταξη των λέξεων,
δηλαδή: α) το λεξιλογικό πλαίσιο στο οποίο κινείται ο δημιουργός (οι
λέξεις που συνηθίζει να χρησιμοποιεί· η χρήση πλούτου λέξεων ή η επανάληψη των
ίδιων λέξεων, με αποτέλεσμα το φτωχό λεξιλόγιο* η χρήση λέξεων που αποδίδουν ή
όχι με ακρίβεια και σαφήνεια τις σκέψεις· η χρήση καθημερινών, πολύχρηστων και
φθαρμένων λέξεων, λέξεων που εκφράζουν υψηλές έννοιες, λέξεων σπάνιων,
ιδιωματικών, «ποιητικών», κατασκευασμένων, εξεζητημένων κτλ.) και β) η
σύνταξη, ο τρόπος της πλοκής των λέξεων και φράσεων (η χρήση παρατακτικής ή
υποτακτικής σύνταξης, του μακροπερίοδου ή μικροπερίοδου λόγου, η ευρεία χρήση
του ασύνδετου σχήματος, του παρατακτικού λόγου, του δραματικού ενεστώτα, που
δίνει ζωντάνια και παραστατικότητα στο λόγο, η ύπαρξη αλληλουχίας και
διάρθρωσης νοημάτων, ο κατανοητός ή όχι τρόπος παρουσίασης του περιεχομένου -
γενικά ο ορθός χειρισμός του γλωσσικού οργάνου), καθώς και τα σχήματα λόγου, που
δίνουν ιδιαίτερο χρώμα στο λόγο. Ένας ακόμα συντελεστής για τη δημιουργία του
ύφους είναι ο στόχος του συγγραφέα, ο οποίος μπορεί να έχει διάθεση διδακτική,
φιλοσοφική, ικετευτική κ.τ.λ.
• Χαρακτηρισμός του ύφους
- Για το ύφος ενός κειμένου δίνονται διάφοροι χαρακτηρισμοί:
α. Το α π λ ό ή λιτό. Είναι το ύφος που
ικανοποιεί τον αναγνώστη με την κυριολεξία, την ακρίβεια και τη σαφήνεια· το
χαρακτηρίζει επίσης η συντομία του λόγου. Ο συγγραφέας διατυπώνει ξεκάθαρα
αυτό που λέει και γίνεται κατανοητός άμεσα. Τα εκφραστικά μέσα χρησιμοποιούνται
με μεγάλη λιτότητα.
/ Μερικές φορές όμως.
όταν το ύφος γίνεται υπερβολικά απλό. καταντάει ξερό (μονότονο, ανιαρό).
β. Το γ λ α φ υ ρ ό (ή κομψό ή χαριτωμένο
ή ανθηρό) ύφος έχει πλούσιο λεξιλόγιο- εδώ τα εκφραστικά μέσα (σχήματα λόγου
κτλ.), δηλαδή τα «καλλωπιστικά στοιχεία», χρησιμοποιούνται, αλλά με μέτρο.
Ενδέχεται όμως να
παρασυρθεί ο συγγραφέας και να φτάσει από τη μετρημένη χρήση στην κατάχρηση
εκφραστικών μέσων, οπότε το ύφος γίνεται επιτηδευμένο.
γ. Το υ ψ η λ ό (μεγαλόπρεπο). Αυτό το
ύφος διακρίνεται για τις υψηλές έννοιες που υπάρχουν στο περιεχόμενο, για το
μεγαλείο και την επιβλητικότητα του, καθώς και για τα έντονα συναισθήματα που
δημιουργεί στην ψυχή του αναγνώστη.
/ Όταν όμως ο λόγος
φτάνει στην υπερβολική μεγαλοστομία (με τη χρήση ηχηρών λέξεων), στις
υπερβολές και στο ρητορισμό, με αποκλειστικό σκοπό τον εντυπωσιασμό, τότε το
ύφος γίνεται πομπώδες (στομφώδες).
δ. Το μ ε ι κ τ ό. Αυτό το ύφος
αποτελεί συνδυασμό των τριών προηγούμενων (ως προς τα θετικά τους στοιχεία) και
δε φτάνει ούτε στην ξηρότητα ούτε στην επιτήδευση ούτε στο στόμφο.
• Ιδιότητες του ύφους
- Πέρα από τους παραπάνω παραδοσιακούς
χαρακτηρισμούς του ύφους ενός κειμένου αποδίδονται σ' αυτό κάποιες ιδιότητες.
Έτσι:
- Ως
προς τον τρόπο της διατύπωσης των σκέψεων κάνουμε λόγο για σαφήνεια του
ύφους, για καθαρότητα, κυριολεξία, διαύγεια ή σκοτεινότητα, φυσικότητα ή
επιτήδευση, ποικιλία ή μονοτονία, ρυθμικότητα.
- Ως προς το στόχο του συγγραφέα κάνουμε
λόγο για διάθεση διδακτική, φιλοσοφική, σαρκαστική, ομολογητική. ικετευτική,
προτρεπτική κ.τ.λ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου