Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2015

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ>Μπάουμαν: Για την αγάπη

  • Μπάουμαν: Για την αγάπη

    «Αγάπη για έναν άνθρωπο σημαίνει να επιλέγει κανείς μια αβέβαιη και αχαρτογράφητη διαδρομή»

    DOC TV
    31.10.2014

    Sixtysix Visual

    ΤΑ  ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΓΚΑΤΖΕΤ ΔΕΝ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΑΠΛΩΣ ΑΓΑΠΗ: είναι σχεδιασμένα για να αγαπιούνται όπως όλα τα άλλα αντικείμενα αγάπης, που όμως σπάνια το επιτρέπουν. Τα ηλεκτρονικά γκάτζετ είναι τα πιο ωφέλιμα αντικείμενα της αγάπης∙ θέτουν τα κριτήρια και τα πρότυπα τόσο για την είσοδο στις ερωτικές σχέσεις όσο και για την έξοδο από αυτές, κριτήρια και πρότυπα που αν όλα τα άλλα αντικείμενα αγάπης, ηλεκτρονικά ή σάρκινα, έμβια ή μη, τα αγνοήσουν, τότε κινδυνεύουν να κριθούν ακατάλληλα και να απορριφθούν.

    ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΓΚΑΤΖΕΤ, ωστόσο, η αγάπη ενός ανθρώπου για έναν άνθρωπο σημαίνει δέσμευση, αποδοχή ρίσκων, προθυμία για αυτοθυσία∙ σημαίνει να επιλέγει κανείς μια αβέβαιη και αχαρτογράφητη, δύσκολη και ανώμαλη διαδρομή, ελπίζοντας -και όντας αποφασισμένος- να μοιραστεί τη ζωή του με έναν άλλο άνθρωπο. Ανεξάρτητα από το αν η αγάπη θα συνυπάρξει με την ανέφελη ευτυχία, δύσκολα πάντως συνυπάρχει με την άνεση και την ευκολία: ποτέ μην την προσδοκάτε με αυτοπεποίθηση, πόσο μάλλον με βεβαιότητα…

    ΑΠΕΝΑΝΤΙΑΣ, Η ΑΓΑΠΗ ΑΠΑΙΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ των δεξιοτήτων και της βούλησής μας, ενώ ακόμα και τότε προμηνύει την πιθανότητα της ήττας, την αποκάλυψη της ανεπάρκειάς μας και τη διάλυση της αυτοεκτίμησής μας. Το αποστειρωμένο, λειασμένο, δίχως αγκάθια και ρίσκα ηλεκτρονικό προϊόν δεν προσφέρει αγάπη: προσφέρει ασφάλεια ενάντια στη «βρομιά», την οποία, όπως ορθά παρατηρεί ο Φράνζεν, «η αγάπη αναπόφευκτα ρίχνει πάνω στον φοβισμένο αυτοσεβασμό μας». Η ηλεκτρονικά κατασκευασμένη εκδοχή της αγάπης δεν αφορά, σε τελική ανάλυση, την αγάπη: τα προϊόντα της καταναλωτικής τεχνολογίας αιχμαλωτίζουν τους πελάτες τους με δόλωμα την ικανοποίηση του ναρκισσισμού τους.

    Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ, Ή ΑΠΕΙΛΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ, ΕΝΑ ΑΝΤΙΔΟΤΟ
    στον ναρκισσισμό.
    Είναι επίσης το βασικό «καρφί», αφού ξεμπροστιάζει τις ψευδείς προφάσεις μας πάνω στις οποίες προσπαθούμε να τοποθετήσουμε την αυτοεκτίμησή μας, ενόσω αποφεύγουμε όσο μπορούμε να τη δοκιμάσουμε στο πεδίο της δράσης. Η ηλεκτρονικά αποστειρωμένη και απολυμασμένη, επίπλαστη εκδοχή της αγάπης προσφέρει ουσιαστικά ένα αντιστάθμισμα, ώστε να προστατευτεί η αυτοεκτίμηση από τους κινδύνους για τους οποίους φημίζεται το αυθεντικό πράγμα.


    Απόσπασμα από το βιβλίο του Ζίγκμουντ Μπάουμαν Πλούτος και ανισότητα: Μας ωφελεί όλους ο πλούτος των ολίγων;, εκδ. Οκτώ.

    Ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν γεννήθηκε το 1925 στο Πόζναμ της Πολωνίας από Εβραίους γονείς. Ζει από το 1968 στην Αγγλία. Είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στα Πανεπιστήμια του Λιντς και της Βαρσοβίας και ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της σύγχρονης κοινωνίας.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ>ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ: Για τη φιλία και την αγάπη

  • ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ: Για τη φιλία και την αγάπη

    Με αφορμή την κυκλοφορία της βιογραφίας του Έλληνα φιλόσoφου από τον François Dosse με τίτλο Une vie, ξαναδιαβάζουμε

    DOC TV
    06.11.2014
    Στo γαλλικό πνευματικό τοπίο των τελευταίων πενήντα χρόνων, ο Κορνήλιος Καστοριάδης θεωρείται μια ιδιαίτερη περίπτωση. Αν και τα γραπτά του παραμένουν μακριά από την ύλη των πανεπιστημίων και την ευρύτερη αναγνώριση, ο Καστοριάδης ήταν εξίσου κεντρικό πρόσωπο στη γαλλική πνευματική ζωή στη δεκαετία του '50, μαζί με τους Ντελέζ, Ντεριντά, Φουκώ και  Μπουρντιέ. Η σκέψη του Καστοριάδη προτείνει ένα δρόμο που στηρίζεται στην αξία των κοινωνικών δεσμών, της κοινωνικής και πολιτικής αυτονομίας και της αυτοδιαχείρισης. Η βάση της φιλοσοφίας του ανιχνεύεται πίσω από πολλούς διανοούμενους σήμερα στα ζητήματα της αυτονομίας, της χειραφέτησης και της φαντασίας. Η πρώτη βιογραφία του Κορνήλιου Καστοριάδη μόλις κυκλοφόρησε από τον Γάλλο ιστορικό και φιλόσοφο François Dosse, με τίτλο Une vie. Με αφορμή την κυκλοφορία της, επιλέξαμε μερικά διαχρονικά αποσπάσματα του Έλληνα φιλόσοφου.

    «ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΥΟ ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ: το μίσος για τον άλλο και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δύο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχικής μονάδας να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο».

    «ΟΠΟΙΟΣ ΑΓΑΠΑ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ φυσικά δεν αγαπά κανένα. Και όποιος αγαπά αυτό που μισεί δεν μισεί τίποτα -αλλά όποιος δεν μισεί τίποτα, δεν επενδύει τίποτα συναισθηματικά».

    «Η ΦΙΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΕΝΟΣ, που σαν επιμέρους είδη του έχει τις διάφορες μορφές συναισθημάτων, που μπορούν να συνδέσουν τα άτομα. Και στην ελληνική πόλη, η φιλία έχει πολύ σημαντικές θεσμικές πτυχές. Βεβαίως, πρόκειται κυρίως για τη φιλική σχέση μεταξύ ανδρών, συχνά βάσει άτυπων πολιτικών συνδέσμων που ονομάζονται εταιρείαι, ενώ ο Πλάτων, όπως και ο Αριστοτέλης, θα πουν δικαίως, ότι η φιλία είναι κατ’ εξοχήν ο τύπος σχέσης, που μπορεί να ευδοκιμήσει και να αναπτυχθεί σε μια ελεύθερη κοινότητα και ότι μια τέτοια κοινότητα την προϋποθέτει».

    «ΒΛΕΠΕΤΕ ΛΟΙΠΟΝ, ΟΤΙ Η ΦΙΛΙΑ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ, κατά μία έννοια, από την πολιτική θέσμιση της πόλης, δεδομένου ότι η ίδια η πόλη θέτει τα άτομα ως ίσα, δημιουργώντας ως εκ τούτου τις συνθήκες για αυτό τον τύπο δεσμών. Και ταυτόχρονα η πόλη βεβαίως δίνει σε καθένα από τα μέλη της τη δυνατότητα να εξυψωθεί ώστε να γίνει άξιο φιλίας. Στην ελληνική αντίληψη φιλία μόνο μεταξύ ίσων μπορεί να υπάρχει».

    «ΥΠΟΘΕΣΤΕ ΤΩΡΑ, ΟΤΙ Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΗΘΙΚΗ ΠΡΟΤΡΟΠΗ σε μια κοινότητα είναι η αγάπη, όχι η ανοχή ή η λύπηση, αλλά η αγάπη των πάντων ανεξάρτητα από το τι είναι ο καθένας, επιπλέον δε, ότι πρέπει η αγάπη αυτή να επιδεικνύεται ακόμη περισσότερο, όταν το άτομο δεν αξίζει ηθικά. Σε αυτό ακριβώς έγκειται, όπως ξέρουμε, το περιεχόμενο της χριστιανικής προτροπής σε ό,τι αφορά τις ατομικές σχέσεις. Ο πραγματικός χριστιανικός ήρωας είναι αυτός, που μπορεί να φιλήσει τις πληγές των λεπρών ή ο Χριστός της παραβολής του Dostoevsky, ο οποίος φιλά στο στόμα τον Μέγα Ιεροεξεταστή, που μόλις του εξήγησε τις ορθολογικές φρικαλεότητες που γνωρίζετε».

    «ΦΥΣΙΚΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΠΑΡΟΜΟΙΟ στον ελληνικό κόσμο. Η φιλία απευθύνεται στον άλλο στο βαθμό που ενσαρκώνει μια αξία, στο μέτρο που είναι καλός και αγαθός, δηλαδή ένα ον «καλό και ωραίο». Όσο για τον έλεον, απευθύνεται σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν πρόκειται για αγάπη. Είναι το γεγονός, ότι ο άλλος λαμβάνεται υπ’ όψη, η δυστυχία του μετρά και υπαγορεύει την ανάλογη δράση. Μπορεί να δείξει κανείς έλεον σε ένα λεπρό και να τον βοηθήσει χωρίς να τον αγαπά ούτε να αισθάνεται υποχρεωμένος να φιλήσει τις πληγές του».


    Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (Κωνσταντινούπολη, 11 Μαρτίου 1922-Παρίσι, 26 Δεκεμβρίου 1997) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, οικονομολόγος, επαγγελματίας ψυχαναλυτής από το 1973 και διευθυντής σπουδών στην Ανώτατη Σχολή για τις Κοινωνικές Επιστήμες. Συγγραφέας του έργου Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, διευθυντής σπουδών στη Σχολή Ανωτέρων Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού από το 1979, και φιλόσοφος της αυτονομίας, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα.

Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2015

Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2015

ΒΑΣΙΚΟΙ ‘SOS’ ΤΥΠΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ- επικαιροποιημένο


ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ- αρκετές είναι παρεμφερείς

1.      Αυτούσιοι τίτλοι παραγράφων, π.χ. τέχνη
2.      Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα- τα συστατικά στοιχεία (π.χ. της κοινωνικής οργάνωσης, της οικονομικής πολιτικής, της τέχνης)
3.      Αίτια- τα ‘γιατί’ (π.χ. κάποιας καταστροφής, εξάπλωσης, ακμής, παρακμής), με λεκτικές παραλλαγές, βλ. παρακάτω.
4.      Συνέπειες (π.χ. κάποιας πολιτικής, κάποιας παρέμβασης-αλλαγής), με λεκτικές παραλλαγές, βλ. παρακάτω.
5.      Αλλαγές, μετατροπές- βελτίωση+ επιδείνωση-, μεταρρυθμίσεις, ‘λύσεις’
6.      Τα μέτρα που ελήφθησαν για κάποιο θέμα (π.χ. από κάποιον ηγεμόνα)
7.      Ορισμοί (π.χ. τι είναι η ‘πόλη-κράτος’)
8.      Ομοιότητες και διαφορές
9.      Ο ρόλος………….
10.  Τα σημαντικότερα επιτεύγματα
11.  Οι περίοδοι (π.χ. Αρχαίο Βασίλειο, Μέσο Βασίλειο, Νέο Βασίλειο)
12.  Πώς λειτούργησε, επενέργησε, διαμόρφωσε, πώς προβαλλόταν…
13.  Πού, πότε, πώς, από ποιους…(συντελεστές)
14.  Να τεκμηριώσετε  μια παρατήρηση, να επιβεβαιώσετε μια άποψη-κρίση
15.  Ποιες ήταν οι αντιλήψεις, οι γνώσεις, οι δοξασίες…
16.  Ποιοι ήταν οι στόχοι…
17.  Ποια ήταν η σχέση…
18.  Να προσδιορίσετε… κ.ά.
19.  Ποια ήταν η σημασία…(θετικά- αρνητικά, συνήθως)

ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

-          Σωστό-λάθος
-          Αντιστοίχιση
-          Συμπλήρωση κενών
-          Πολλαπλής επιλογής

-          Σειρά

ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ, ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΑΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ.

Αρχαϊκή εποχή (750‐480 π.Χ.)

Χρονικά όρια. Από τα μέσα του 8ου αι. ως την α΄ εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ.
Χαρακτηρισμός: Περίοδος προετοιμασίας∙ απαρχές της οικονομικής, πολιτικής και
πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.
Χαρακτηριστικά (κατά χρονολογική σειρά):
1. Οργάνωση πόλεων – κρατών και ίδρυση αποικιών (Β΄ ελληνικός αποικισμός) για να
αντιμετωπιστεί η οικονομική και κοινωνική κρίση του τέλους της ομηρικής εποχής
(μέσα 8ου αι.).
2. Πνευματικές αναζητήσεις και διαμόρφωση του χαρακτήρα του αρχαίου πολιτισμού
(7ος και 6ος αι.).
3. Νικηφόροι αγώνες των Ελλήνων ενάντια στους «βαρβάρους» (Περσικοί Πόλεμοι) →
ενίσχυση της εθνικής συνείδησης και του θεσμού της πόλης – κράτους (αρχή 5ου αι).

Η γένεση της πόλης – κράτους: Η πόλη – κράτος περιλαμβάνει τις έννοιες του χώρου και
της διοικητικής οργάνωσης.
χώρος → μία πόλη με ή χωρίς την ευρύτερη περιοχή
διοικητική οργάνωση → ενιαία εξουσία για όλους όσους υπάγονται στην πόλη ή/και στην
ευρύτερη περιοχή, με στόχο την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων.

Συστατικά στοιχεία της πόλης – κράτους:
1. Ένας τειχισμένος χώρος, κέντρο άσκησης της εξουσίας, η πόλις / το άστυ + η
ευρύτερη περιοχή, δηλ. καλλιεργήσιμες εκτάσεις με μικρούς οικισμούς (κώμες), η
ύπαιθρος χώρα. (γεωγραφικό συστατικό)
2. Συμμετοχή των κατοίκων της πόλης – κράτους, δηλ. των πολιτών στη διαχείριση των
κοινών και στη λήψη των αποφάσεων → συγκρότηση ανάλογων τρόπων άσκησης
της εξουσίας, δηλ. δημιουργία πολιτευμάτων.
Εντοπίζονται 3 βασικές επιδιώξεις
των πολιτών – προϋποθέσεις ύπαρξης για την πόλη – κράτος: α) η ελευθερία, β) η
αυτονομία και γ) η αυτάρκεια. (οργανωτικό συστατικό)


Η σημασία του θεσμού της πόλης – κράτους.
Σημαντική καινοτομία, μεγάλες συνέπειες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Όλα τα σημαντικά επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού δημοκρατία, ποίηση, θέατρο, φιλοσοφία, ρητορική, επιστήμη) γεννήθηκαν μέσα από τη λειτουργία του θεσμού της πόλης – κράτους.
Γιατί;
Οι πολίτες των ελληνικών πόλεων – κρατών αγωνίζονταν συνεχώς για την εξασφάλιση της
ελευθερίας, της αυτονομίας και της αυτάρκειας της πόλης τους.
 Άρα:
 Δημιουργήθηκε μία μορφή πατριωτισμού, με έντονο τοπικιστικό χαρακτήρα,
τονίζονταν οι διαφορές μεταξύ των Ελλήνων (όχι οι ομοιότητες), προκαλούνταν
εμφύλιες συγκρούσεις και δε διαμορφώνονταν οι προϋποθέσεις για τη
συγκρότηση ενιαίου ελληνικού κράτους.
Ωστόσο, η τριπλή βάση (ελευθερία, αυτονομία, αυτάρκεια) μετέτρεψε τον απλό
κάτοικο της πόλης σε πολίτη, με πολιτική δραστηριότητα α) για την αντιμετώπιση
των κοινών προβλημάτων και β) για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του. Αυτό
αποτέλεσε τη γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής πορείας
των Ελλήνων.

Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση.
Όλες οι πόλεις – κράτη δεν οργανώθηκαν συγχρόνως και με τον ίδιο τρόπο:
1. Οι διαφορετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες κάθε περιοχής
κατά την ομηρική εποχή οδήγησαν στη συγκρότηση διαφορετικών πόλεων –
κρατών.
2. Εξελικτική πορεία στη Μικρά Ασία: μετακίνηση ελληνικών φύλων, αυτονόμηση
κάποιων πληθυσμών, μόνιμη εγκατάσταση σε περιοχές με ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά (π.χ. χωροταξικά ή λατρευτικά), πιθανή ανάμειξη με τμήματα
άλλων φύλων → πόλη – κράτος .
3. Εξελικτική πορεία στον ελλαδικό χώρο (εναλλακτικά):
α) τμήματα διαφορετικών φύλων ανεξαρτητοποιήθηκαν + οργανώθηκαν μεταξύ
τους → πόλη – κράτος
β) γειτονικές κοινότητες ενώθηκαν σε ενιαίο χώρο → πόλη – κράτος (συνοικισμός)
γ) απόσπαση ομάδων ανθρώπων από τις κώμες και συγκρότηση ενιαίας διοίκησης
→ πόλη – κράτος (συνοικισμός).

Η κρίση του ομηρικού κόσμου. Χαρακτηριστικά:
1. Σταδιακή επιδείνωση των οικονομικών όρων / συνθηκών λόγω α) αύξησης του
πληθυσμού, β) περιορισμένων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, γ) συγκέντρωσης της γης
σε λίγους, δ) απουσίας εργασιακής ειδίκευσης και ε) έλλειψης άλλων πόρων.
2. Περιορισμός της βασιλικής εξουσίας και αύξηση της δύναμης των ευγενών που
ήταν γνωστοί και με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, ιππείς.
3. Ύπαρξη της πολυπληθούς τάξης των μικρών ή μεσαίων καλλιεργητών ή και
ακτημόνων (πλήθος, όχλος, κακοί). Στο πλαίσιο της πόλης – κράτους πολλοί από
αυτούς ασχολήθηκαν με το εμπόριο, τη ναυτιλία ή τη βιοτεχνία και πλούτισαν.
4. Ανάπτυξη του θεσμού της δουλείας. Ιδεολογική στήριξη: ο πολίτης πρέπει να
απαλλαγεί από το βάρος της εργασίας για να μπορεί να ασχοληθεί μόνο με τα κοινά. Πρακτικές πολλαπλασιασμού των δούλων: υποδούλωση λόγω χρεών
(Αθήνα) και κατακτητικοί πόλεμοι (Σπάρτη).

Η αντιμετώπιση της κρίσης. Τα οικονομικά προβλήματα δεν μπορούσαν να επιλυθούν με
το υπάρχον σύστημα της κλειστής αγροτικής οικονομίας. Οι λύσεις:
1. ανάπτυξη βιοτεχνίας και εμπορίου (Αθήνα)∙
2. κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση (Σπάρτη, Άργος, Ήλιδα)∙
3. ίδρυση αποικιών (Κόρινθος, Μέγαρα, Χαλκίδα, Μίλητος συνδύασαν και τα 3).
Τα απομονωμένα τμήματα του ελληνικού κόσμου (Αρκάδες, Αιτωλοί, Ακαρνάνες,
Ηπειρώτες, Μακεδόνες) διατήρησαν τη φυλετική οργάνωση.

Ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός (8ος – 6ος αι. π.Χ.)

Ορισμός → Η αναγκαστική μετακίνηση ομάδας ανθρώπων, η εγκατάστασή τους σε άλλη
περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης – κράτους.
Διαφορές από τον α΄ αποικισμό → α) Η επιχείρηση ήταν οργανωμένη από τη μητρόπολη, β)
η νέα πόλη – κράτος ήταν αυτόνομη και αυτάρκης, γ) οι σχέσεις με τη μητρόπολη ήταν
χαλαρές ως ανύπαρκτες (σπάνια εχθρικές).

Αίτια δεύτερου ελληνικού αποικισμού.
1. Η στενοχωρία (αύξηση πληθυσμού + περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις).
2. Η έλλειψη μετάλλων και λοιπών πρώτων υλών.
3. Η αναζήτηση νέων αγορών.
4. Οι εσωτερικές πολιτικές κρίσεις, οι οποίες συνεπάγονταν την απομόνωση ομάδος
πολιτών.
5. Η συσσώρευση γνώσεων για τις θαλάσσιες οδούς και τις περιοχές εγκατάστασης.
6. Ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων.

Χαρακτηριστικά δεύτερου ελληνικού αποικισμού.
1. Εξάπλωση των Ελλήνων στα όρια του τότε γνωστού κόσμου (Μεσόγειος + Εύξεινος
Πόντος).
2. Περιορισμός της δραστηριότητας άλλων λαών (π.χ. των Φοινίκων).
3. Σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτιστική εξέλιξη.
Οικονομία → α) Επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας εκτός των ορίων των πόλεων –
κρατών ∙ β) ανάπτυξη του δευτερογενούς και του τριτογενούς τομέα της οικονομίας
(μεταποίηση, εμπόριο και υπηρεσίες) ∙ γ) εμπόριο με κοπή και χρήση νομίσματος, δηλ.
συναλλαγές με εμπορευματοχρηματικό χαρακτήρα.

Κοινωνία → Κοινωνικές συνέπειες λόγω οικονομικών μεταβολών: α) κρίση της
αριστοκρατικής κοινωνίας και εξουσίας λόγω ανάρρησης των πολιτών που πλούτισαν από
το εμπόριο ∙ β) αύξηση της δουλείας λόγω ανάγκης για περισσότερα και φτηνότερα
εργατικά χέρια (οι αργυρώνητοι δούλοι ως παράγων οικονομικής ανάπτυξης).
Πολιτισμός → α) Οι άποικοι μετέφεραν τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού στις νέες
τους πατρίδες, π.χ. η διάδοση της γραφής και ειδικά του χαλκιδικού αλφαβήτου στους
ιταλικούς λαούς∙ β) οι άποικοι αντάλλαξαν πολιτιστικά στοιχεία με τους γηγενείς
πληθυσμούς (πολιτιστικοί πειραματισμοί).

Τα πολιτεύματα. Χαρακτηριστικά.
1. Η πόλη – κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης.
2. Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν ισχυρές κοινωνικές τάξεις, οι οποίες άσκησαν
εξουσία.
3. Σε κάθε πόλη – κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος.
4. Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία: α) βασιλεία →
β) αριστοκρατία → γ) ολιγαρχία → δ) τυραννίδα → ε) δημοκρατία.
α) βασιλεία → Παρακμή και πτώση της με την ίδρυση πόλεων ‐ κρατών∙ παρέμεινε
μόνο εκεί που διατηρήθηκε ο φυλετικός τρόπος οργάνωσης (π.χ. Ήπειρος, Μακεδονία).
β) αριστοκρατία → Η εξουσία στα χέρια των αρίστων (ευγενική καταγωγή + κατοχή
γης)∙ η εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων συνδέεται με τη συγκρότηση των
πόλεων – κρατών.
γ) ολιγαρχία → 1) Κρίση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων επειδή α) ήρθαν στην
επιφάνεια νέες κοινωνικές τάξεις λόγω ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας, β)
αυτές οι κοινωνικές τάξεις διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία και γ) εμφανίστηκε το
καινούργιο στρατιωτικό σώμα της οπλιτικής φάλαγγας, διά του οποίου καλλιεργήθηκε η
έννοια της ισότητας σε όλα τα επίπεδα.
2) Όξυνση των κοινωνικών διαφορών και των συγκρούσεων μεταξύ ευγενών και
πλουσίων και πλήθους (τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ.).
3) Αντιμετώπιση της κατάστασης με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού
δικαίου, η οποία ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής από την τάξη των ευγενών
(νομοθέτες / αισυμνήτες: Λυκούργος, Δράκων, Σόλων, Πιττακός, Ζάλευκος, Χαρώνδας κ.λπ.)
4) Συνέπεια: Συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάλογα με την
οικονομική κατάσταση των πολιτών, δηλ. με βάση το εισόδημα, άρα διεύρυνση της
πολιτικής βάσης → μεταβολή του πολιτεύματος από αριστοκρατικό σε ολιγαρχικό /
τιμοκρατικό.
δ) τυραννίδα → 1) Η ολιγαρχία δεν έδωσε λύση στα προβλήματα του πλήθους.
2) Οι αντιθέσεις υποδαυλίστηκαν από συγκεκριμένα πρόσωπα
(ευγενείς) που ήθελαν να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.
3) Τα πρόσωπα αυτά αναδείχτηκαν σε ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, στην υποστήριξη των οποίων βασίστηκαν για να καταλάβουν την εξουσία → εγκαθίδρυση τυραννίδος / τυραννικού καθεστώτος με «προσωπικό» χαρακτήρα (Πολυκράτης / Σάμος, Περίανδρος / Κόρινθος, Θεαγένης / Μέγαρα, Πεισίστρατος / Αθήνα).
4) Ορισμένοι τύραννοι φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών.5) Οι περισσότεροι είχαν βίαιο τέλος (δολοφονήθηκαν).
ε) δημοκρατία → 1) Εμφανίζεται μετά τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και στις λιγότερες (όχι
στις περισσότερες) περιοχές, π.χ. στην Αθήνα, με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.
2) Βασικό πολιτειακό όργανο γίνεται η συνέλευση όλων των
ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα, δηλ. η εκκλησία του δήμου.
3) Καθιερώνονται τα δικαιώματα της ισηγορίας (= κάθε πολίτης να
εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του για τη διαχείριση των κοινών) και της ισονομίας (= κάθε
πολίτης να συμμετέχει στη διαμόρφωση και την ψήφιση των νόμων).
Γενικά: Κάθε πόλη – κράτος παγίωσε ένα συγκεκριμένο σύστημα διακυβέρνησης, π.χ.
Σπάρτη (7ος – 2ος αι. π.Χ.) → ολιγαρχικό πολίτευμα
Αθήνα (7ος – 6ος αι. π.Χ.) → όλο το φάσμα των πολιτευμάτων, μέχρι τη θεμελίωση της
δημοκρατίας.

Ο πολιτισμός. Οι πρώτες πνευματικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις εντοπίζονται στην
Ιωνία, αλλά γρήγορα διαδίδονται και στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο.
Ποίηση: Προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα- ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Πεζογραφία: Γεννιέται η φιλοσοφία (φυσικοί φιλόσοφοι) και η ιστορία (λογογράφοι,
Ηρόδοτος).
Τέχνη: Μετά την πρώτη «ανατολίζουσα» φάση, διαμόρφωσε χαρακτηριστικά τυπικά των
ελληνικών αισθητικών αντιλήψεων. Καλλιεργήθηκε η αρχιτεκτονική (δωρικός και ιωνικός
ρυθμός), η γλυπτική (κούροι και κόρες) και η κεραμική τέχνη (μελανόμορφος και
ερυθρόμορφος ρυθμός).
Θρησκεία: Έχουν αποκρυσταλλωθεί οι θρησκευτικές δοξασίες και ο τρόπος λατρείας κάθε
θεού ∙ τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού γίνονται κοινά για όλους τους Έλληνες ∙
ορισμένα ιερά αποκτούν πανελλήνια σημασία (π.χ. οι Δελφοί, η Ολυμπία, η Δήλος).

Οι περσικοί πόλεμοι. Κατά την α΄ εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ. οι Έλληνες αντιμετωπίζουν
επιτυχώς τον περσικό επεκτατισμό.
Αφορμή → Η ατυχής ιωνική επανάσταση (499‐494 π.Χ.).
Α΄ απόπειρα περσικής επέκτασης στον ελλαδικό χώρο → Ολοκληρωτική καταστροφή του
περσικού στόλου στον Άθω ∙ υποταγή της Θράκης και της Μακεδονίας.
Α΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Ναυτική επιχείρηση, με στόχο την τιμωρία των
Αθηναίων και των Ερετριέων για τη βοήθεια προς τους Ίωνες ∙ στον Μαραθώνα δόθηκε το
τέλος (490 π.Χ., Μιλτιάδης).
Β΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Τεράστιες χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις με στόχο
την κατάκτηση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου ∙ μετά από τη σειρά των γνωστών
συγκρούσεων – Θερμοπύλες (Λεωνίδας), Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής), Πλαταιές
(Παυσανίας), Μυκάλη – οι Πέρσες εγκαταλείπουν με τα υπολείμματα του στρατού τους τον
ελλαδικό χώρο (480‐479 π.Χ.).
Ταυτόχρονα → Οι Έλληνες αναχαιτίζουν τους Καρχηδόνιους στη Σικελία (μάχη της Ιμέρας,
480 π.Χ.).

Σημασία των περσικών πολέμων.
1. Σύγκρουση όχι μόνο δύο αντιπάλων, αλλά δύο διαφορετικών τρόπων ζωής, δύο
συστημάτων αξιών, δύο πολιτισμών.
2. Προβολή του δυναμισμού της πόλης – κράτους ως προς τον οργανωτικό τομέα.
3. (Το σημαντικότερο): Δημιουργία κοινής εθνικής συνείδησης και κοινής ιστορικής
μνήμης όλων των Ελλήνων ∙ οι περσικοί πόλεμοι ήταν οι πρώτοι εθνικοί πόλεμοι
των Ελλήνων στην ιστορία.

ΠΗΓΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ, Α' ΛΥΚΕΙΟΥ> ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΣΚΟΥΡΙΑΣΕΤΕ...

ΠΡΩΤΑ, ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΜΠΛΟΓΚ ΜΑΣ, ΔΕΙΤΕ Κ' ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΒΙΝΤΕΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΠΑΛΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΛΥΣΕΤΕ ΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΣ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ :
1.    Πού  και  πότε  δημιουργήθηκαν  οι  πρώτες  πόλεις – κράτη ;
2.    Με  ποιον  τρόπο  δημιουργήθηκαν  οι  πόλεις – κράτη  στα  παράλια  της  Μ. Ασίας ;
3.    Με  ποιους  τρόπους  δημιουργήθηκαν  οι  πόλεις – κράτη  στον  Ελλαδικό  χώρο ;
4.    Σε  ποιες  περιπτώσεις  μιλάμε  για  συνοικισμούς ;
5.    Πώς  δημιουργήθηκε  η  κρίση  στον  ομηρικό  κόσμο ;
6.    Γιατί  η  πληθυσμιακή  αύξηση  οδήγησε  στην  οικονομική  κρίση  κατά  την  ομηρική  εποχή ;
7.    Από  ποιους  περιορίστηκε  η  βασιλική  εξουσία  και  για  ποιες  αιτίες ;
8.    Ποια  η  δομή  της  κοινωνίας  κατά  την  αρχαϊκή  εποχή ;
9.    Τι  ήταν  οι  ευγενείς ; Πού  οφείλονταν  η  δύναμή  τους  και  με  τι  ασχολούνταν ;
10.        Ποιοι  αποτελούσαν  το  «πλήθος» ;
11.        Ποια  αντίληψη  οδήγησε  στην  ανάπτυξη  της  δουλείας ;
12.        Πώς  αυξήθηκε  ο  αριθμός  των  δούλων  στις  διάφορες  πόλεις ;
13.        Γιατί  η  οικονομική  κρίση  δεν  ήταν  δυνατόν  να  αντιμετωπιστεί  στο      πλαίσιο  της  κλειστής  αγροτικής  οικονομίας ;
14.        Ποιες  λύσεις  δόθηκαν  τελικά  από  τις  διάφορες  πόλεις – κράτη ;
15.        Οργανώθηκαν  όλοι  οι  ΄Ελληνες  σε  πόλεις – κράτη ;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
 Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις, ώστε να είναι αληθείς:
 1.   ....................................... = με   τον   όρο   δηλώνεται   η   έννοια   του   χώρου   και  συγχρόνως  η  οργανωμένη  κοινότητα  ανθρώπων  κάτω  από  μια  εξουσία.
2. ............................... =  ο  χώρος  άσκησης  της  εξουσίας, τειχισμένος  τις  περισσότερες  φορές .
3. .......................................... =  ευρύτερη  περιοχή  γύρω  από  την  πόλη,  καλλιεργήσιμη, με  διάσπαρτους  μικρότερους  οικισμούς  (κώμες).
4. .............................. =  κάτοικοι  της  πόλης – κράτους  που  συμμετείχαν  στη  διαχείριση  των  κοινών  και  έπαιρναν  μέρος  στη  λήψη  των  αποφάσεων.
5. .................................... = ο  τρόπος  άσκησης  της  εξουσίας.
6. Η αναγκαστική μετακίνηση, η εγκατάσταση σε άλλη περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης ονομάζεται  .......................................
7. ...............................  ονομάζονται οι αγορασμένοι δούλοι.
8. Το πολίτευμα στο οποίο κριτήριο της διάκρισης των πολιτών είναι το εισόδημα λέγεται ..............................
9. Το πολίτευμα στο οποίο κυρίαρχο όργανο είναι η εκκλησία του δήμου λέγεται ............................
10. Οι ............................................................. ήταν πρόσωπα κοινής αποδοχής, από την τάξη των ευγενών κυρίως, που ανέλαβαν την καταγραφή των νόμων.
11. Το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία έχουν όσοι αντλούν δύναμη από την καταγωγή τους και την κατοχή γης ονομάζεται ...............................................
12. Οι ............................................................... ήταν ευγενείς που αναδείχθηκαν ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων και, με τη βοήθειά τους, κατέλαβαν την εξουσία.
13. Η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα ονομαζόταν ............................................................................................
14. Η δυνατότητα κάθε πολίτη να συμμετέχει στη διαμόρφωση και ψήφιση των νόμων λέγεται ....................................................
15.  Η δυνατότητα κάθε πολίτη να εκφράζει ελεύθερα την άποψή του λέγεται ...........................
16.  ............................... ......................... = καινούριο στρατιωτικό σώμα στο οποίο μετείχαν όσοι από τους πολίτες απέκτησαν την ιδιότητα του πολεμιστή και είχαν την οικονομική ευχέρεια να εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα.
17. Κατά την αρχαϊκή εποχή καλλιεργήθηκε η ..................................... ποίηση
18. Η αρχική φάση στην τέχνη λέγεται ............................................, γιατί είναι επηρεασμένη από τα πρότυπα της Ανατολής.
19. Στην κεραμεική συναντάμε τον ......................................... και τον ........................................... ρυθμό
ΒΑΣΙΚΕΣ  ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ  ΤΩΝ  ΠΟΛΙΤΩΝ – ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ  ΥΠΑΡΞΗΣ  ΤΗΣ  ΠΟΛΗΣ – ΚΡΑΤΟΥΣ:
1.        .....................................................
2.        .....................................................
3.        .....................................................
ΑΙΤΙΑ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ
1.        ..........................................................................
2.        ....................................................................


ΑΙΤΙΑ Β΄ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΥ
1.        .................................................................................................................................................
2.        .................................................................................................................................................
3.        .................................................................................................................................................
4.        .................................................................................................................................................
5.        ................................................................................................................................................
6.        ................................................................................................................................................

Να  χαρακτηρίσετε  ως  σωστές  ή  λανθασμένες  τις  παρακάτω  προτάσεις :
1. Η νίκη των  Ελλήνων κατά των Περσών επικύρωσε την αποτελεσματικότητα  της  οργάνωσης  που  παρείχε  ο  θεσμός  της  πόλης – κράτους.
2. Οι  βασικές  επιδιώξεις  των  πολιτών  διευκόλυναν   την  οργάνωση  των  Ελλήνων  σε  ένα  ενιαίο  κράτος.
3. Αρχαϊκή εποχή ονομάζεται   η  περίοδος  από  το 480 π.Χ.  ως  το 323  π.Χ.
4. Η λέξη τύραννος είναι ελληνικής προέλευσης.
5. Οι μεταρρυθμίσεις του Πεισίστρατου άνοιξαν το δρόμο για τη δημοκρατία.
6. Κατά την αρχαϊκή εποχή κωδικοποιήθηκε το άγραφο εθιμικό δίκαιο.
7. Ο Δράκων ήταν τύραννος στην Αθήνα.
8. Η οπλιτική φάλαγγα οδήγησε στην ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας και την κρίση της αριστοκρατικής κοινωνίας.
9. Η  δημοκρατία, η  ποίηση  και  ιδιαίτερα  το  θέατρο,  η  φιλοσοφία, η  ρητορεία, η  πολεοδομία  και  η  επιστήμη  ήταν  επιτεύγματα  της  δραστηριότητας  του  ανθρώπου  μέσα  στο  πλαίσιο  της  πόλης – κράτους.
10. Κατά το β΄αποικισμό,  οι Έλληνες εξαπλώθηκαν στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας.
11. Ο β΄αποικισμός πραγματοποιήθηκε από τον 8ο – 6ο αι. π.Χ.
12. Κατά τη Αρχαϊκή εποχή, κυριαρχεί το ανταλλακτικό εμπόριο.
13. Οι αποικίες ήταν πόλεις που εξαρτιόνταν πλήρως από τη μητρόπολη.
14. Η δουλεία αναπτύχθηκε λόγω της ανάγκης για περισσότερα και φθηνότερα εργατικά χέρια.
15. Τα τρίγλυφα και οι μετόπες είναι χαρακτηριστικά του ιωνικού ρυθμού.
16. Χαρακτηριστικό γνώρισμα στους κούρους και τις κόρες ήταν το «αρχαϊκό μειδίαμα»



ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
Χρόνος : ....................................................................................................................................
Αιτία : .......................................................................................................................................
Αφορμή : ....................................................................................................................................
Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α΄με τα δεδομένα της στήλης Β΄.
ΣΤΗΛΗ Α΄
ΣΤΗΛΗ Β
1. 490 π.Χ
α) Συνέδριο στην Κόρινθο
2. 481 π.Χ
β) Μάχη Πλαταιών
3. 480 π.Χ
γ) Μάχη Μαραθώνα
4. 479 π.Χ
δ)Θερμοπύλες, Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα

Συνέπειες της νίκης εναντίον των Περσών

1. .........................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

3. .........................................................................................................................................................

Από εκπαιδευτική πηγή.