ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ 2

Ερωτήσεις Β ομάδας (Πηγές)

Η αντιμετώπιση των ερωτήσεων της Δεύτερης ομάδας

Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει δύο ερωτήσεις – από 25 μονάδες η καθεμία – που η απάντησή τους απαιτεί το συνδυασμό ιστορικών γνώσεων (κυρίως των πληροφοριών που παρέχει το διδακτικό εγχειρίδιο) και των στοιχείων που θα αντλήσει ο μαθητής από τα ιστορικά παραθέματα που δίδονται. Γι’ αυτό το λόγο παρατίθενται σε αποσπάσματα ή και ολόκληρα κείμενα, ιστορικά δοκίμια, άρθρα, ειδήσεις, γελοιογραφίες, γκραβούρες, γραφήματα κτλ, δηλαδή άμεσες ή έμμεσες πηγές ιστορικής πληροφόρησης από τις οποίες ο μαθητής πρέπει να αποσπάσει τις σχετικές πληροφορίες, να τις εντάξει χρονικά και να τις συνδέσει με την ιστορική αφήγηση.

Ακολουθούν μερικοί από τους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των ερωτήσεων με την ελπίδα ότι μπορεί να ευκολύνουν το μαθητή σε αυτή την επίπονη εργασία:

ΠΡΩΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

Δομή/διάγραμμα πρώτου τρόπου απάντησης:

1. Εισαγωγή :
Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κτλ ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη ,σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή …
(Μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις ).

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
2. Ιστορικές γνώσεις :
Παράθεση των ιστορικών γνώσεων , όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πληροφορίες που δίνει το σχολικό εγχειρίδιο.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως γνωρίζουμε από τις ιστορικές μας γνώσεις…» ή « Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο…»

3. Πληροφορίες από το ιστορικό παράθεμα :
Οργανωμένη καταγραφή των πληροφοριών που σταχυολόγησε ο μαθητής από το/τα ιστορικό παράθεμα/παραθέματα και σύνδεσή τους με τις ιστορικές γνώσεις που παρέθεσε στο προηγούμενο μέρος.
Συχνά οι μαθητές επιχειρούν την απλή αντιγραφή σχετικών (ή και άσχετων) τμημάτων του ιστορικού παραθέματος χωρίς να τονίζουν τα σημεία που ενδιαφέρουν. Έτσι δεν απαντούν ακριβώς στα ζητούμενα και … χάνουν πολύτιμους βαθμούς. Άλλες πάλι φορές αρκούνται σε μια γενικόλογη αναφορά στοιχείων του παραθέματος χωρίς συγκεκριμένες αναφορές, χωρίς να φαίνεται δηλαδή από ποιο σημείο του κειμένου αλίευσαν τις πληροφορίες. Είναι φανερό πως δεν αρκεί η αντιγραφή των στοιχείων που προσφέρει η πηγή, ούτε η αναφορά τους, έστω και με άλλη διατύπωση. Είναι απαραίτητο να επιλέγονται προσεκτικά οι χρήσιμες πληροφορίες, να ιεραρχούνται ή κατά περίπτωση να ομαδοποιούνται και , προπαντός, να συνδέονται με την ιστορική αφήγηση τα ζητούμενα του θέματος.
Για να είναι η απάντηση ολοκληρωμένη κατά τη σύνδεση των ιστορικών γνώσεων και των στοιχείων του παραθέματος καλό είναι να γίνονται συγκεκριμένες αναφορές.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως πληροφορούμαστε από το ιστορικό παράθεμα, το οποίο είναι απόσπασμα από το έργο του …. με τίτλο… εκδόσεις…» ή « Σύμφωνα με την ιστορική πηγή… του…»

4. Σύνθεση /Επίλογος :
Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται επίσης η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

Ο δεύτερος τρόπος απάντησης είναι παραλλαγή του πρώτου , μια διαφοροποίηση δηλαδή στην οργάνωση της απάντησης. Συγκεκριμένα ο μαθητής μπορεί να αρχίσει το κύριο μέρος της ανάπτυξής του από τις πληροφορίες που παρέχει το ιστορικό παράθεμα και μετά να συνεχίσει με την παράθεση των ιστορικών γνώσεων. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να γίνουν και μια σειρά από αλλαγές, οπότε το διάγραμμα της απάντησης θα είναι περίπου αυτό:

Δομή/διάγραμμα δεύτερου τρόπου απάντησης:

1. Εισαγωγή : (ακριβώς ίδια με τον πρώτο τρόπο)

Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κτλ ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη ,σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή …
(Μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις ).

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

2. Πληροφορίες από το ιστορικό παράθεμα :
Οργανωμένη καταγραφή των πληροφοριών που σταχυολογεί ο μαθητής από το/τα ιστορικό παράθεμα/παραθέματα με γνώμονα τα ερωτήματα του θέματος.
Συχνά οι μαθητές επιχειρούν την απλή αντιγραφή σχετικών (ή και άσχετων) τμημάτων του ιστορικού παραθέματος χωρίς έμφαση στα σημεία που ενδιαφέρουν. Έτσι δεν απαντούν ακριβώς στα ζητούμενα και … χάνουν πολύτιμους βαθμούς. Άλλες πάλι φορές αρκούνται σε μια γενικόλογη αναφορά στοιχείων του παραθέματος χωρίς συγκεκριμένες αναφορές, χωρίς να φαίνεται δηλαδή από ποιο σημείο του κειμένου αλίευσαν τις πληροφορίες. Είναι φανερό πως δεν αρκεί η αντιγραφή των στοιχείων που προσφέρει η πηγή, ούτε η αναφορά τους, έστω και με άλλη διατύπωση. Είναι απαραίτητο να επιλέγονται προσεκτικά οι χρήσιμες πληροφορίες, να ιεραρχούνται ή κατά περίπτωση να ομαδοποιούνται και , προπαντός, να συνδέονται με τα ζητούμενα του θέματος.

Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως πληροφορούμαστε από το ιστορικό παράθεμα, το οποίο είναι απόσπασμα από το έργο του …. με τίτλο… εκδόσεις…» ή « Σύμφωνα με την ιστορική πηγή… του…»

3. Ιστορικές γνώσεις :
Παράθεση των ιστορικών γνώσεων , όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πληροφορίες που δίνει το σχολικό εγχειρίδιο. Κάθε φορά που παραθέτει ο μαθητής μια πληροφορία για την οποία έγινε ήδη λόγος στα σχετικά με το ιστορικό παράθεμα πρέπει να το επισημαίνει.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως γνωρίζουμε από τις ιστορικές μας γνώσεις…» ή « Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο…».

4. Σύνθεση /Επίλογος : (ακριβώς ίδιος με τον πρώτο τρόπο)
Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται επίσης η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος

ΤΡΙΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ/Ο ΠΡΟΤΙΜΟΤΕΡΟΣ.

Ο τρίτος τρόπος ανάπτυξης είναι συνδυασμός της ιστορικής αφήγησης και των πληροφοριών που παρέχει το ιστορικό παράθεμα.

Α-Ο μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει την ιστορική αφήγηση ως καμβά, τον οποίο θα εμπλουτίσει με τις πληροφορίες που θα συλλέξει από την πηγή, παραθέτοντας και συγκεκριμένες αναφορές, ώστε να κατατοπίζει τον αναγνώστη για το ακριβές σημείο από το οποίο άντλησε την πληροφορία. ΚΑΛΥΤΕΡΟ.

Β-Μπορεί , επίσης, ως βάση να χρησιμοποιήσει το κείμενο του ιστορικού παραθέματος και από τις πληροφορίες που παραθέτει αυτό να αφορμάται και να ανακαλεί την ιστορική αφήγηση. Σ” αυτή την περίπτωση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός,, γιατί θα αντιμετωπίσει εντονότερα τον κίνδυνο να παραλείψει κάποια πληροφορία από το σχολικό του βιβλίο. ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ.

Είναι πάλι δυνατόν να συνδυάσει τις πληροφορίες ιστορικής αφήγησης και πηγών με διαφορετικούς τρόπους. Με χρονική ακολουθία, για παράδειγμα, αν είναι σε θέση να οργανώσει την ύλη με αυτή τη μέθοδο και παράλληλα να απαντήσει σωστά στην ερώτηση. Με τη διάκριση των γεγονότων σε πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά κτλ. επίσης αν το ερώτημα ζητάει κάτι τέτοιο κι αν ο ίδιος θεωρεί ότι μια απάντηση τέτοιου τύπου είναι εύστοχη.-ΔΥΣΚΟΛΟ!

Δομή/Διάγραμμα τρίτου τρόπου απάντησης

1. Εισαγωγή : (ακριβώς ίδια με τους άλλους τρόπους)

Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κτλ ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη ,σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή …-ΚΑΛΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ.
(Μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις ).

2. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

Η σύνθεση των πληροφοριών από την ιστορική αφήγηση και τα παραθέματα.

4. Σύνθεση /Επίλογος : (ακριβώς ίδιος με τους άλλους τρόπους)
Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση, γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται επίσης η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

Πάντοτε ο μαθητής  πρέπει να έχει ξεκάθαρο στο μυαλό του τί ακριβώς ζητάει η ερώτηση , να προσέχει ώστε να περιλαμβάνει στην απάντησή του όλες τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο και τις αντίστοιχες από τα παραθέματα και να συνδέει κατάλληλα  τις πρώτες με τις δεύτερες. Καλό είναι επίσης να επισημαίνει , κατά περίπτωση,  νέα ή διαφορετικά από την ιστορική αφήγηση στοιχεία και να κρίνει ή να αξιολογεί τις πληροφορίες των πηγών, όταν αυτό χρειάζεται.

TA MYΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ- ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΘΕΤΟ ΤΩΝ ‘ΝΕΩΝ’’.

Ιστορία και παπαγαλία είναι έννοιες ασύμβατες...

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΟΠΛΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΥΤΟ - ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΕ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ

Ιστορία δεν είναι μόνο τα κείμενα, τα ονόματα και οι χρονολογίες του σχολικού βιβλίου. Οι μαθητές της Γ' Λυκείου πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε παραθέματα, γελοιογραφίες, φωτογραφίες και ζωγραφικούς πίνακες, στατιστικά δεδομένα και εισαγωγές, αν θέλουν να κατανοήσουν πραγματικά την ιστορική συνέχεια και, συνεπώς, να αποδώσουν σωστά στις εξετάσεις. Η κριτική σκέψη είναι απόλυτο όπλο στο μάθημα αυτό, Ιστορία και παπαγαλία είναι απλά έννοιες ασύμβατες, παρότι χρειάζεται απομνημόνευση σε βασικές χρονολογίες, ονόματα και Συνθήκες. Με τη βοήθεια των συγγραφέων, ιδιαίτερα έμπειρων καθηγητών και μιας άριστης μαθήτριας, ο «Υποψήφιος» ξεδιαλύνει σήμερα τα «μυστικά» τού μαθήματος.

«Πλήρης κατανόηση της αλληλουχίας των ιστορικών γεγονότων»

Ο κ. Σωτήρης Κόνδης, εκ των συγγραφέων του βιβλίου Ιστορίας Γενικής Παιδείας, μαζί με τους κ.κ. Βασ. Σκουλάτο και Νικ. Δημακόπουλο συμβουλεύει:

Η αποδοτική μελέτη της Ιστορίας προϋποθέτει:

α) πλήρη κατανόηση της αλληλουχίας των ιστορικών γεγονότων. Στην εξεταστέα ύλη τα γεγονότα διδάσκονται αποσπασματικά και δεν είναι πάντοτε δυνατόν να κατανοηθεί η εσωτερική δομική τους συνάφεια. Η μελέτη των μικρών εισαγωγών (εντός πλαισίου στην αρχή κάθε κεφαλαίου) βοηθούν να συλλάβει ο μαθητής τη συνεχή πορεία του ιστορικού γίγνεσθαι και να κατανοήσει την ύλη που οφείλει να μελετήσει. Οι περιλήψεις των κεφαλαίων που δεν περιλαμβάνονται στην εξεταστέα ύλη, βοηθούν και δεν πρέπει να περιφρονούνται.

β) Κατανόηση του κειμένου του σχολικού εγχειριδίου αρχικά από γλωσσική άποψη και στη συνέχεια νοηματικά. Έτσι διευκολύνεται η γόνιμη κατάκτηση της ύλης και αποφεύγεται η στείρα απομνημόνευση, που αρκετές φορές οδηγεί σε παρανοήσεις.

γ ) Δημιουργικό συνδυασμό των παράπλευρων παραθεμάτων με το κείμενο της ιστορικής αφήγησης. Το παράθεμα οδηγεί τον μαθητή στο κέντρο της διδακτικής ενότητας. Είναι άγονη η προσπάθεια απομνημόνευσης της ανάλυσης των παραθεμάτων που θα ακούσει από κάποιον καθηγητή. Αρκετές φορές η εξεταστική επιτροπή δίνει για σχολιασμό παραθέματα εκτός εγχειριδίου. Έτσι η προσπάθεια πρέπει να στρέφεται προς την εξοικείωση με τη διαδικασία επεξεργασίας ενός παραθέματος, παρά στη χρονοβόρα απομνημόνευση. ρέπει να επιδιώκεται η κατανόηση της άποψης του συγγραφέα του παραθέματος και η αξιολόγησή της σε σχέση με το ιστορικό πρόβλημα που τίθεται.

δ) Παρατήρηση, ανάγνωση και συσχετισμό διαγραμμάτων και εικόνων με την ύλη του βιβλίου. Αυτή βοηθάει τον μαθητή να κατανοήσει πληρέστερα και να αφομοιώσει ευκολότερα. Πρέπει να τονιστεί ότι Ιστορία χωρίς τη γνώση βασικών ημερομηνιών και Συνθηκών δεν νοείται. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ουσιαστική κατανόηση ιστορικών εννοιών που αφορούν σε πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές εξελίξεις, όπως π.χ. φεουδαρχία, κοινωνικές τάξεις, προσωποπαγές κόμμα, εκχρηματισμός της οικονομίας κ.ά. Οι απαντήσεις να αναφέρονται στα συγκεκριμένα ζητούμενα της ερώτησης και να μην είναι γενικές. Η ανάλυση των παραθεμάτων να είναι ουσιαστική και όχι επανάληψη του παραθέματος με άλλα λόγια

Για την Ιστορία Κατεύθυνσης

Ο ιστορικός κ. Νίκος Ανδριώτης, είναι εκ των συγγραφέων του βιβλίου Ιστορίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης, λέει:

Το βιβλίο περιέχει τέσσερα θέματα:

α) «Από την αγροτική οικονομία στην αστικοποίηση» του Γ. Μαργαρίτη,

β) «Διαμόρφωση και λειτουργία πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα» του Α. Αζέλη,

γ) «Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα» του Ν. Ανδριώτη,

δ) «Το Κρητικό ζήτημα από διπλωματική άποψη» του Θ. Δετοράκη.

Αναφέρονται στον πρώτο αιώνα του ελληνικού κράτους και διαπλέκονται λιγότερο ή περισσότερο μεταξύ τους. Σε αντίθεση με τα άλλα βιβλία., στη Θεματική Ιστορία οι συγγραφείς έγραψαν αυτοτελώς τα θέματα. Ως εκ τούτου δεν είμαι σε θέση να μιλήσω και για τα τέσσερα. Ως συγγραφέας του τρίτου θέματος, θα αποφύγω να διακρίνω κεφάλαια που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής. Βέβαια πρέπει να επισημάνω το μεγαλύτερο ειδικό βάρος που έχει το δεύτερο τμήμα του θέματος αυτού: «Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα», τόσο λόγω του πολλαπλάσιου αριθμού των προσφύγων που μετακινήθηκαν όσο και για τις συστηματικότερες προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την περίθαλψη και αποκατάστασή τους από το κράτος. Δεν είναι τυχαίο ότι από αυτό το τμήμα προήλθαν θέματα που δόθηκαν στις εξετάσεις κατά τα προηγούμενα έτη. Θα δώσω απλώς τους γενικότερους διδακτικούς στόχους των κεφαλαίων και θα προτείνω ορισμένες δραστηριότητες στην τάξη, οι οποίες όμως θα μπορούσαν να αποτελέσουν και θέματα για τις εξετάσεις. Οι γενικοί στόχοι διδασκαλίας είναι να κατανοήσουν οι μαθητές την εξέλιξη, το μέγεθος και την επίδραση του προσφυγικού ζητήματος στη νεώτερη ελληνική Ιστορία, να εντοπίσουν τα αίτια και τα αποτελέσματα της δημιουργίας προσφυγικών ρευμάτων προς την Ελλάδα σε διαφορετικές περιόδους του πρώτου αιώνα του ελληνικού κράτους, να προσέγγισουν τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίθηκε ο κρατικός μηχανισμός κάθε φορά που οι πρόσφυγες περνούσαν τα σύνορα της Ελλάδας και τέλος να συσχετίσουν το προσφυγικό ζήτημα της περιόδου 1821-1930 με το σύγχρονο πρόβλημα των προσφύγων, στη χώρα μας και διεθνώς. Ως δραστηριότητες προτείνονται η ανάγνωση και ο σχολιασμός των παραθεμάτων, όπως επίσης αποσπασμάτων από σχετικά λογοτεχνικά κείμενα και μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων που βρίσκονται σε αρκετά βιβλία που έχουν εκδοθεί, η ανάγνωση και ερμηνεία των στατιστικών πινάκων του βιβλίου, ο σχεδιασμός πάνω στον χάρτη της Ελλάδας των μετακινήσεων που έγιναν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 κ.ά.

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ

Ο υποψήφιος ελέγχεται συνήθως ως προς την κριτική γνώση που αποκόμισε

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Φιλολόγων δίνει την εκτίμησή του:

Τα θέματα των εξετάσεων στην Ιστορία προϋποθέτουν τον έλεγχο της ιστορικής γνώσης και την άσκηση της κριτικής ικανότητας των μαθητών. Γι' αυτό και η επιλογή και η διατύπωσή τους οφείλει να πληροί τους δύο παραπάνω όρους. Τα θέματα πρέπει να χαρακτηρίζονται από ακρίβεια και σαφήνεια ως προς τα ζητούμενα. Επιπλέον πρέπει να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας, ώστε όλοι οι μαθητές να μπορούν να αξιολογηθούν σύμφωνα με το επίπεδό τους. Οι ερωτήσεις στις εξετάσεις του μαθήματος της Ιστορίας τα τελευταία χρόνια δεν έχουν τον απομνημονευτικό χαρακτήρα που είχαν προηγουμένως. Ο υποψήφιος ελέγχεται συνήθως ως προς την κριτική γνώση που αποκόμισε στη διάρκεια του σχολικού έτους από την επεξεργασία ιστορικών ενοτήτων και συναφών πηγών στο σχολείο. Εφόσον, λοιπόν, έχει φροντίσει να μελετά τα θέματα που συζητούνται στη σχολική αίθουσα, δυνητικά διαθέτει ήδη την απαιτούμενη υποδομή για τις εξετάσεις που τον αναμένουν. Δεν απομένει παρά να οργανώσει τη μελέτη του με βάση το διδακτικό εγχειρίδιο από τη μια και τις διδακτικές οδηγίες από την άλλη. Στόχος του υποψηφίου, επομένως, δεν μπορεί να είναι η απλή απομνημόνευση, αλλά ο προβληματισμός, η σε βάθος θεώρηση, η ερμηνεία και η σύγκριση των ιστορικών γεγονότων. Ακόμη η ακριβής απόδοση των ιστορικών εννοιών και όρων που απαντούν στα διδακτικά βιβλία, η μελέτη και αξιολόγηση των ιστορικών πηγών είναι στοιχεία θετικής αξιολόγησης. Ιδανικό εφόδιο, λοιπόν, του υποψηφίου είναι ο συνδυασμός της γνώσης με τη βαθύτερη κατανόηση της διδακτέας ύλης.

Η ΜΑΘΗΤΡΙΑ

«Μία ώρα διάβασμα την ημέρα, τουλάχιστον»

Με βαθμό 19,4 στις περυσινές εξετάσεις της Ιστορίας Γ' Λυκείου η - φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Πειραιά σήμερα - Άννα κατέχει εκ των πραγμάτων την τεχνική του σωστού διαβάσματος: «Στην Ιστορία ο μαθητής καλείται να εξεταστεί σε 2 επίπεδα, αυτό που αφορά τη θεωρία και αυτό που αφορά την κριτική του ικανότητα. Πρώτα από όλα, θα ήθελα να συμβουλεύσω τους υποψήφιους να απεξαρτητοποιηθούν από τα φροντιστήρια. Ούτε τα βοηθήματα που κυκλοφορούν για την Ιστορία θα τους εξυπηρετήσουν. Θεωρώ ότι δύο είναι οι παράγοντες στους οποίους θα πρέπει να στηριχθούν οι φετινοί υποψήφιοι για την επιτυχία. Πρώτος και κυριότερος είναι ο εαυτός τους και δεύτερος η συνεργασία με τον καθηγητή. Η Ιστορία, κατ' εξοχήν θεωρητικό μάθημα, απαιτεί πολύ διάβασμα. Τα θέματα καλύπτουν όλη την εξεταζόμενη ύλη, με αποτέλεσμα να μη στηρίζεται, πλέον, ο μαθητής στην τύχη. Χρειάζεται να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην πολύ καλή καθημερινή μελέτη, όχι λιγότερη της μιας ώρας. Επιπλέον, σημαντικές θα ήταν οι επαναλήψεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν στις διακοπές Χριστουγέννων - Πάσχα. Ο μαθητής έτσι θα διατηρήσει φρέσκια τη μνήμη του, διότι - κακά τα ψέματα - η βαθμολογία είναι καλύτερη όσο το γραπτό είναι πιο κοντά στο σχολικό εγχειρίδιο. Τα παραπάνω αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του μαθητή, όμως, μπορεί να καταφέρει πολλά και με τη συνεργασία του καθηγητή του. Ικανοποιημένη από το έργο της πρώην καθηγήτριάς μου θα πρότεινα τον χωρισμό των κεφαλαίων της Ιστορίας σε ενότητες από τον εκάστοτε καθηγητή, που θα εξετάζονται γραπτώς κατά τα πρότυπα των πανελληνίων, αποτελώντας ένα καλό κριτήριο δυνατοτήτων του μαθητή. Τέλος, μεγάλη σημασία οφείλει να δώσει στις ιστορικές πηγές.

Είναι το κομμάτι που στηρίζεται στην κριτική του ικανότητα και καθορίζει τις λεπτές βαθμολογικές διαφορές»

Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ συμβουλεύει:

«Περιοριστείτε σε όσα ζητεί η ερώτηση»

«Η διδασκαλία της Ιστορίας αποσκοπεί στην ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και στην καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης του μαθητή. Η αποσπασματικότητα όμως της διδακτέας-εξεταστέας ύλης και ο περιορισμένος χρόνος διδασκαλίας καθιστούν δύσκολη την επίτευξη του στόχου. Πρέπει λοιπόν να γίνεται προσπάθεια για την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και τη συμβολή των ιστορικών προσώπων στη διαμόρφωση της ιστορικής πραγματικότητας. Η Α ομάδα ερωτήσεων στόχο έχει τον έλεγχο της γνώσης των ιστορικών εννοιών, αιτίων, παραγόντων, θέσεων των πρωταγωνιστών που συνθέτουν το πλαίσιο του ιστορικού γίγνεσθαι. Η απόδοση της γνώσης προϋποθέτει δημιουργική αφομοίωση της ύλης και όχι στείρα απομνημόνευση. Τα ερωτήματα της Β ομάδας είναι πιο πολύπλοκα, αφού για την απάντησή τους απαιτείται κριτική προσέγγιση διαφόρων ιστορικών πηγών, πάντοτε όμως σε συνδυασμό με τις γνώσεις του βιβλίου. Για να είναι επιτυχημένη η διαδικασία προσέγγισης, θα πρέπει οι μαθητές: - Να περιορίζουν την απάντησή τους σε όσα ζητεί η ερώτηση και να μην επεκτείνονται σε συνολικό σχολιασμό της πηγής, ούτε βέβαια να αποδίδουν περίληψή της. - Να διατυπώνουν με δικό τους αυτόνομο λόγο ένα νέο κείμενο που να περιλαμβάνει με νέα σύνθεση τα στοιχεία πηγής-βιβλίων. - Εφόσον πρόκειται για αξιοποίηση εικόνων (φωτογραφιών, πινάκων ζωγραφικής, γελοιογραφιών) να αξιοποιούν τα εικονιστικά στοιχεία κρίνοντας το μήνυμα που προβάλλουν και παραθέτοντας ως ενίσχυση τα σχετικά με το θέμα δεδομένα του σχολικού βιβλίου. Η εξαντλητική ανάλυση στοιχείων που εικονίζονται πρέπει να αποφεύγεται. - Τέλος, για τη μελέτη πινάκων με στοιχεία στατιστικής, αφού αξιολογήσουν τη σπουδαιότητα των στοιχείων, οφείλουν να τα συσχετίσουν με τα δεδομένα του βιβλίου συνάγοντας γενικό και επί μέρους συμπεράσματα».

Ο ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΤΗΣ> έμπειρος φιλόλογος-ιστορικός, παρατηρεί: Τα συνηθέστερα λάθη των μαθητών εντοπίζονται:

α) στην απόδοση ορισμών και εξήγηση ιστορικών όρων στις ερωτήσεις σύντομης απάντησης,

β) στη χρονολογία και τα πρόσωπα και

γ) στα ζητούμενα με βάση τις ιστορικές τους γνώσεις και τα παραθέματα, τους πίνακες ή τις γελοιογραφίες.

Για τη σωστή οργάνωση της μελέτης προτείνω:

1. Αφού διαβάσουν προσεκτικά το κεφάλαιο, να κάνουν ένα σχεδιάγραμμα που να περιλαμβάνει τα κύρια στοιχεία, όπως τόπο-χρόνο, δρώντα πρόσωπα και απαραιτήτως αίτια-παράγοντες που οδήγησαν στο γεγονός.

2. Να συνδέσουν τα αίτια με τα αποτελέσματα και τη σημασία τους. Έτσι θα μπορούν να απαντήσουν στο πώς και το γιατί.

3. Στην ανάγνωση και ανάλυση παραθεμάτων και πινάκων χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί όσο βοηθητικά είναι τα κείμενα τόσο επικίνδυνο είναι να παρασύρουν τον μαθητή σε μια άνευ κρίσεως αναπαραγωγή του κειμένου.

Για να απαντήσει σωστά ο μαθητής στην ερώτηση «με βάση το παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε...» πρέπει:

α) να ξέρει πολύ καλά τη θεωρία (γεγονότα) των διδαγμένων κεφαλαίων,

β) να ξεχωρίσει μέσα από το παράθεμα τα στοιχεία που φωτίζουν το γεγονός και να τα αναφέρει,

γ) αφού διαβάσει προσεκτικά, να επισημάνει στοιχεία που υπαινίσσεται ο συγγραφέας και που με την πρώτη ματιά είναι κρυμμένα, όμως ζητούνται από την ερώτηση και είναι διάσπαρτα σε διαφορετικά κεφάλαια του βιβλίου. Άρα είναι απαραίτητη η συνολική γνώση των ιστορικών γεγονότων και πάνω από όλα η κρίση, η αφαίρεση και η σύνθεση για την απάντηση των ερωτήσεων, ιδιαίτερα της Β ομάδας που βαθμολογούνται με 50 μόρια.
Πηγή: Εφημερίδα "Τα Νέα"