ΓΙΑΤΙ Μ' ΑΓΑΠΗΣΕΣ-- ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ

Η σχέση του βιώματος και της καλλιτεχνικής έκφρασης του παίρνει στην ποίηση πολλές μορφές.

Οι ποιητές δίνουν συνήθως την εντύπωση πως υποβιβά­ζουν τη ζωή τους σε μια «πρώτη ύλη» για την ποίηση τους. Δίνουν, δηλαδή, την εντύπωση πως ό,τι ζουν, δεν το ζουν πραγματικά, αλλά εικονικά, πως ζουν για να μπορέσουν με­τά να περιγράψουν αυτό που έζησαν και πως αυτό που τους ενδιαφέρει δεν είναι η εμπειρία, αλλά η αναγωγή της στο ε­πίπεδο της καλλιτεχνικής έκφρασης. Η ζωή μετατοπίζεται από τη βίωση της σε μια αναβαθμισμένη (αισθητικά και νοηματικά) περιγραφή της, χάνει την πρωταρχική σημασία της και γίνεται ένας μηχανισμός έμπνευσης, η υλική προϋ­πόθεση για μια δραστηριότητα που, υπό κανονικές συνθή­κες, είναι δευτερεύουσα ή συμπληρωματική.

Με αυτόν, όμως, τον τρόπο, αντιστρέφουν τους ρόλους ζωής και λογοτεχνίας και δίνουν στη λογοτεχνία μια σημασία και έναν ρόλο πλασματικό, ενώ ο πραγματικός ρόλος της δεν εί­ναι άλλος από την εντατικοποίηση της εμπειρίας της ζωής.

Το ενδιαφέρον της άποψης που εκφράζεται στο ποίημα  της  Μαρίας  Πολυδούρη  « Μόνο γιατί μ΄αγάπησες» βρί­σκεται στην καθ' όλα ρεαλιστική υπερτίμηση της ζωής σε σχέση με την ποίηση. Αναδεικνύεται το γεγονός  ότι η υπεροχή της ζωής απέναντι στην τέχνη αναγνωρίζεται ακόμη και από ε­κείνους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην τέχνη.

  Το γε­γονός, ωστόσο, πως αυτή η αναγνώριση της υπεροχής της ζωής (σε μία, τουλάχιστον, από τις πιο αυθεντικές, αλλά και έντονες εκδοχές της,   την ερωτική) συνδυάζεται με την αφο­σίωση στην ποίηση οδηγεί την ανάγνωση προς την επισή­μανση της στενής, θετικής σχέσης ή και αλληλοεπίδρασης ζωής και ποίησης. Σύμφωνα με αυτή την αμοιβαία επίδρα­ση, ζωή και ποίηση συνιστούν τους δύο δυναμικούς πόλους της πραγματικότητας, οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν και να λειτουργήσουν σαν συνθήκες του πραγματικού ανεξάρτη­τα ο ένας από τον άλλον, αλλά μόνο μέσα από την αμοιβαία σχέση και αλληλοαναφορά τους.

Αξίζει να  σημειωθεί η επιμονή της Πολυδούρη  όχι στην αξία της δικής της αγάπης προς αυτόν στον οποίο απευθύνεται, αλλά της δικής του αγάπης προς αυτήν. Αυτό το θέμα, όπως και η ά­ποψη σχετικά με τη σχέση ποίησης και ζωής μας τρέπουν προς μια βιογρα­φική ερμηνεία και κριτική του ποιήματος, σύμφωνα με την οποία επιχειρείται η ανάγνωση και κατανόηση του έργου , βά­σει της αδιέξοδης ερωτικής σχέσης της ποιήτριας με τον Κα­ρυωτάκη.

 

 

 

Η ΓΛΩΣΣΑ

Το βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας και της στιχοποιίας της Πολυδούρη αποτελεί η φυσικότητα.

  Η φυσικότητα είναι συνέπεια της ανεπιτήδευτης, καθημερινής γλώσσας, της αβία­στης ομοιοκαταληξίας, του συνηθισμένου ρυθμού και της α­πουσίας της εντύπωσης του μόχθου που συχνά δίνουν στον αναγνώστη τα επεξεργασμένα ποιήματα.

Η Πολυδούρη δεν μοχθεί για την επεξεργασία των στίχων της και γι' αυτό δεν φτάνει συ­χνά σε κάποιο ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. Στην περίπτωση, όμως, που φτάνει, είναι φανερό πως αυτό έχει γίνει χωρίς  ιδιαίτερη προσπάθεια. Επομένως, το βασικό αυτό χαρα­κτηριστικό της ποίησης της Πολυδούρη εκδηλώνεται με δύο τρόπους:

 α) ως ατημελησία στα ατελή της ποιήματα και

β)  ως φυσικότητα στα επιτυχημένα ποιήματα της.

Αυτή, ωστόσο, η αδιαφορία ή η βιασύνη μπροστά στη λε­πτομέρεια της φόρμας εναρμονίζεται απόλυτα με το ξεχείλι­σμα του συναισθήματος. Πώς αλλιώς, άραγε, θα μπορούσε να εκφραστεί ένα τόσο εκρηκτικό συναίσθημα;

 

 Η Πολυδούρη ( και όλοι οι νεορομαντικοί ποιητές ) θεωρούν  την Ποίηση   ως αυθόρμητη ποιητική μεταγραφή των συναισθημάτων,  οπότε εί­ναι αναμενόμενο να τηρούν  ανέμελη στάση απέναντι στο ιδα­νικό της ποιητικής μορφικής εντέλειας. Ανάλογος, άλλωστε, ήταν και ο τρόπος της ζωής της, που καθοριζόταν από την α­ντίδραση στις καθιερωμένες, τυπικές συμπεριφορές. Το ποιη­τικό αντίστοιχο του αντικομφορμισμού του τρόπου ζωής της είναι η ατημελησία των στίχων της.

Οι ποιητικές εικόνες της είναι καθαρές και σαφείς, δίνο­ντας πάντα την ευχάριστη εντύπωση πως είναι αμιγώς πε­ριγραφικές και πως λειτουργούν κυριολεκτικά. Αυτή, όμως, η αντικειμενικότητα της ποιητι­κής ματιάς τής Πολυδούρη στρέφεται πάντα προς τα μέσα και η σημασία της εικόνας εσωτερικεύεται διακριτικά, δια­φυλάσσοντας τον ελεγειακό τόνο του ποιήματος από τη με­λοδραματική θρηνολογία .

Η φωνή τής Πολυδούρη ακούγεται καθαρή και ανεπιτήδευτη. Κανένας ρητορισμός, καμιά επιτήδευση της έκφρασης ή επίφαση του συναισθήματος. Το συναίσθημα που την απασχολεί είναι το ερωτικό και, συχνά, η φωνή της αποκτά τέτοια οξύτητα, ώστε η ομιλία του ποιήματος να παίρνει την ένταση μιας κραυγής ερωτικής. Όσο δυνατή, όμως, και αν είναι αυτή η κραυγή, ο τόνος του ποιήματος είναι τόσο τρυ­φερός και ήπιος, ώστε η ερωτική απελπισία ή απαίτηση να παίρνει τους χαμηλούς τόνους της ερωτικής συγκατάβασης και του έμμεσου παράπονου.

 

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

 

Με την ποίηση της, η Πολυδούρη κατορθώνει να αποδώ­σει την ένταση του ερωτικού συναισθήματος, αλλά χωρίς ο­ξύτητα. Αυτό γίνεται δυνατό χάρη σε μια ποιητική έκφραση που καλλιεργεί τον ήπιο τόνο.        Αρχικά, δίνεται η εντύπωση πως η ένταση του συναισθήματος και ο ήπιος τόνος συνιστούν αντίφαση ή κάτι ακατόρθωτο, αλλά στο ποίημα της Πολυ­δούρη αυτός ο συνδυασμός γίνεται δυνατός με τον παρακάτω τρόπο:

      α) η ερωτική συγκίνηση μεταδίδεται στον αναγνώστη μέσα από εικόνες που υποβάλλουν τον έρωτα σαν μια εξαι­ρετικά ζωντανή και παρούσα ανάμνηση.   Η απόσταση του χρόνου λειτουργεί σαν διαδικασία απόσταξης του συναισθή­ματος: όσο πιο μακρινό είναι το συναίσθημα τόσο πιο δυνα­τό γίνεται - αρκεί να ήταν, δηλαδή να είναι, αληθινό. Με τον τρόπο αυτό, η ερωτική ανάμνηση γίνεται στο ποίημα ένα πολύ ζωντανό και παρόν σκίρτημα, δηλαδή μια συγκίνηση που διατρέχει ακόμη το σώμα.

β) Άλλος ένας τρόπος για να γίνει η οξύτητα τρυφερότητα είναι η συνεχής παρουσία του θανάτου, που ακόμη και όταν βρίσκεται σε δεύτερο πλάνο, δεν παύει να λειτουργεί προς δύο κατευθύνσεις:

 1) προς την υπογράμμιση της σημασίας και  επισήμανση της αξίας του έρωτα, μέσα από την προβολή  του πάνω στο φάσμα του θανάτου, αλλά και

 2) προς την απάλυνση της φυσικής οξύτητας του ερωτικού συναισθήμα­τος, μέσα από την υποβολή μιας σοφής εγκαρτέρησης και ε­πίγνωσης της ματαιότητας.

Ο θάνατος, στο συγκεκριμένο ποίημα -αλλά και γενικώς

στην ποίηση της Πολυδούρη - δεν είναι θάνατος βιολογικός, είναι  θάνατος του έρωτα.

Μπορεί να γνω­ρίζουμε από τη βιογραφία της ποιήτριας ότι «ο ωραίος που βασίλεψε » είναι ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης, που αυτο­κτόνησε, και ότι η ποιήτρια , που λέει « έτσι γλυκά πεθαίνω», είναι η ποιήτρια, που πέθαινε από φυματίωση, παρ' όλα αυτά, όμως, η αυτοκτονία και η φυματίωση δεν αποτελούν τις αιτίες τού πραγματικού θανάτου: εκεί­νος που «βασίλεψε», εκείνος που έδυσε, πριν χαθεί πίσω από ορίζοντα της ζωής, είχε αποτραβηχτεί από τον έρωτα δηλαδή, από τη ζωή της ποιήτριας. Πριν όμως χαθεί, είχε προλάβει να την αγαπήσει κι αυτό ήταν αρκετό για να την κάνει αυτήν ωραία, σαν άνθος ολάνοιχτο, κι εκείνον να τον εξαγνίσει . Αυτή η «άνθηση» κι αυτός ο «εξαγνισμός» απο­τελούν τις συνθήκες ολοκλήρωσης της ζωής  για τους δύο ερωτευμένους. Μπορεί ο έρωτας τους να έμεινε στην ιστορία σαν μια τραγική περίπτωση ανολοκλήρωτου ή, τουλάχιστον, αδιέξο­δου έρωτα, αλλά μέσα από αυτό το ποίημα αποδεικνύεται το αντίθετο.

 

        Η ΑΓΑΠΗ

 

Η αγάπη δεν ελπίζει μόνο. Η αγάπη μπορεί και να θυμάται. Αυτές οι δύο προοπτικές, η μία προς το μέλλον (με την ελ­πίδα) και η άλλη προς το παρελθόν (με την ανάμνηση), απο­τελούν τις δύο δυναμικές διαστάσεις του έρωτα. Αυτό συμ­βαίνει επειδή η παρούσα στιγμή, όσο συναρπαστική και αν είναι (ή, ακριβώς, επειδή είναι τόσο συναρπαστική), πάντα διαφεύγει. Δύσκολα μπορούν οι ερωτευμένοι να αρπαχτούν και να σταθούν στο παρόν τους: ο έρωτας έχει μια ανεξέλε­γκτη δυναμική, που ωθεί συνεχώς προς μια επόμενη φάση. Και όταν ο ρυθμός της ανεξέλεγκτης πορείας έχει μειωθεί, η δυναμική στρέφεται προς τα πίσω, προσπαθώντας να α­πολαύσει ξανά ή να καρπωθεί αναδρομικά όσα η ανεξέλε­γκτη ταχύτητα δεν είχε επιτρέψει.

Αυτό κάνει η ποιήτρια του ποιήματος: ο αγαπημένος «έχει βασιλέψει», ο έρωτας έχει δύσει και εκείνη, με ζωντα­νό ακόμη το ρίγος στην ψυχή και το σώμα, ζει και γράφει και πεθαίνει, γεμάτη από μια ευδαιμονία που δεν είναι δυνατόν να σβήσει. Η δυναμική τού έρωτα που στρέφεται προς το παρελθόν δεν είναι ένας μηρυκασμός των αισθημάτων, αλλά μια υπερηφάνεια για κάτι που συνέβη πραγματικά, για κάτι που, από τη στιγμή που είχε κάποτε την ομορφιά του αληθι­νού γεγονότος, δεν θα πάψει να την έχει ποτέ γι' αυτούς που το έζησαν.

Αξίζει να παρατηρήσουμε πως η ποιήτρια  αναφέρεται συνεχώς στην αγάπη εκείνου προς αυτήν και πως αυτή η αγάπη του ολοκλήρωσε, έδωσε νόημα και δικαίωσε τη ζωή της.

Δεν μιλά, ωστόσο, καθόλου για τη δική της αγάπη. Θα μπορούσαμε  να δώσουμε στο γεγονός αυτό μια ψυχολογική ερμηνεία:

 πως η ομιλήτρια δεν ανταποκρίθηκε στην αγάπη του, αλλά αισθάνεται κολακευμένη από τον έρωτα του προς αυτήν και πως γι' αυτό αναφέρεται συνεχώς σε αυτό τον έρωτα.

   Είναι, όμως, δυνατόν να φανταστούμε πως η ικανοποίηση μιας ανάγκης τόσο κοινής ή και ευτελούς θα μπο­ρούσε να προκαλέσει τόσο σημαντικά αποτελέσματα: να ολοκληρώσει τη ζωή της, να της δώσει νόημα, να την κάνει να ανθίσει ως γυναίκα και ως ποιήτρια; Φυσικά, όχι. Αυτό είναι  δυνατόν να συμβεί μόνο αν ο έρωτας του άλλου συνιστά αυτό που θέλουμε από τη ζωή. Μιλώντας, επομένως, για την αγάπη εκείνου προς αυτήν, η Πολυδούρη  εκφράζει σε αντανάκλαση τη δική της αγάπη για εκείνον. Αν μάλιστα σκεφτούμε  πως εκείνος που την αγάπησε δεν ζει πια τότε η αντανάκλαση αυτή γίνεται ακόμη πιο μακρινή. Αυτή η έμμεση, μετά θάνατον, ερωτική εξομολόγηση αποτελεί τη βασική στρατηγική της ποιητικής έκφρασης στο «Γιατί μ' αγάπησες».

Αυτή η έμμεση εξομολόγηση επιχειρείται με μια ποιητική ομιλία που απευθύνεται σε ένα «εσύ». Από τη στιγμή, ό­μως, που αυτό το «εσύ» είναι ένα πρόσωπο νεκρό, ουσιαστι­κά αποδέκτης της ομιλίας γίνεται ο πομπός του. Με τον τρόπο αυτό, η ποιήτρια  εμφανίζεται να απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο σε κάποιον συγκεκριμένο αποδέκτη του λόγου της αλλά, στην πραγματικότητα, η ομιλία της επιστρέφει σε αυτή την ίδια, αποτελώντας έτσι τυπική περίπτωση λυρικού ποιήματος κατά το οποίο ο ομιλητής  δεν εμφανίζεται να απευθύνεται σε κάποιον , είναι ένα «λυ­ρικό εγώ» που δεν αισθάνεται την πραγματική ανάγκη να α­πευθυνθεί σε κάποιο ακροατήριο, αλλά θέλει να μιλήσει σε αυτόν τον ίδιο, προσπαθώντας όμως, με αυτήν τη ρητορική ε­πιλογή, να διατυπώσει απλώς τα συναισθήματα του με τρό­πο νηφάλιο, ώστε να μπορέσει να τα οργανώσει και να τα κάνει κατανοητά σε αυτόν τον ίδιο.

 

Η  επανάληψη, το σχήμα της αναδίπλωσης

 

Το σχήμα της αναδίπλωσης δεν παρουσιάζεται μόνο στην κλίμακα της στροφής (όπου κάθε στροφή ανοίγει και κλείνει με τον ίδιο στίχο), αλλά και στην κλίμακα ολόκληρου του ποιήματος: το ποίημα αρχίζει με μια στροφή που ανοίγει και κλείνει με την ομοιοκαταληξία «μ' αγάπησες» και τελειώνει επίσης με μια στροφή που ανοίγει και κλείνει με την ίδια ο­μοιοκαταληξία.

Αυτή η αναδίπλωση υπηρετεί το πρόγραμμα της επανάληψης με δύο τρόπους:

ηχητικά και νοηματικά, μια και οι λέξεις που ομοιοκαταληκτούν έχουν ιδιαίτερη ση­μασία μέσα σε αυτή τη συνοπτική ερωτική ιστορία: «μ' α­γάπησες», «χέρια σου», «κύτταξαν», «γεννήθηκα», «μ' αγά­πησες». Μέσα από αυτές τις τέσσερεις λέξεις που, ομοιοκαταληκτώντας, επαναλαμβάνονται από δύο (το «μ' αγάπη­σες» τέσσερεις) φορές, αποδίδεται ο έρωτας στις βασικές του διαστάσεις: με το «με κράτησες στα χέρια σου» («μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα», ο επόμενος στίχος) αποδίδεται η σωματική διάσταση , με το «τα μάτια σου με κύτταξαν» («με την ψυχή στο βλέμμα», ο επόμενος στίχος) αποδίδεται η ψυ­χική διάσταση,  ενώ με το «γιατί μ' αγάπησες γεννήθηκα» α­ποδίδεται το συνολικό καταλυτικό αποτέλεσμα του έρωτα. Το όλο σχήμα πλαισιώνεται από το «μ' αγάπησες» της πρώ­της και της τελευταίας στροφής, που εισάγει και συνοψίζει το θέμα.

 

 

 

Ο σύνδεσμος της ζωής με την ποίηση αποτελεί την πρότα­ση του ποιήματος. Ο σύνδεσμος αυτός γίνεται δυνατός με τη μεσολάβηση του έρωτα: με τον έρωτα, η ζωή ολοκληρώνεται και ανθίζει και από τον έρωτα προκαλείται η ποίηση, η ο­ποία δεν έχει άλλο λόγο ύπαρξης παρά την έκφραση (δηλα­δή, την μέσω της γλώσσας ένταση, αποκάθαρση και διαιώ­νιση) του έρωτα.

  Κλείνοντας  να επισημάνουμε πως  το γράψιμο της ποίησης δεν αποτελεί για την Πολυδούρη τρόπο διαφοροποίησης και απομόνωσης, αλ­λά μέσο για να έρθει πιο κοντά σε εκείνους που αγαπά. Η ποίηση, για την Πολυδούρη, είναι άμεσα εξαρτημένη από τη ζωή, είναι ένα μέσο ή ένα όργανο της ζωής. Γι' αυτό, άλ­λωστε, όπως η ίδια δηλώνει, δεν γράφει παρά γιατί εκείνος την αγάπησε και τα ποιήματα της «ήταν μόνο για Κείνον».

 

Η ζωή της Πολυδούρη, επομένως, κορυφώνεται στην α­φοσίωση της στην ποίηση, αλλά η ποίηση, για την Πολυδούρη, δεν είναι παρά όργανο της ζωής και του έρωτα. Με τον τρόπο αυτό, η πορεία της κλιμακώνεται και καταλήγει εκεί από όπου ξεκίνησε: από τη διεκδίκηση της ζωής.

 'ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ'

ΠΗΓΕΣ

Β. Αθανασόπουλος , το  ελληνικό ποιητικό τοπίο  τον 20 ο αιώνα

Εποχές και συγγραφείς , εκπομπή ΕΡΤ

 

.....................................

Μαρία Πολυδούρη, "Μόνο γιατί μ' αγάπησες... "

της Mαρίκας Θωμαδάκη,

Αν. Καθηγήτριας Πανεπιστημίου Αθηνών

Η συνάντηση της Πολυδούρη με τον Κώστα Καρυωτάκη οδηγεί τα ποιητικά βήματα της νεαρής υπαλλήλου της Νομαρχίας και φοιτήτριας της Νομικής Αθηνών, σε περιοχές όπου διατρίβει το απόλυτο ιδανικό. Η ψυχή της ποιήτριας δίνεται ολοκληρωτικά στο απόλυτο πάθος και στην αναζήτηση διόδων που θα παγίωναν την ένταξη του "ιδανικού αυτόχειρα" στη Ζωή.

Το πλήρες δόσιμο στον αγώνα για τη ζωοφόρο ένωσή της με τον πεισιθάνατο ποιητή, θα χαρίσει στην Πολυδούρη μεταθανάτια είσοδο στον κύκλο των χαμένων ποιητών, στην άχρηστη ίσως δόξα της μη επίσημης "ερωμένης" του Καρυωτάκη, που επιλέγει τελικώς το θάνατο.

Ολα συμβαίνουν πολύ γρήγορα. Ο, τι πρόλαβαν να ζήσουν δεν ήταν παρά το σύντομο ανοιγόκλειμα στις γρίλιες του χρόνου:

Για να φωτίσω μια στιγμή το δρόμο σου

μου γέμισε τα μάτια η νύχτα αστέρια...

Κι ύστερα σκοτάδι. Η Μαρία βιώνει ολομόναχη την τραγική κλιμάκωση της εξόδου από τα εγκόσμια, του αγαπημένου της πρώτα και της δικής της μετά:

Σα να μ' ακολουθούσες όπου πήγαινα

σα να περνούσες κάπου εκεί σιμά μου.

Η ποίησή της που λικνίζεται στους ρυθμούς της Ζωής, εμβολιάζεται βαθμιαία από υλικό θανάτου.

Το 1925 η Πολυδούρη προσπαθεί να βρει στο Παρίσι καινούριο φως, μια νέα ίσως υπόσταση για την ποίησή της. Όμως, το τραγούδι της "κολλάει" απελπιστικά και αμετάκλητα στην παραφορά που γνώρισε κοντά στον Καρυωτάκη: Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες...

Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου

μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα...

Η Πολυδούρη βυθίζεται στο Χρόνο, τον ουδετεροποιεί και τον εξουδετερώνει ανάγοντας το παρελθόν σε σήμερα, ένα σήμερα που τη βρίσκει στη "Σωτηρία" άρρωστη από φυματίωση και φτωχή... Τώρα θα συναντήσει επιτέλους τον μεγάλο απόντα. Η ύπαρξή της εκπληρώθηκε πλέρια στην Αγάπη:

Στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη

μένα η ζωή πληρώθη...

Στην ύστατη ώρα η Πολυδούρη, υπερήφανη και πάντα μόνη, μοιάζει να ευγνωμονεί την τρομερή αρρώστια που την αποδεσμεύει λυτρωτικά από τις γήινες μορφές, που της ανοίγει την πόρτα του απόλυτου. Στην τελευταία "επωδό" του τραγουδιού της, ο αναγνώστης κοινωνεί το πάθος μιας άρτια βιωθείσας αγάπης:

Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ' αγάπησες

έζησα, να πληθαίνω

τα ονείρατά σου, ωραίε που βασίλεψες

κι έτσι γλυκά πεθαίνω...

Η βιωματική ποίηση της Μαρίας Πολυδούρη αντανακλά, ως ένα βαθμό, τη "νεορομαντική σχολή", που αναπτύσσεται στον αστερισμό του μεσοπολέμου, περιόδου αναζητήσεως πολιτικής ισορροπίας στην Ελλάδα. Μικρασιατική καταστροφή, εθνική κρίση, οικονομικό χάος, κοινωνική ρευστότητα, συνθέτουν μία βασική υπαρξιακή αβεβαιότητα. Η ποίηση και, κυρίως, το βίωμα που την τροφοδοτεί, δέχονται το εξωτερικό ερέθισμα και το μετουσιώνουν σε λογοτέχνημα. Αυτό θα συμβαίνει όσο υπάρχουν άνθρωποι...

......................

 

 

 

˜  Μόνο γιατί μ’ αγάπησες   ™

 

Βιογραφικά	https://www.sansimera.gr/biographies/245
Βασικά χαρακτηριστικά της Ποιητικής της Μ.Π. (στο συγκεκριμένο ποίημα αλλά και γενικότερα). Επιρροές.	1.      Λυρισμός – Ευαισθησία- Μουσικότητα
	2.      Κυριαρχία συναισθημάτων     3.      Ταύτιση τέχνης και ζωής     4.      Ιδανικοποίηση έρωτα
	5.      Επιρροή Νεορομαντισμού (που προτάσσει την ταύτιση τέχνης – ζωής). Επιρροή Νεοσυμβολισμού με παρόμοια προς το Νεορομαντισμό στοιχεία (εσωστρέφεια, εικονοποιία, μουσικότητα, μελαγχολία, συμβολισμοί, π.χ. κρίνο ολάνοιχτο, υποβλητικότητα συναισθημάτων)
	6.      Το συναίσθημα μεταφέρεται ανόθευτο, αυτούσιο και άμεσο
	7.      Δεν ενδιαφέρεται να γράψει υψηλή ποίηση και δε διεκδικεί ποιητικές δάφνες (έχει κατηγοριοποιηθεί ως «ελάσσων ποιήτρια» για το λόγο αυτό)
	8.      Δεν επιμελείται τόσο στιχουργικά το ποίημα, γιατί την κατακλύζει το ατόφιο συναίσθημα
	9.      Ένταση, σαν ηφαίστειο που «κοιμάται»
	10.      Γράφει ποίηση σαν ημερολόγιο
	11.      Γράφει ανεπιτήδευτα, για να μπορέσει να αποδώσει τα συναισθήματά της, φυσικά και αβίαστα
	12.      Θηλυκή γραφή 13.      Άμεσος, πρωτογενής, ακραιφνής λυρισμός 14.      Αμεσότητα, ειλικρίνεια 15.      Υποβλητικότητα, ατμοσφαιρικότητα 16.      Μοτίβο θανάτου
Σε ποιον απευθύνεται το ποίημα;	Στο (νεκρό) Κώστα Καρυωτάκη (ιστορικά) αλλά ουσιαστικά στον ΕΑΥΤΟ ΤΗΣ (στο «λυρικό εγώ»), ΒΑΣΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΤΩΝ ΝΕΟΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ
	Γράφει σε ένα νοερό «εσύ» (στον «αγαπημένο»). Τεχνική Πολυδούρη.

 

Σχέση Ποίησης και Ζωής (με τη διαμεσολάβηση του Έρωτα)		1.      Ο Έρωτας νοηματοδοτεί την ύπαρξη Þ γίνεται Ποίηση ("υπάρχω γιατί μ’ αγάπησες, γι’ αυτό γράφω")
		2.      Η Τέχνη (Ποίηση) κάνει τη Ζωή αιώνια.
		3.      Η Ποίηση κάνει πιο έντονη τη Ζωή.
Γιατί το "Μόνο γιατί μ’ αγάπησες" είναι "ποίημα για την ποίηση"		Η Ζωή, μέσα από τον Έρωτα, αναδεικνύεται σημαντικότερη ακόμα και από την ίδια την Τέχνη, υψώνεται πάνω από την Ποίηση. Αυτό καταθέτει μια ποιήτρια, ένας άνθρωπος, δηλαδή, που ζούσε με την Τέχνη για την Τέχνη! ΑΥΤΟΝΑΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ: τα βιώματά, οι ιδέες και τα συναισθήματά της  γίνονται αφηγηματικό υλικό.
		Σχέση Ποίησης και Ζωής Þ διαλεκτική αμοιβαιότητα
		Αλληλεπιδρούν. Αλλά η Ζωή είναι ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ (ή τουλάχιστον ΙΣΗ με την ΤΕΧΝΗ).
		Η ποιήτρια θέτει το προσωπικό της βίωμα στο επίκεντρο της ποιητικής της τέχνης. Για να γράψει, να εμπνευστεί, πρέπει να έχει ως αφόρμηση τον έρωτα, το πιο σημαντικό από όλα στη ζωή.
Βασική Στρατηγική ποιήματος (τεχνική)		Εξομολόγηση μετά θάνατον (επιτείνεται η δραματικότητα)- ένας διαρκής διάλογος του ποιητικού «εγώ» με το λυρικό «εσύ».
Άλλες στρατηγικές
Τόνος		1. Ήπιος, ακόμα κι όταν ανεβαίνει στην ψυχή της η κραυγή του έρωτα. Γιατί η Π. είναι πλέον κατασταλαγμένη και ώριμη μετά την πάροδο του χρόνου από τότε που ΅βασίλεψε΅ ο αγαπημένος.
		Λυρικός- μουσικός- υποβλητικός
		3. Θρηνητικός- Ελεγειακός (έχει πεθάνει ο «αγαπημένος, ίσως ο Καρυωτάκης)
Θέματα / μοτίβα		1.      Ζωή		σε ζεύγη εναλλασσόμενα / με διαλεκτική αλληλεπίδραση
		2.      Έρως
		3.      Θάνατος		(Έρως – Ζωή
		4.      Ποίηση		Έρως – Θάνατος
		5.      Καρτερία		Ποίηση – Ζωή
		6.      Μνήμη		Ποίηση – Θάνατος)
Το θέμα του θανάτου (σε σχέση με τον Έρωτα και την Ποίηση)	ª Η εξομολόγηση μετά θάνατον (του Κώστα Καρυωτάκη;) αναδεικνύεται σε Κύρια Στρατηγική του ποιήματος
	ª Ο Θάνατος του «αγαπημένου» (Κ. Καρυωτάκη?) αυξάνει την αξία του έρωτα και θυμίζει τη ματαιότητα των ανθρώπων.
	ª Η συγκίνηση που προκαλεί ο αληθινός έρωτας ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΠΟΤΕ.
	ª Ο έρωτας – μετά το θάνατο – μετασχηματίζεται σε αιώνιο σύμβολο (Προσοχή: για τη Μ.Π. η αγάπη δεν είναι αφηρημένη έννοια. Είναι βίωμα και εμπειρία που αψηφά το χρόνο και γίνεται το ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ). ª Καρυωτακικού τύπου μελαγχολία
Άλλα στοιχεία τεχνικής	ª Το ποίημα βρίθει από περιγραφές, από ποιητικές εικόνες, αντανακλάσεις εικόνων ψυχής της Μ.Π., καθάριες, με περιγραφική διάθεση. Κυριαρχεί, βέβαια, η εσωστρέφεια των εικόνων, κάτι που αντιστοιχεί και με την ψυχοσύνθεση της Μ.Π. Η ΅κίνηση΅ των εικόνων είναι από έξω, από περιγραφές πραγματικών στοιχείων (πέρασα, με κοίταξες), προς τα μέσα. Γίνονται καθοριστικά βιώματα, σηματοδοτούν τη ζωή, γίνονται βαθιά συναισθήματα.
	ª Βασικό σχήμα λόγου (δομικό και νοηματικό) Þ ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ (ανά στροφή, στίχοι 1 και 5 και αρχή και τέλος ποιήματος). Λειτουργεί και σε επίπεδο οργάνωσης και περιεχομένου. Συνδέει ποιητική δημιουργία με αγάπη, α΄στρ., ενώ στην τελευταία αγάπη με ζωή= εξιδανίκευση αγάπης αλλά και σύνδεση αγάπης –ζωής. Υπηρετεί την έκφραση των συναισθημάτων αλλά και τη συνοχή και τη σταθερότητα του ποιήματος ως αντιστάθμισμα του διάχυτου λυρισμού. Επίσης, αποκαλύπτει όλες τις διαστάσεις του έρωτα. Ύμνος στον έρωτα. Ρεφραίν, επωδός, στοιχείο τραγουδιού.
	ª Ποιητική      στρατηγική				Μιλώντας για «εκείνον» μιλά για «αυτήν» (αφού του δόθηκε απόλυτα)
	ª Χρόνος: ρομαντικά ακαθόριστος, όπως και ο χώρος, μνήμη, αναπόληση, κάθαρση συναισθήματος. Όσο περνά ο χρόνος, το συναίσθημα μεγαλώνει, καθαγιάζεται, ενδυναμώνει. Η Π. το ζει ξανά μέσα από την ανάμνηση. ª Προσέξτε τις εναλλαγές των ρηματικών χρόνων (ενεστώτα και αορίστου). Δραματικότητα εξομολόγησης, στο τώρα, αφού ο αγαπημένος πέθανε – παρελθόν. Συμπλέκεται παρόν και παρελθόν, γιατί η αγάπη αυτή είναι ισόβια.
Βασικά σχήματα λόγου	ڤ Εναλλαγή α’ και β΄ ενικού ρηματικού προσώπου (δείχνει το στενό ακατάλυτο δεσμό τους, την αλληλοσυμπλήρωση, την ταύτιση, τον αιώνιο έρωτα. Αν και δε μιλάει σχεδόν ποτέ για τα δικά της αλλά συνεχώς για τα δικά του συναισθήματα, υπονοεί πως ήταν αμοιβαία, ίσα, αντίστοιχα, πως τα συναισθήματα του ενός καθρέφτιζαν τα συναισθήματα του άλλου) Αναδίπλωση (βλέπε παραπάνω): Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ΄αγάπησες, Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου, Μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν, Μόνο γιατί μ΄άγάπησες γεννήθηκα, Μόνο γιατί τόσο ωραία μ΄αγάπησες,  κύκλος (ο 1ος στ. επαναλαμβάνεται στον τελευταίο) επαναλήψεις, μεταφορές, παρομοίωση, συνεκδοχή, υπερβολή.
Αφηγητής, εστίαση             Αφηγηματικοί τρόποι	Ταύτιση ηρωίδας-ποιήτριας, ελάχιστα στοιχεία αφήγησης (κάποιες στιγμές της ζωής της, ο θάνατος του αγαπημένου, ο δικός της θάνατος), πρωτοπρόσωπη αφήγηση, εσωτερική οπτική γωνία, προσωπικά βιώματα, ΅συμπρωταγωνιστεί΅ με το ποιητικό ΅εσύ΅, τον αγαπημένο   Περιγραφή, αφήγηση
Γλώσσα – Ύφος	Δημοτική		Απλή αλλά και μουσική γλώσσα. Λίγες ποιητικές λέξεις: υπέρτατο της ύπαρξης μου στέμμα, κρίνο ολάνοιχτο.
Στιχοποιία	Άμεση
	1.      Λεπτή συγκίνηση μεταδίδεται από τη Μ.Π. στον αναγνώστη. Γλαφυρότητα. Τρυφερότητα.
	2.      Φθάνει αδιαμεσολάβητη στον αναγνώστη η αλήθεια της γλώσσας
	3.      Φορτίζει συγκινησιακά με απλά μέσα
	4.      Β΄ πρόσωπο:  συνεχής επίκληση στο «εσύ»
	5.      «Ατημέλητη» στιχοποιία- δε φαίνεται, στο πάθος της να εκφράσει τον αιώνιο έρωτα, να την απασχολεί η χαλαρότητα και η ατεχνία των στίχων, π.χ. κάποιες χασμωδίες που ΅καλύπτονται΅ με συνιζήσεις
	6.      Ύπαρξη ομοιοκαταληξίας συνεισφέρει στο λυρισμό και τη μουσικότητα του λόγου
	7.      Ποιητικοί τύποι («πληρώθη», «εδόθη»), αν και οι 2 στίχοι στους οποίους ανήκουν οι λέξεις αυτές έχουν θεωρηθεί κάπως ΅άτεχνοι΅
	8.      Λίγα αλλά καίρια σχήματα λόγου 11. 1ος, 3ος, 5ος στίχος δωδεκασύλλαβοι, 2ος και 4ος επτασύλλαβοι, όλοι ιαμβικοί. 2ος και 4ος στ. δεύτερης στροφής ενδεκασύλλαβοι, όπως και ο 1ος στ. της τρίτης στροφής που έχει και άλλο μέτρο, τροχαϊκό. 1ος και 5ος στ. επαναλαμβάνονται άρα ομοιοκαταληκτούν. Ομοίως ο 2ος με τον 4ο. Ο τρίτος με κανένα. Διασκελισμοί: στ. 1-2, 6-7, 11-12, 13-4, 21-2, 22-3)
	12. Οι ποιητικές αδεξιότητες τελικά υπηρετούν το ποιητικό αποτέλεσμα!
ΜΟΝΟ…ΜΟΝΑΧΑ	Συνδέεται άρρηκτα με την αγάπη του ποιητικού ΅εσύ΅ στην Π. Μοναδικότητα βιωμένου συναισθήματα. Μόνο η αγάπη του αξίζει. Μόνο η αγάπη του την έκανε να γεννηθεί, να ζήσει, να γράψει. Άρα, η πολλαπλή επανάληψη συντελεί στην εξιδανίκευση  του ερωτικού συναισθήματος. Επίταση αξίας έρωτα.
Ωραίος, ωραία	Στ. 8, ψυχική αγνότητα, εξαγνισμός μέσω ιδανικής αγάπης. Στ. 21 και 25, ποιότητα ερωτικού συναισθήματος, φυσική και πνευματική αγάπη, τελειότητα. Στ. 23, ωραίε εξωτερικά και εσωτερικά, πληρότητα.
Θάνατος	Βασικό μοτίβο Καρυωτάκη και Νεορομαντικών. Αφενός ο αγαπημένος πέθανε, την άφησε μόνη. Άρα μαζί του πέθανε και ο έρωτας. Δε θα ξαναζήσει κάτι τέτοιο στο μέλλον, αφού και η ίδια πεθαίνει. Αφετέρου, αν και ο θάνατος είναι αμετάκλητος, η δύναμη του ιδανικού έρωτα, τον απαλύνει και τον υπερβαίνει. Ο θάνατος δεν αλλάζει τα συναισθήματά της. Αντιθέτως, ΅η οξύτητα της απώλειας γίνεται αναπόληση΅.
ΥΠΟΜΝΗΣΗ:	Το ποίημα της Μ.Π. δεν εντάσσεται στη μοντέρνα ποίηση.

 

☼ Ο τίτλος ☼

1. Σχήμα υπερβολής (΅μόνο…΅). Επαναλαμβάνεται συνολικά 10 φορές
2. Β΄ρηματικό πρόσωπο: ποιητικό ΅εσύ΅. Αποστροφή. Σαν νοερός διάλογος
3. Το νόημα του τίτλου φωτίζεται καθώς ξετυλίγεται το ποίημα
4. Επανάληψη σε κάθε στίχο: άξονας συνοχής ποιήματος
5. Ημιτελές νόημα: Λείπει το ΤΡΑΓΟΥΔΩ.

 

☼ Πώς διαφαίνεται η εξιδανίκευση του έρωτα ☼

 

1. Σχήμα υπερβολής (΅μόνο…΅). Επαναλαμβάνεται συνολικά 10 φορές.
2. Ο έρωτας ΥΠΕΡΤΑΤΗ ΑΞΊΑ. Νοηματοδοτεί τέχνη και ζωή.
3. Αντιστέκεται στο χρόνο. Υπάρχει και μετά που ΅βασίλεψε΅ ο αγαπημένος.
4. ΒΛΕΠΕ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ¨ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ΅.
5. Γεννήθηκε για τον έρωτα. Έζησε μόνο, για να τον βιώσει στον υπέρτατο βαθμό.

 

☼  Στοιχεία Νεορομαντισμού στο ποίημα

της Μ. Πολυδούρη «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» ☼

 

1.      Έμφαση στο συναίσθημα. Υποβλητικό συναίσθημα – λυρισμός- μουσικότητα

2.      Επιδιώκει το απόλυτο και το ιδανικό (εξωραϊσμός έρωτα)

3.      Συγκινησιακή φόρτιση

4.      Νοσταλγική διάθεση (γράφει μετά θάνατον του «αγαπημένου»)

5.      Προτάσσεται το ατομικό βίωμα

6.      Εξυμνείται ο έρωτας (παρά το ότι δεν είχε αίσιο τέλος. Αυτό το μη αίσιο τέλος οξύνει περαιτέρω τα συναισθήματα και νοηματοδοτεί ζωή και ποίηση ταυτόχρονα)

7.      Ο θάνατος «ωραιοποιείται» ("βασίλεψες", "ωραία πεθαίνω")

8.      Φυγή / εχθρική και απορριπτική στάση στην πραγματικότητα (3^η στροφή)

9.      Ταύτιση τέχνης και ζωής. Η τέχνη αποκτά νόημα, μόνο όταν υμνεί μία συγκεκριμένη αγάπη.

 

Τα παραπάνω στοιχεία 1-6 και 9 είναι και ΛΥΡΙΚΑ , με πρόσθετα τις εικόνες (΅κρίνο ολάνοιχτο΅) αλλά και τα υπόλοιπα σχήματα λόγου που είναι πληθωρικά σε αριθμό και εκφραστικότητα. Επίσης, λυρικό στοιχείο συνιστά η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ της στιχοποιίας (κυριότατα ίαμβος, ομοιοκαταληξία σταυρωτή, σχήμα κύκλου, διασκελισμοί) καθώς και η ειλικρίνεια, η αμεσότητα και ο αυθορμητισμός της Π. Ούτως ή άλλως το ποίημα είναι ένα ΕΡΩΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ.

☼ Η λειτουργία του έρωτα στο ποίημα ☼

1. Εξιδανικευμένος, ωραιοποιημένος, ρομαντικά ιδωμένος
2. Εξαγνίζει την Π.
3. Καταξιώνει και τη ζωή και την τέχνη της, τις νοηματοδοτεί
4. Είναι η αφόρμηση και η κατάληξη της ποίησής της
5. Τη γεμίζει υπερηφάνεια
6. Αντιτίθεται στην ΅άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη΅

☼ ΅Γυναικεία γραφή΅ ☼

1. Εξιδανίκευση έρωτα
2. Ταύτιση ζωής και έρωτα
3. Λυρισμός, ποιητικότητα, μουσικότητα, τρυφερότητα, εσωστρέφεια
4. Αμεσότητα, ειλικρίνεια
5. Ελαφρά μελαγχολία

Γενική Παρατήρηση

Εάν ζητηθεί να αντιστοιχίσετε χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός Κινήματος / Ρεύματος της Λογοτεχνίας με αυτά ενός ποιήματος / διηγήματος και για κάποιον λόγο δεν έχετε συγκρατήσει στη μνήμη σας τα γνωρίσματα αυτά, χρησιμοποιήστε την κοινή λογική, για να συνάγετε "αναλογίες".

Π.χ.         Νατουραλισμός ® natural ® φυσικό =  φωτογραφική απεικόνιση της πραγματικότητας

Ηθογραφία ® περιγραφή ηθών / εθίμων / τρόπου ζωής

 ΚΚ