http://www.efsyn.gr/arthro/ahristo-einai-kai-mono-poy-mas-exanthropizei
Ο Νούτσο Ορντινε, καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας και συγγραφέας
«Το “άχρηστο” είναι και το μόνο που μας εξανθρωπίζει»
noytso_orntine
Ο Νούτσο Ορντινε, καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας και συγγραφέας
Διακεκριμένος ακαδημαϊκός, καθηγητής φιλολογίας και συγγραφέας του βιβλίου «Η χρησιμότητα του άχρηστου» (έχει μεταφραστεί σε 18 γλώσσες και κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αγρα), ο Νούτσο Ορντινε έρχεται στην Ελλάδα και μιλάει στην «Εφ.Συν.» για το πώς η λογική του κέρδους υπονομεύει εκ βάθρων θεσμούς και αξίες και πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν.
• Προκειμένου να αναδείξουμε τη χρησιμότητα του «άχρηστου», πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης;
Οι λέξεις είναι πάντα αμφίσημες. Σήμερα, όταν μιλάμε για «χρήσιμο», εννοούμε μόνο το «επικερδές». Γι’ αυτό και η λογοτεχνία, οι τέχνες, η φιλοσοφία, γενικά ο πολιτισμός θεωρούνται «μη χρήσιμα», αν όχι εντελώς «άχρηστα».
Στο βιβλίο μου αποδεικνύω πως το «άχρηστο» είναι και το μόνο που μας εξανθρωπίζει. Για να μπορέσουμε όμως να αναγνωρίσουμε τη χρησιμότητα του άχρηστου πρέπει να αλλάξει δραματικά η οπτική μας. Το διαρκές κυνήγι του κέρδους δημιουργεί μια αυτάρεσκη, εγωκεντρική κοινωνία, ανίκανη να σκεφτεί υπέρ του συνόλου και της αλληλεγγύης. Η αρχή πρέπει να γίνει στην εκπαίδευση, ώστε το παιδί να μαθαίνει πως οι ανιδιοτελείς πράξεις είναι αυτές που προσδίδουν αξία στη ζωή μας.
• Πώς από τον βακώνειο ωφελιμισμό (Φράνσις Μπέικον: «Η γνώση είναι δύναμη») φτάσαμε στη σύγχρονη κερδοσκοπία;
Η φράση αυτή ειπώθηκε σε μια εποχή που ο άνθρωπος άρχισε να κυριαρχεί έναντι της φύσης. Η επιστημονική και τεχνολογική γνώση μπήκε στο επίκεντρο και ο άνθρωπος ένιωσε για πρώτη φορά ο απόλυτος κυρίαρχος.
Ο μύθος του Δαίδαλου, όμως, δείχνει πως μέσα σε αυτή τη δύναμη κρύβεται και ένα τέρας που μπορεί να σκοτωθεί μόνο αν ο πλούτος που αποφέρει γίνει κοινό αγαθό και όχι λόγος ταξικών διακρίσεων. Ακόμη και η έννοια του χρόνου έχει αλλάξει σήμερα. Μετριέται βάσει του τι θεωρούμε χρήσιμο. Κάθε μας πράξη, χωρικά ή χρονικά, καθορίζεται μόνο από το κέρδος.
Το διαρκές κυνήγι του κέρδους δημιουργεί μια αυτάρεσκη, εγωκεντρική κοινωνία,
ανίκανη να σκεφτεί υπέρ του συνόλου και της αλληλεγγύης.
Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει «χωρίς χρόνο», ανίκανος να σταματήσει έστω και για λίγο και να δει τι αντίκτυπο έχουν οι πράξεις του στον κόσμο. Πόσο συχνά βρίσκουμε χρόνο να παρακολουθήσουμε μια πεταλούδα καθώς πετάει ή ένα παιδί που γελάει; Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο στείρος ωφελιμισμός οδηγεί σε πολύ σκοτεινά μονοπάτια την ύπαρξη.
• Από την άλλη, έχει πλέον εμπεδωθεί ο χρηματιστηριακός χαρακτήρας της τέχνης, αλλά και οι καταστροφές της, όπως στην Παλμύρα.
Το ISIS αποτελεί ζωντανό παράδειγμα του πώς η άγνοια και ο φανατισμός οδηγούν σε πράξεις βίας ενάντια όχι μόνο στην ανθρωπότητα αλλά και την Ιστορία της. Ωστόσο, η μνήμη απαιτεί κάτι πιο δυνατό από δυναμίτη για να καταστραφεί.
Και αυτό είναι η απολύτως σχεδιασμένη υποβάθμιση της γλώσσας και φυσικά της παιδείας. Σε όλον τον κόσμο, οι ανθρωπιστικές σπουδές υποβαθμίζονται αισθητά - το να μάθεις αρχαία ελληνικά, λατινικά ή σανσκριτικά θεωρείται άχρηστο, καθώς δεν παράγει χρήμα. Στρατοί ολόκληροι στέλνονται για να προστατεύσουν πετρελαιοπηγές, αλλά κανείς δεν προστάτευσε την Παλμύρα.
Πλέον, η ομορφιά υπολογίζεται μόνο όταν φέρνει οικονομικό όφελος. Οι κυβερνήσεις δυστυχώς δεν κατανοούν πως για να μπορέσει «η ομορφιά να σώσει τον κόσμο», όπως είπε ο Ντοστογιέφσκι, θα πρέπει αυτές πρώτα να σώσουν –στην κυριολεξία– την ομορφιά.
• Ο Καρλ Πολάνιι στο βιβλίο του «Ο μεγάλος μετασχηματισμός», ήδη από το 1940, είχε προβλέψει την «επίθεση της αγοράς στην κοινωνία». Υπάρχει δυνατότητα αντίστασης;
Ο Πολάνιι έγραφε καθαρά πως δεν μπορούν όλα να γίνουν «προϊόντα». Η ιδέα πως οι αγορές μπορούν να αυτορυθμίζονται έχει αποδειχθεί πλήρως λανθασμένη. Τρανό παράδειγμα, οι όλο και αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες.
Το να ζούμε μόνο «χρήσιμα» έχει διαχωρίσει τους ανθρώπους σε αφάνταστα πλούσιους και τρομαχτικά φτωχούς. Ειδικά τώρα με την κρίση, οι πιο αδύναμοι καλούνται να κάνουν τους πλούσιους και δυνατούς ακόμα ισχυρότερους και πλουσιότερους. Κάθε ανθρώπινη αξιοπρέπεια καταπατείται. Αυτό είναι ντροπή! Οι αγορές θα το λύσουν αυτό; Οχι φυσικά. Μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν, με τις δικαιότερες επιλογές τους.
Για να λειτουργήσει όμως η δημοκρατία, οι ψηφοφόροι πρέπει να έχουν αξιοπρέπεια, ελευθερία και αυτονομία σκέψης. Αλλιώς, θα ζούμε «δημοκρατικά» σε δικτατορικά καθεστώτα.
• Λίγο καιρό πριν από τη δημοσίευση του βιβλίου σας, είχε σοκάρει η είδηση ότι πάνω από το 60% των νέων στην Ιταλία είχαν ως πρότυπο τον Μπερλουσκόνι. Τι σηματοδοτεί αυτό;
Το να υποβιβάζεις τη Βουλή, το να δημιουργείς νόμους μόνο για την προσωπική σου προστασία και χάριν των εταιρειών σου, το να είσαι επιτήδειος και λαοπλάνος έχουν αναχθεί σε χαρακτηριστικά «ειδώλου».
Το «μοντέλο Μπερλουσκόνι» μπορεί να νικηθεί μόνο μέσω του πολιτισμού. Γιατί όλα μπορείς να τα αγοράσεις, το πνεύμα, τη δημιουργία και την κουλτούρα, όχι. Η ανθρώπινη γνώση και η αξιοπρέπεια δεν μπαίνουν σε θυρίδες τραπεζών.
Info:
Ο Ν. Ορντινε θα δώσει διάλεξη με θέμα «Σε τι είναι χρήσιμη μια άχρηστη γνώση», τη Δευτέρα, στις 19.00, στο Μέγαρο Μουσικής. Σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ιδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Εργου (ΚΙΚΠΕ). Είσοδος ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας (η διανομή αρχίζει στις 17.30). Ταυτόχρονη μετάδοση μέσω τουwww.megaron.gr.
ποιος είναι
Ο Nuccio Ordine γεννήθηκε στο Ντιαμάντε της Ιταλίας το 1958. Είναι καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας. Είναι μέλος του Κέντρου Ιταλικών Αναγεννησιακών Σπουδών του Παν/μίου Χάρβαρντ.
Διδάσκει σε ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστημιακά ιδρύματα των ΗΠΑ (Γέιλ, Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης) και της Ευρώπης (Σορβόνη, Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ του Βερολίνου κ.ά.). Είναι επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Εχει τιμηθεί με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Φοίνικα της Γαλλικής Ακαδημίας (2014), καθώς και με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής (2012). Συνεργάζεται με την εφημερίδα Corriere della Sera.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου