ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ-ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΓΥΜΝ.-ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ

ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ-ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΔΩΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΠΤΟ ΛΟΓΟ

Συχνά στο γραπτό λόγο μας δε δυσκολευόμαστε στην εύρεση των επιχειρημάτων και των αποδεικτικών στοιχείων αλλά στη σωστή σύνδεση και σύνθεση ώστε το κείμενό μας να παρουσιάζει συνοχή και αλληλουχία. Αυτό απαιτεί επιλογή της κατάλληλης συνδετικής λέξης ή φράσης που θα δέσει σφιχτά και φυσικά το κείμενό μας. Ακολουθούν οι πιο γνωστές συνδετικές-διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις για την παραγωγή γραπτού λόγου

 Τρόποι έναρξης μιας θεματικής περιόδου:

«Είναι γνωστό ότι...»

«Δεν υπάρχει αμφιβολία..»

«Είναι κοινά παραδεκτό..»

«Είναι γεγονός ότι...»

«Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη....»

«Αποτελεί κοινό τόπο ότι ..»

«Είναι κοινός τόπος...»

«Κατά κοινή ομολογία...»

«Υποστηρίζεται συχνά ότι...»

«Λέγεται συχνά ότι...»

Συνδετικές λέξεις - φράσεις που συνδέουν τη θεματική πρόταση με τις λεπτομέρειες

«Ειδικότερα...»

«Πράγματι...»

«Πιο συγκεκριμένα...»

«Αναλυτικότερα...»

«Γι΄ αυτό λοιπόν...»

«Με άλλα λόγια...»

«Φυσικά...»

«Βέβαια...»

«Αναντίρρητα...»

«Έτσι..»

«Οπωσδήποτε...»

«Αρχικά...»

«Στην περίπτωση αυτή...»

«Αυτό ισχύει στο μέτρο που....»

«Είναι αλήθεια ότι...»

«Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή»

«Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...»

«Με αφετηρία τη θέση αυτή...»

«Κατά συνέπεια είναι ανάγκη...»

«Σε μια τέτοια περίπτωση....»

«Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε...»

«Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι...»

Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης της περιόδου κατακλείδας

 «Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα...»

 «Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε...»

 «Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό...»

 «Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει...»

 «Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό...»

«Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα...»

«Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές...»

Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις:

α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση:

ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα, πριν, ενώ, καθώς, αφότου ...

β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόθεση, ομοιότητα, αναλογία, συμπλήρωση:

επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν...

γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση:

ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, Δε συμβαίνει όμως το ίδιο κ.λ.π.

δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση:

με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...

ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου - αποτελέσματος:

επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....

στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση:

εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....

η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα:

πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....

θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη:

ή - ή, είτε - είτε, ούτε – ούτε

ΧΡΗΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ Η ΦΡΑΣΗΣ:

1) Για πρόσθεση – συμπλήρωση – ομοιότητα :

Αφενός …αφετέρου…

Επίσης …

Παράλληλα…

Ακόμη …

Επιπλέον …

Επιπροσθέτως…

Εκτός απ’ αυτό

Δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι…

Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί…

Αξίζει , επιπλέον ν’ αναφερθούμε…

Όχι μόνο… αλλά και…

Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε…

2) Για χρονική σύνδεση :

Ταυτόχρονα…

Συγχρόνως…

Αρχικά…

Ύστερα…

Αφότου…

Στη συνέχεια…

Ενώ …

Μετά από αυτό…

3) Για αντίθεση – εναντίωση :

Και όμως…

Εντούτοις…

Απεναντίας…

Σε αντίθεση…

Μ’ αυτό…

Ενώ…

Ωστόσο…

Μολαταύτα…

Αντίθετα…

Άλλωστε…

Από την άλλη πλευρά…

Συμπληρωματικά όταν θέλουμε:

1) Να αποδείξουμε τις αιτίες – παράγοντες σε μια παράγραφο, μπορούμε, ενδεικτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους:

Στη διαμόρφωση (του αρνητικού αυτού παράγοντα) σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει ...

Τα βαθύτερα αίτια (της κοινωνικής αυτής μάστιγας) πρέπει να αναζητηθούν...

Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα...

Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση...

Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια...

Θα άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανείς σε ποιους λόγους οφείλεται...

Δεν πρόκειται , ωστόσο, ν’ ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια του νοσηρού αυτού φαινομένου, αν δεν λάβουμε υπόψη...

2) Να οργανώσουμε παραγράφους, για να καταδείξουμε τη θετική ή αρνητική επίδραση ενός παράγοντα, ενδεικτικά μπορούμε να ξεκινήσουμε με τους παρακάτω τρόπους :

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα...

Το ίδιο (θετικά ή αρνητικά) αντανακλά η ύπαρξη του παράγοντα (αυτού) στην

ατομική και κοινωνική ζωή...

Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις...

Στις (θετικές ή αρνητικές) επιπτώσεις συγκαταλέγονται...

Ένα άλλο σύμπτωμα, όχι αμελητέο, είναι και τούτο...

3) Να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός θετικού ή αρνητικού παράγοντα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους έναρξης :

Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπισθεί ριζικά, αν...

Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης...

Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή...

Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει...

Αμετάθετο χρέος έχουμε ...

Χωρίς όμως την εκδήλωση της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται δυσχερής...

4) Ενδεικτικές χρηστικές φράσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχή γενικά της παραγράφου, αλλά και ως μετάβαση μεταξύ των παραγράφων (εναρκτικές – μεταβατικές φράσεις) :

Είναι περιττό να τονιστεί ...

Είναι απαραίτητο να επισημανθεί...

Ξεχωριστός λόγος, όμως, πρέπει να γίνει...

Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης...

Είναι φανερό ότι...

Προχωρώντας διαπιστώνουμε ότι...

Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι...

Πολλοί θα συμφωνούσαν με την άποψη...

Επεκτείνοντας το συλλογισμό μας, θα λέγαμε...

Προβάλλει, όμως, στο σημείο αυτό μια βαρυσήμαντη αντίρρηση...

Γράφω σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας

συχνά φράσεις ενεργητικής σύνταξης ή παθητικής σύνταξης :

ο συγγραφέας αναφέρει, υποστηρίζει, εκφράζει την άποψη, τονίζει, επισημαίνει, σχολιάζει, εκφράζει τον προβληματισμό του, θέτει το ερώτημα, υπογραμμίζει την ανάγκη να, συνεχίζει την ανάλυση του αναφερόμενος, φέρνει παραδείγματα για να υποστηρίξει την άποψη πως/ότι..., πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα αναφερόμενος σε..., αναζητά τα αίτια του Χ φαινομένου σε..., απαριθμεί τις εκφάνσεις / τα αποτελέσματα τον Χ φαινομένου.., χρησιμοποιεί απόψεις μελετητών / αποτελέσματα ερευνών για να στηρίξει την άποψη πως... , καταλήγει στο συμπέρασμα πως/ότι... π.χ. στο κείμενο αναφέρεται... κ.λπ. ή φράσεις του τύπου: «σύμφωνα με την άποψη τον συγγραφέα..,αποφεύγοντας, βέβαια, την καταχρηστική επανάληψη των φράσεων « ο συγγραφέας» ή «στο κείμενο».

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Ξεκινώ τη θεματική πρόταση της περίληψης ως εξής:

¨Το άρθρο, κείμενο κ.λπ. πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του κ.λπ. ή αντικείμενο, θέμα του άρθρου, του βιβλίου ή της ομιλίας είναι κ.ά.

Δόκιμες – Στερεότυπες ενάρξεις περιληπτικού κειμένου

Ο δημοσιογράφος στο άρθρο του καταγράφει τον προβληματισμό του αναφορικά...

Ο συγγραφέας αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει (η τηλεόραση)

αναγνωρίζει...

Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο (πολύκροτο θέμα)...

Ο δημοσιογράφος με αφορμή (την παράδοση στις αστυνομικές αρχές χρηματικού ποσού από νεαρό μετανάστη) διαπιστώνει ότι...

Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει...

Στο κείμενο αυτό υποστηρίζεται ότι...

Στο κειμενικό αυτό απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι...

Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται...

Σύμφωνα με το άρθρο...

Ο επιφυλλιδογράφος εκφράζει την άποψη να προσεγγίσει...

Κατά το συγγραφέα η πρωτοφανής έξαρση...

Ο κειμενογράφος διαπιστώνοντας την κρίση που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία (...) επιχειρεί ...

Η θέση του συγγραφέα είναι...

Στο δημοσίευμα αυτό ο αρθρογράφος υπερασπίζεται την άποψη...

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει , προσεγγίζει, φωτίζει , διερευνά...

Ο δοκιμιογράφος του αποδεικτικού αυτού δοκιμίου επιχειρηματολογεί...

Το πρόβλημα που απασχολεί το συγγραφέα...

Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα...

Σε πρόσφατο δημοσίευμα του Τύπου προβάλλεται...

Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι...

-----------------------------------------------------------------------

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΚΕΨΕΩΝ/ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ:

1. Τη λογική αλληλουχία των νοημάτων: τη λογική σειρά με την οποία είναι ιεραρχημένες οι ιδέες του κειμένου, που φανερώνει άλλωστε και τη σχέση που έχουν μεταξύ τους. Επιτυγχάνεται με:

·  Τη σαφή διάκριση των τμημάτων (πρόλογος, κύριο θέμα, επίλογος) και των υποτμημάτων του κυρίου μέρους.

● Τη σωστή διάταξη των ιδεών: χρονολογική: σε αφηγηματικά κείμενα

                                                   τοπική: σε περιγραφικά κείμενα

                                                       λογική: σε αποδεικτικά κείμενα

2. Τη συνεκτικότητα του κειμένου: τη νοηματική συνάφεια ανάμεσα στις προτάσεις, στις περιόδους και τις παραγράφους του κειμένου. Τη συνεκτικότητα συνιστούν:

·    η ενότητα

·   η αλληλουχία

3. Τη συνοχή: τη σύνδεση των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων, των τμημάτων του κειμένου. Επιτυγχάνεται με:

·   Αντωνυμίες

·  Επανάληψη σημαντικών λέξεων (λέξεις – κλειδιά) των παραγράφων του κειμένου.

·  Νοηματική συγγένεια. Τα νοήματα σχετίζονται τόσο στενά, ώστε το ίδιο νόημα δείχνει τη σχέση ανάμεσα στις προτάσεις ή τις παραγράφους.

·   Διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις

ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ - ΦΡΑΣΕΙΣ που δηλώνουν:

1. Αιτιολόγηση: εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, μια και, μια που, ένας ακόμη λόγος, καθώς, αυτό  οφείλεται/ εξηγείται/ερμηνεύεται/αιτιολογείται, εφόσον, η αιτία/ο λόγος/η εξήγηση είναι, γι΄ αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους προσδιορισμούς της αιτίας κτλ.

2.   Αποτέλεσμα: γι΄ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα/απόρροια/απότοκο όλων αυτών, και γι΄ αυτό, ώστε, έτσι που, λοιπόν, κτλ.

3.   Σκοπός: για τα σκοπό αυτό, με σκοπό να, για να κτλ.

4.   Αντίθεση – εναντίωση: αλλά, μα, και όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, άλλωστε, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν, παρ΄ όλα αυτά, παρόλο που, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο…αλλά και, όχι μόνο… αλλά και να, και που, και ας, όχι μόνο δεν…αλλά ούτε, όχι μόνο…παρά, όχι μόνο να μην…αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη…αλλά ούτε να κτλ.

5.   Χρονική σχέση: αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις, αργότερα, ενώ, ώσπου να, ταυτόχρονα, παράλληλα, στο μεταξύ κτλ.

6.   Ένας όρος, προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που κτλ.

7.   Επεξήγηση: δηλαδή, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι, συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω πιο σαφής, για να με καταλάβετε θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, για την ακρίβεια, κτλ.

8.   Έμφαση: το σημαντικότερο απ΄ όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, αξιοπρόσεκτο είναι πως, ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω το εξής/να επιστήσω την προσοχή σας, πολύ περισσότερο, κτλ.

9.   Παράδειγμα – διευκρίνιση: λόγου χάρη, για παράδειγμα κτλ.

10.             Επεξήγηση: δηλαδή, ειδικά, συγκεκριμένα κτλ.

11.             Επιβεβαίωση: πράγματι, πραγματικά, βέβαια, μάλιστα, και μάλιστα, κυρίως, ακριβώς, οπωσδήποτε κτλ.

12.             Απαρίθμηση επιχειρημάτων, εισαγωγή μιας καινούργιας ιδέας: καταρχήν, τελικά, το επόμενο επιχείρημα/θέμα που θα μας απασχολήσει κτλ.

13.              Συμπέρασμα, ανακεφαλαίωση: για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας/ επιλογικά/ συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, λοιπόν, τελικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας, άρα, ώστε, επομένως, συνοψίζοντας, με λίγα λόγια, σύμφωνα με τα παραπάνω, με αποτέλεσμα να, κτλ

14.             Γενίκευση: γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κτλ.

Επίσης:

·  και, ούτε, ούτε – ούτε

·  ή, είτε – είτε

·  που, όπως, τόσο – όσο, σε σχέση με

·  έτσι, με αυτόν τον τρόπο, όμοια, παρόμοια

·  ακόμα, εκτός απ΄ αυτό, επιπλέον, επίσης, εξάλλου, πέρα απ΄ αυτό, παράλληλα με αυτό, σ΄ αυτήν την περίπτωση, εκτός από τα παραπάνω

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Συνοχή

Είναι η λεκτική-μορφική σύνδεση, τα γλωσσικά δηλαδή μέσα «συρραφής» των φράσεων, προτάσεων, περιόδων, παραγράφων και ενοτήτων ενός κειμένου, προκειμένου να «υφανθούν» τα νοήματα στο πλαίσιο μιας φυσικής και λογικής τάξης και να αποτελέσουν ένα συνεκτικό και ενιαίο σύνολο.  

4.2.1  Τρόποι λεκτικής-μορφικής σύνδεσης (τρόποι συνοχής)

Η σύνδεση-συνοχή μπορεί να γίνει:

               

Ø  Με διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις, π.χ. αλλά, επειδή, ...

Ø  Με επανάληψη μιας λέξης/φράσης, που είναι «κλειδί» είτε της προηγούμενης παραγράφου, περιόδου ή πρότασης είτε αποτελεί τη βασική ιδέα της ενότητας ή του κειμένου.

Ø  Με λέξεις ή φράσεις που αποδίδουν ή εμπερικλείουν ή περιγράφουν ή χαρακτηρίζουν το σκεπτικό-νόημα  που έχει προηγηθεί. Οι λέξεις αυτές μπορεί να είναι:

·         Συνώνυμα ή λέξεις που νοηματικά παρουσιάζουν συγγένεια, π.χ. «ο μηνυτής → ο ενάγων»

·         Υπερώνυμα, π.χ. «ο δικηγόρος → ο επαγγελματίας»

·         Ένας γενικότερος όρος, π.χ. «οι φοιτητές → η σπουδάζουσα νεολαία»

·         Ένας όρος που δηλώνει τη σχέση του όλου με τα μέρη του, π.χ. «προκαταβολή και το υπόλοιπο → η συνολική τιμή»

·         Μια λέξη ή φράση που περιγράφει-αποδίδει-χαρακτηρίζει κάτι που έχει προηγηθεί, π.χ. «η άποψη/αντίληψη/παραδοχή αυτή…»

·         Μια λέξη ή φράση που εισάγει ερώτημα ή δίνει απάντηση, π.χ. «Τι πρέπει να κάνουμε; Να αντιδράσουμε…», «Το ερώτημα που τίθεται είναι…», «Η απάντηση είναι…»

·         Κ.λπ.

Σημείωση: Συνήθως, οι λέξεις αυτές συνδέονται και με κάποια δεικτική αντωνυμία, π.χ. «Αυτή η άποψη…», «Μια τέτοια αντίληψη…» κ.λπ.. Ενώ, ενδέχεται και μόνη της μια δεικτική αντωνυμία να προσδιορίζει ένα προηγούμενο σκεπτικό, π.χ. «Αυτό πρέπει να το εξετάσουμε βαθύτερα…» και άρα να λειτουργεί ως μέσο σύνδεσης-συνοχής.

4.2.2  Διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις

Οι  διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις ενδέχεται να δηλώνουν:

Ø  Αίτιο-αιτιολόγηση: π.χ. επειδή, διότι, εξαιτίας, γι’ αυτό το λόγο, μιας και, αφού (αιτιολογικό), καθώς,  …

Ø  Αντίθεση-εναντίωση: π.χ. όμως, ωστόσο, αλλά, αν και, ενώ, μολονότι, και ας, και που, …

Ø  Παραχώρηση: π.χ. και αν, ας, και να μη, και αν ακόμα, που να, …

Ø  Όρο-υπόθεση-προϋπόθεση: π.χ. αν, σαν, άμα, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που, …

Ø  Επεξήγηση: π.χ. δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνω σαφέστερος, …

Ø  Παράδειγμα: π.χ. για παράδειγμα, λόγου χάρη, …

Ø  Έμφαση: π.χ. και κυρίως, κατά κύριο λόγο, πρέπει να τονιστεί, είναι αξιοσημείωτο, …

Ø  Απαρίθμηση: π.χ. πρώτον, δεύτερον, καταρχάς, αρχικά, τέλος, …

Ø  Πρόσθεση-συμπλήρωση-προσθήκη: π.χ. επίσης, επιπλέον, και, επιπρόσθετα, παράλληλα, ομοίως, εκτός των άλλων και, …

Ø  Συμπέρασμα-αποτέλεσμα-συγκεφαλαίωση: π.χ. επομένως, έτσι, συνεπώς, λοιπόν, ώστε, συμπερασματικά, με αποτέλεσμα, εν κατακλείδι,  …

Ø  Παραδοχή-βεβαίωση: π.χ. βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα, αναμφίβολα, ασφαλώς, …

Ø  Συχνότητα: π.χ. συνήθως, συχνά, σπάνια, πολλές φορές…

Ø  Αναφορά: π.χ. όποιος, ό,τι, όσο, όσον αφορά, αναφορικά, όπως, …

Ø  Συμφωνία με αναφορική διάσταση: π.χ. «Σύμφωνα με τα δεδομένα…», βάσει… ή παραπομπή: π.χ. «Σύμφωνα με την άποψη του…»

Ø  Χρόνο (χρονική σειρά, τάξη, αφετηρία, διάρκεια, τέρμα κ.λπ.): προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, πριν, μετά, εντωμεταξύ, όταν, στην αρχή, κατόπιν, στο τέλος, … ή μεταφορικά χρόνο, π.χ. Τώρα θα ήθελα να…

Ø  Τόπο (τοπικό προσδιορισμό): π.χ. εδώ, εκεί, έξω, κοντά, … ή μεταφορικά τόπο, π.χ. Εδώ θέλω να σταθώ στο γεγονός ότι…

Ø  Τρόπο: π.χ. έτσι, με αυτόν τον τρόπο, … 

Ø  Σκοπό: π.χ. για να, να, για το σκοπό αυτό, προκειμένου να, …

Ø  Διάζευξη: π.χ. είτε…είτε, μήτε…μήτε, ή…ή, ούτε…ούτε, … ή σύζευξη: π.χ. και…και, …

Ø  Ενδοιασμό-φόβο: π.χ. μήπως, μη, …

Ø  Βούληση-επιθυμία: π.χ. να, θα ήθελα να, …

Ø  Ερώτηση-απορία: π.χ. ποιος, πού, πότε, πώς, τι, … 

Ø  Διάρθρωση κειμένου: π.χ. «το κείμενό μου θα δομηθεί πάνω σε δύο άξονες», …

Ø  Εισαγωγή νέας ιδέας: π.χ. το επόμενο θέμα που πρέπει να εξετάσουμε είναι…

Ø  Συνδυασμό δηλώσεων: π.χ.:

·         «εκτός εάν»: δηλώνει εναντίωση ή παραχώρηση και προϋπόθεση

·         «όταν»: δηλώνει χρόνο και υπόθεση

·         «αλλά και»: δηλώνει προσθήκη και έμφαση

·         «και κυρίως»: δηλώνει αναφορά και έμφαση

Σημείωση: ο σύνδεσμός «και» είναι κατά βάση συμπλεκτικός και συνδέει όμοια πράγματα, π.χ. κύρια πρόταση με κύρια, και ως εκ τούτου δεν μπαίνει ποτέ στην αρχή περιόδου. Ενδέχεται, όμως, να μπαίνει στην αρχή περιόδου όταν είναι: Ø  Μεταβατικός-αναφορικός: π.χ. «Και όσον αφορά...». Ø  Μεταβατικός-προσθετικός: π.χ. «Και επίσης…». Ø  Μεταβατικός-αιτιολογικός: π.χ. «Και τούτο διότι…». Ø  Μεταβατικός-συμπερασματικός: π.χ. «Και έτσι οδηγηθήκαμε…». Ø  Επιδοτικός-εμφατικός (δηλώνει έμφαση): π.χ. «Και έφαγε πολύ και κοιμήθηκε αμέσως», «Και κυρίως…».

Σκεπτικά απαντήσεων σε σχετικά με τη συνοχή-σύνδεση θέματα

Ø  Αν το θέμα ζητάει να σχολιαστεί η συνοχή-σύνδεση ενός κειμένου, τότε θα πρέπει να ελέγξουμε κατά πόσο συνδέονται λογικά-φυσικά κυρίως οι παράγραφοι του κειμένου και αν αυτό ισχύει απαντάμε ως εξής:

«Το κείμενο έχει άρτια συνοχή, αφού όλες οι παράγραφοι συνδέονται λογικά-ορθά μεταξύ τους.

Ειδικότερα, η 2^η συνδέεται με την 1^η με τη διαρθρωτική λέξη…π.χ. «αλλά», η οποία δηλώνει αντίθεση. Ο συγγραφέας, δηλαδή, στη 2^η παράγραφο παραθέτει το (χ) σκεπτικό το οποίο είναι αντίθετο με το σκεπτικό…της 1^ης παραγράφου.

Η 3^η συνδέεται με την 2^η με τη διαρθρωτική λέξη…π.χ. «επειδή», η οποία δηλώνει αιτιολόγηση. Επιχειρεί, δηλαδή, ο συγγραφέας μια αιτιολόγηση…

Η 4^η με την 3^η με…κ.λπ.»

Ø  Αν το θέμα ζητάει να σχολιαστεί η συνοχή-σύνδεση κάποιων παραγράφων, τότε ακολουθούμε την ίδια με την προηγούμενη τακτική, αναφερόμενοι, βέβαια, στις συγκεκριμένες παραγράφους.

Ø  Αν το θέμα ζητάει να βρούμε τον τρόπο σύνδεσης κάποιων παραγράφων, τότε εντοπίζουμε τις λέξεις-φράσεις με τις οποίες γίνεται η σύνδεση και εξηγούμε τι είδους σύνδεση έχουμε και τι δηλώνει η συνδετική λέξη-φράση. Π.χ.:

«Η 6^η παράγραφος συνδέεται με την 5^η με τη λέξη «επίσης». Η σύνδεση, δηλαδή, γίνεται με τη συγκεκριμένη αυτή λέξη, η οποία δηλώνει πρόσθεση μιας επιπλέον ιδέας (π.χ. μιας επιπλέον αιτίας του φαινομένου που διαπραγματεύεται ο συγγραφέας)».

 

Ø  Αν το θέμα ζητάει να σχολιαστεί η συνοχή σε μία παράγραφο, τότε πρέπει να εντοπίσουμε και να αναγνωρίσουμε όλα τα σημεία σύνδεσης μέσα στην παράγραφο, πώς συνδέεται δηλαδή με την προηγούμενη παράγραφο, πώς συνδέεται η Θεματική Περίοδος με τις Λεπτομέρειες, πώς συνδέονται οι διάφορες περίοδοι των Λεπτομερειών, ενδεχομένως και οι προτάσεις, και πώς συνδέονται οι Λεπτομέρειες με την Κατακλείδα.

  

Ø  Αν το θέμα ζητάει να ελέγξουμε το ρόλο που διαδραματίζουν συγκεκριμένες λέξεις-φράσεις του κειμένου στη συνοχή του κειμένου, τότε παίρνουμε μία-μία τις λέξεις αυτές και εξηγούμε το ρόλο τους ως συνδετικές λέξεις-φράσεις. Π.χ.:

                «Η λέξη «έτσι» είναι διαρθρωτική λέξη, η οποία δηλώνει συμπέρασμα και χρησιμοποιείται ως μέσο σύνδεσης της 4^ης με την 3^η παράγραφο. Ειδικότερα στην παράγραφο αυτή ο συγγραφέας εξάγει το συμπέρασμα ότι…

Η λέξη…κ.λπ.».

Ø  Αν η λέξη βρίσκεται μέσα στην παράγραφο, τότε πρέπει να αναφέρουμε και το είδος της σύνδεσης που δημιουργεί, παρατακτική ή υποτακτική και αν εισάγει δευτερεύουσα πρόταση, ποια και τι είδους, π.χ. δευτερεύουσα αναφορική επιρρηματική... Π.χ.:

«Η λέξη «αν» είναι διαρθρωτική λέξη που δηλώνει υπόθεση (υποθετικός σύνδεσμος) και συνδέει υποτακτικά την πρόταση… με την πρόταση…, εισάγοντας δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση».    

Σημείωση: Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για τη σύνδεση-συνοχή περιόδων, προτάσεων και λεκτικών συνόλών.