Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2015

ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ  ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΡΙΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ
Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ


1. Βασικές κατευθύνσεις:

·  Το ερώτημα ως τέτοιο.
·  Τα φιλοσοφικά ερωτήματα.
·  Τα φιλοσοφικά ερωτήματα είναι οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα.
·  Η φιλοσοφία είναι  σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητές της.
·  Η ευρεία εφαρμογή της έννοιας της φιλοσοφίας.
·  Η σημασία αυτής της ευρύτητας

2. Ανάλυση:
·  Πώς οδηγούμαστε σε φιλοσοφική συζήτηση; Μέσα από τα ερωτήματα που μας απασχολούν.
·  Τι είδους ερωτήματα είναι αυτά;
·  Είναι ερωτήματα παρόμοια με εκείνα της επιστήμης.
·  Τι σημαίνει αυτό; Πώς έχουν μια ιδιαιτερότητα.
·  Πότε την ανακαλύπτουμε αυτή την ιδιαιτερότητα; Όταν επιχειρούμε να τα απαντήσουμε.
·  Τι σημαίνει αυτή η ιδιαιτερότητα;  Ότι δεν γνωρίζουμε από πού να ξεκινήσουμε για να τα απαντήσουμε, όπως επίσης δεν γνωρίζουμε και ποια μέθοδο να χρησιμοποιήσουμε.
·  Γιατί δεν γνωρίζουμε; Μας λείπουν οι γνώσεις;   Όχι.
·  Απλώς πρόκειται για φιλοσοφικά ερωτήματα, τα οποία εκφράζουν προβληματισμό και θέτουν προβλήματα.
·  Αυτά τα προβλήματα πότε μας γοητεύουν και πότε μας απογοητεύουν.
·  Πρέπει άραγε να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια να τα σκεφτούμε; Όχι.
·  Απεναντίας αξίζει να την εντείνουμε και να εμβαθύνουμε ως το σημείο που θα καταλάβουμε ότι όσο καταπιανόμαστε με αυτά τόσο μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε λογικά και να χρησιμοποιούμε έννοιες.
·  Αυτά τα ερωτήματα είναι οριακάθεμελιακά ή έσχατα
·  Η ενασχόληση μαζί τους διευρύνει τον πνευματικό μας ορίζοντα και οξύνει την κριτική μας ικανότητα.
·  Κατά συνέπεια, τα φιλοσοφικά ερωτήματα μας βοηθούν να ανοίγουμε νέες προοπτικές στη γνώση και στην πράξη, κατ’ επέκταση στη ζωή μας.
·  Από εδώ προκύπτει πως η φιλοσοφία συνδέεται με τη σκέψη που σκέπτεται τον εαυτό της και τις δυνατότητές του.
·  Πώς χρησιμοποιούν τη φιλοσοφία πολλοί; Τη χρησιμοποιούν για να δηλώσουν τις θεωρίες των φιλοσόφων.
·  Αυτό είναι όμως το κύριο που μας ενδιαφέρει; Όχι.
·  Το ζήτημα δηλαδή δεν είναι τόσο να μαθαίνει κανείς ένα σύνολο φιλοσοφικών θεωριών ή αντιλήψεων όσο να μαθαίνει πώς να φιλοσοφεί, δηλαδή πώς να σκέπτεται.
·  Η λέξη φιλοσοφία έχει χρησιμοποιηθεί σε ποικίλες εφαρμογές: π.χ. μιλάμε για φιλοσοφία της φύσηςφιλοσοφία του ανθρώπουτης κοινωνίαςτης ιστορίαςτων μαθηματικώντης τέχνης, της βιολογίαςτης οικονομίαςτης επικοινωνίας κ.λπ.
·  Τι σημαίνει αυτή η πολυχρησία του όρου; Πώς χρειάζεται κανείς να κατανοεί συγκεκριμένα κάθε φορά τη σημασία του όρου φιλοσοφία.
·  Πώς μπορεί να επιτυγχάνεται αυτό; Με το να προσδιορίζονται οι θεμελιώδεις στόχοι της φιλοσοφικής δραστηριότητας.

3. Σχολιασμός κειμένων:
·  ΒΒέντερς, τα φτερά του έρωτα:
·   το ερώτημα ενυπάρχει στη φύση του παιδιού και εκφράζει την απορία του. Η απορία αυτή ενσαρκώνει αντικειμενικά, ανεξάρτητα δηλαδή από το βαθμό επίγνωσης του κάθε επί μέρους παιδιού,  τη ζωτικότητα της ύπαρξής του.

·  ΛΒιτγκενστάιν, Αφορισμοί και εξομολογήσεις:
οι φιλόσοφοι θέτουν κι αυτοί ερωτήματα, όχι για να δώσουν ή να πάρουν πληροφορίες, όπως μπορεί να συμβαίνει με τα κοινά ερωτήματα που μπορεί να διατυπώνει ένας ενήλικος, αλλά για να σκεφτούν το «γιατί» και το «τι». Το σκέφτονται όμως; Προ-καλούν τη σκέψη να σκεφτεί τον εαυτό της, δηλαδή να σκεφτεί φιλοσοφικά. Το φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι δεν έχει αρχή και τέλος παρά έρχεται να μας υπενθυμίσει πως δυσκολευόμαστε να σκεφτούμε, όταν βρισκόμαστε σε αμηχανία ή μπροστά σε ένα πρόβλημα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι μας παροτρύνει να τα παρατήσουμε; Όχι. Απλώς να ξανασκεφτούμε αυτό που έχουμε σκεφτεί. Να σκεφτόμαστε δηλαδή πώς να σκεφτόμαστε. Τι λέει ο Παπανούτσος εδώ:

·  Αριστοτέλης, Μετά τα Φυσικά, Α 2, 982b121:
O θαυμασμός και η απορία παρώθησαν τους ανθρώπους να φιλοσοφήσουν. Τα φαινόμενα, τα οποία ανάγκαζαν ή αναγκάζουν τον άνθρωπο να τα θαυμάζει, είναι συνήθως αυτά που δεν κατανοούνται με την πρώτη ματιά ή λογίζονται παράδοξα. Τέτοια παράδοξα φαινόμενα ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση. Υπάρχουν αυτά που εμφανίζονται μπροστά του, δηλαδή τα μικρά, άμεσα και προφανή, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα και όλα εκείνα τα μεγάλα, για τα οποία ο άνθρωπος προοδευτικά απορεί και σχηματίζει την ιδέα ότι έχει άγνοια γι’ αυτά. Πώς ξεφεύγει κανείς από την άγνοια; Με το να φιλοσοφεί. Προσπαθεί να παρατηρήσει, να ερμηνεύσει, να εξηγήσει, να κατανοήσει τα φαινόμενα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να οργανώσει τη σκέψη και να μάθει να καλλιεργεί την ικανότητα για θεωρητικές συλλήψεις. Τέτοιες θεωρητικές συλλήψεις εντάσσονται στη λογική αναζήτηση της αλήθειας. Προκειμένου να αναπτύξουν αυτή τη λογική διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας, οι φιλόσοφοι δεν διστάζουν να θέτουν υπό αμφισβήτηση τις προσωπικές τους πεποιθήσεις και να έρχονται σε αμηχανία. Αμηχανία στη φιλοσοφία είναι εκείνη η κατάσταση που μας δημιουργεί προβληματισμό και μας κάνει να προχωρούμε μπροστά.  

·  Πλάτων, Μένων 80a: 
Ο φιλοσοφικός λόγος, εδώ ο λόγος του Σωκράτη, δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις ούτε προορίζεται να απορρίπτει ή να αποδοκιμάζει άκριτα και εριστικά την άποψη του άλλου παρά οδηγεί σε προβληματισμό και σε αμφιβολία. Όσο πιο ανοικτός και αληθινός είναι σε επιχειρήματα, σε κρίσεις και σε συλλογισμούς, τόσο ηλεκτρίζει τον συζητητή και αποδεικνύεται ικανός να τον εξοικειώσει με πιο βαθυστόχαστους τρόπους σκέψης.

·  Ρόμπερτ Μούζιλ, Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες

Η φιλοσοφία δεν συνδέεται με οποιαδήποτε αγοραία αντίληψη ή κοσμοαντίληψη, ειδικά στην εποχή μας όπου με περισσή σοβαροφάνεια διατυπώνονται διάφορες ρηχές απόψεις ή θεωρίες, αλλά παρά τη ρηχότητά τους δεν διστάζουν να διεκδικούν απόλυτη παραδοχή. Η διαφορά της φιλοσοφικής σκέψης και του φιλοσοφικού λόγου από την επιπόλαια γνώμη, η οποία θέλει να αυτοχαρακτηρίζεται φιλοσοφική, έγκειται στο ότι η φιλοσοφία καλλιεργεί περίσκεψη, προβληματισμό, δημιουργική αμφιβολία και τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία. Απεναντίας, ο δογματικός διαποτισμός της σκέψης δεν έχει καμιά σχέση με τη φιλοσοφία, ακόμη και αν δεν φείδεται να την επικαλείται. Η φιλοσοφία συνεπώς είναι μια συγκεκριμένη δραστηριότητα του ανθρώπινου νου, η οποία αφορά τον κάθε άνθρωπο, αλλά συγχρόνως απαιτεί απ’ αυτόν ως προϋπόθεση ορθής χρήσης της να εξασκείται συστηματικά και να δοκιμάζονται στην πράξη τα αποτελέσματα αυτής της εξάσκησης. Τέτοια αποτελέσματα είναι η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, η συνέπεια λόγου και έργου, η διεύρυνση του πνευματικού ορίζοντα, η καλλιέργεια αυτογνωσίας, η κριτική και αυτοκριτική στάση.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου