ΞΑΝΑ,Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΟΠΩΣ ΑΠΟΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ- (ΠΛΗΝ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ Κ’ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ)

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΛΥΚΕΙΟ

-          Δεν υπάρχει «ύλη».

-          Ο μαθητής μαθαίνει να σκέφτεται, να ερευνά, να επιχειρηματολογεί πάνω στη λογοτεχνία.. Δε  «διδάσκεται» το κείμενο.

-          Τα σχολικά βιβλία είναι απλώς «οδηγοί».

-          Ακολουθείται χρονική σειρά της εξέλιξης των λογοτεχνικών ειδών- κινημάτων-ρευμάτων κ.ά.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ>

-          Το βασικό ιστορικοκοινωνικό/ πολιτισμικό πλαίσιο κάθε εξεταζόμενης εποχής, εστιάζοντας στις σχέσεις των δύο φύλων και στην αιτιολόγησή τους βάσει της εκάστοτε εποχής.

-          Την ιστορική σειρά- αλληλουχία των διάφορων λογοτεχνικών εποχών, ειδών, τάσεων, ρευμάτων, κινημάτων, σχολών κ.ά., ώστε να κατανοήσει πώς η λογοτεχνία πραγματεύεται με διαφορετικό τρόπο τα διάφορα θέματα ανά τις εποχές.

-          Τα ειδικά χαρακτηριστικά των παραπάνω ειδών, ρευμάτων κ.ά. (αναγνώριση, αιτιολόγηση, σύγκριση).

-          Να κατανοεί και να διακρίνει το «σύγχρονο» από το «κλασσικό»- «παραδοσιακό».

-          Τις αφηγηματικές τεχνικές και τους αφηγηματικούς τρόπους.

-          Τα θέματα και τα μοτίβα σε κάθε κείμενο.

-          Την αντίληψη και ερμηνεία των ιδεών και των στάσεων του ήρωα σε σχέση με κάποιο θέμα, π.χ. το θέμα της προίκας, το θέμα του έρωτα κ.ά.

-          Πώς να εξετάζει και να παρουσιάζει την οπτική γωνία κάποιου ήρωα σε ορισμένο θέμα.

-          Πώς να εντοπίζει και να κατεργάζεται με κριτικό τρόπο και ιστορική ματιά τα διάφορα κοινωνικά στερεότυπα.

-          Πώς να επεξεργάζεται κριτικά και να τεκμηριώνει, ευρύτερα.

-          Πώς να εξετάζει τους ήρωες γενικά στο χώρο και το χρόνο (ιδέες, αξίες, στάσεις, συμπεριφορές).

ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- βασικοί τύποι

1. Οι ερωτήσεις μπορεί να εστιάσουν στους διαφορετικούς ρόλους της γυναίκας (μητέρα, κόρη, αδελφή, σύζυγος, αρραβωνιαστικιά, χήρα κ.ά.) και του άνδρα, σε διαφορετικές ηλικίες (νέος-α, ώριμος-η, ηλικιωμένος-η), σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και μορφωτικά επίπεδα. Ο κάθε ρόλος ενδέχεται να έχει διαφορές σε σχέση με τους άλλους.
2. Η γυναίκα (και ο άνδρας) ανά εποχή δύναται να φέρει επιπλέον+ διαφορετικά χαρακτηριστικά (αρχαιότητα, Βυζάντιο, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, εποχή Ρομαντισμού), σχετιζόμενα με το ιστορικοκοινωνικό και οικονομικό συγκείμενο κάθε εποχής. Μπορεί να ζητηθεί στο μαθητή, κατανοώντας το ιστορικό πλαίσιο,  να προβεί σε σύγκριση (ομοιότητες-διαφορές). Επιπρόσθετα, μπορεί να ζητηθεί από το μαθητή να αναγνωρίσει ιδιάζοντα τοπικά χαρακτηριστικά σχετικά με τη γυναίκα, σε συγκεκριμένο χρόνο  (π.χ. στην Κρήτη, τα Επτάνησα κ.ά. το 19ο αι., βλ. παραπάνω «χώρος» + «χρόνος»).
3. Επίσης, ερώτηση μπορεί να αποτελέσει η κατάσταση-θέση της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή σε σύγκριση με παλαιότερη.
4. Οι ερωτήσεις –συγκρίσεις μπορεί να γίνονται και σε συγκεκριμένα θέματα> έρωτας, προίκα, γάμος, χηρεία, αρετή, επάγγελμα, παιδεία κ.ά.
5. Στο μαθητή μπορεί να ζητηθεί να συγκρίνει και ολόκληρα κείμενα ως προς κάποιο θέμα, μοτίβο κ.ά.
6. Αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα στο έργο.
7. Η γνώμη του μαθητή, η αρέσκεια ή η απαρέσκειά του, στοιχεία της δικής του ταυτότητας. Η σύνδεση με την καθημερινή ζωή σήμερα.
8. Ο μαθητής δύναται γα ερωτηθεί για λογοτεχνικά κινήματα-ρεύματα κ.ά., τα οποία αποτυπώνουν τα παραπάνω> ρόλους, ιδέες, τάσεις, οπτικές γωνίες κ.ά.
9. Μπορεί να ζητηθεί από το μαθητή να σχολιάσει ειδικά γνωρίσματα του κειμένου> γλωσσικά- υφολογικά, δομικά κ.ά., σε σχέση με τους σκοπούς του συγγραφέα, το κίνημα-ρεύμα κ.ά., καθώς και την πρόσληψη από τον αναγνώστη.
10. Να αποκωδικοποιεί- αποσυμβολίζει.
11. Να εντοπίζει και να αναλύει σχήματα λόγου (αντιθέσεις, παρομοιώσεις, μεταφορές κ.ά.)
12. Για την ενότητα «θέατρο», αν διδαχθεί, θα γίνουν ειδικές αναφορές αργότερα.

 ]

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΟΠΩΣ ΑΠΟΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-

(ΠΛΗΝ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ Κ’ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ)

ΧΡΗΣΙΜΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ>Κοινωνικά στερεότυπα, έμφυλη προσέγγιση- ανάλυση, οπτική γωνία φύλου, κοινωνικές διακρίσεις βάσει φύλου, υποδεέστερη θέση, άσκηση καταπίεσης, φίμωση έκφρασης, ολόπλευρη εξάρτηση, αδυναμία άρθρωσης ατομικού λόγου, υποταγή στην ανδρική εξουσία, κοινωνική κατακραυγή, κοινωνικός στιγματισμός, περιθωριοποίηση, μετάβαση από την πατρική στη συζυγική εξουσία, προσυμφωνημένος γάμος-«προξενιό», απουσία χειραφέτησης, σεμνοτυφία κ.ά.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΠΩΣ ΑΝΤΙΚΑΘΡΕΦΤΙΖΟΤΑΝ  ΣΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ (με αποκλίσεις ανά εποχές, περιοχές, τάξεις )>ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ>

ü  αξιολογείτο βάσει της εξωτερικής εμφάνισης, της ηθικής «αρετής», της υποταγής και του οικογενειακού «ονόματος»-καταγωγής-κοινωνικής θέσης,

ü  τελούσε υπό τον πλήρη έλεγχο των αρσενικών μελών της οικογένειας (πατέρα, αδελφού, συζύγου κ.ά.), οι οποίοι συνήθως είχαν πάνω της εξουσία ζωής και θανάτου,

ü  δε διέθετε  ατομική περιουσία, την οποία θα μπορούσε να διαχειριστεί με ελευθερία βούλησης και κινήσεων,

ü  δεν ήλεγχε αυτόβουλα την προσωπική της ζωή (λ.χ. γάμος από προξενιό),

ü  είχε ως υψηλότερη αρετή «το καλό όνομα»,

ü  μεριμνούσε για τα του οίκου, ανάλογα με την κοινωνική της θέση, και για την εξωτερική της εμφάνιση,

ü  ως μητέρα, έχαιρε υψηλού σεβασμού και η γνώμη + ευχή της είχε βαρύνουσα σημασία,

ü  εκείνη έδινε αγωγή και μεταλαμπάδευε αξίες, αντιλήψεις και στάσεις στα παιδιά της,

ü  παντρευόταν συνήθως μία φορά και, όταν χήρευε, αυτοαποκλειόταν απ’ τον κοινωνικό βίο,

ü  χαρακτηριζόταν από διαρκή προσφορά και αυτοθυσία,

ü  εξιδανικευόταν,

ü  αφοσιωνόταν στην οικογένεια,

ü  ερωτευόταν με πάθος και εκδήλωνε ισόβια δέσμευση,

ü  ενίοτε πέθαινε για την αγάπη,

ü  δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορεί δημόσια παρά μόνο σε ελάχιστες κοινωνικές περιστάσεις και με ανδρική συνοδεία,

ü  δεν επιτρεπόταν να εργάζεται εκτός του οίκου παρά αν ήταν πολύ χαμηλής κοινωνικής θέσης,

ü  ήταν αγράμματη, με σπάνιες εξαιρέσεις ορισμένες γυναίκες ευγενικής καταγωγής και πολύ εύπορες,

ü  δε συμμετείχε στη δημόσια και πολιτική ζωή- δεν είχε ούτε εξέφραζε γνώμη δημόσια για τα κοινά,

ü  θρησκευόταν και συχνά ήταν φορέας δοξασιών, προλήψεων και προκαταλήψεων.

ü  + ΓΥΝΑΙΚΑ στη σύγχρονη εποχή….+ ρόλος άνδρα (πατέρα, συζύγου, γιου κ.ά.), νέα γυναίκα, νέος άνδρας, ώριμη γυναίκα-ώριμος άνδρας.

ΚΚ.