ΒΑΣΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ Π.Ε. ΣΤΑ Κ.Ν.Λ.Γ΄ΛΥΚ. ΘΕΩΡ. ΚΑΤ.

Ερώτηση και παραλλαγές > Πώς λειτουργεί…, ποια είναι η λειτουργία…./η λειτουργικότητα…στο απόσπασμα?, ποιος είναι ο ρόλος…του Χ μοτίβου/ θέματος /τεχνικής…ποια είναι η θέση…?

Ερευνώ ΤΗ ΘΕΣΗ αυτού που μου ζητούν να εξετάσω, π.χ. του μοτίβου, του θέματος, μιας τεχνικής, ενός ευρήματος κ.ά. ΑΡΧΙΚΑ στο ΣΗΜΕΙΟ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ και, ΜΕΤΑ, όποτε ισχύει, ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΡΓΟ>

Π.χ. του όρκου στον ΚΡΗΤΙΚΟ, της σκηνής της υιοθεσίας στο ΑΜΑΡΤΗΜΑ, των περιγραφών στο ΟΝΕΙΡΟ κ.ά.

1^ο βήμα> Σε σχέση με τα προηγούμενα > μήπως μας προϊδέασε ο συγγραφέας για αυτό που εξετάζουμε, μήπως είναι αγαπημένο του θέμα/μοτίβο/τεχνική που έχει ξαναχρησιμοποιήσει, μήπως διασαφηνίζει κάποιο σημαντικό στοιχείο ή ιδέα, , αποκαλύπτει κάτι καινούργιο ή ολοκληρώνει κάτι παλιό?

2^ο βήμα> Σε σχέση με τα επόμενα> μήπως προοικονομεί/ προϊδεάζει/προσημαίνει, μήπως προωθεί το μύθο, μήπως κάνει πιο σύνθετη την πλοκή,  μήπως αποκαλύπτει χαρακτήρες ηρώων και προθέσεις τους για κάτι μελλοντικό, μήπως γεννά σκέψεις και συναισθήματα στον αναγνώστη, μήπως είναι εύρημα του συγγραφέα, μήπως τονώνει τη δραματικότητα- μήπως οδηγεί σε κορύφωση ή ύφεση/εκτόνωση συναισθημάτων κ.ά.

ΓΕΝΙΚΑ, ΠΑΝΤΑ ΕΞΕΤΑΖΩ ΤΕΤΟΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΑ>

1. ΔΟΜΗΣ/ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ/ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
2. ΠΡΟΘΕΣΕΩΝ/ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
3. ΔΡΑΣΗΣ/ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΗΡΩΩΝ
4. ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ (ΣΚΕΨΕΙΣ, ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Κ.Α.)

Δείτε τώρα ένα παράδειγμα>

Ποια είναι η λειτουργικότητα της τελευταίας αναδρομικής αφήγησης ("το αμάρτημα") στο διήγημα του Βιζυηνού που εξετάζουμε.

Όπως προείπαμε, για να μπορείτε να ελέγχετε πληρέστερα τις απαντήσεις σας, μπορείτε να εξετάζετε τη λειτουργικότητα της κάθε αναδρομής σε επίπεδα:

1) Στο επίπεδο της δράσης, των ηρώων,
2) Στο επίπεδο της κατασκευής του έργου, των συγγραφικών προθέσεων και, βέβαια, 3) Στο επίπεδο του αναγνώστη.

1) Στο πρώτο επίπεδο εξετάζουμε την ίδια την υπόθεση του έργου, το προχώρημα της δράσης, τα πρόσωπα, τις μεταβολές τους.

Εδώ, π.χ., βλέπουμε πως ο Γιωργής αλλάζει εκ βάθρων στάση απέναντι στη μητέρα του. Η άρνησή του μετατρέπεται σε ορμητική κατάφαση. Έχει ακούσει, άλλωστε, συγκλονιστικά πράγματα για τη μητέρα του και για τον ίδιο. Η μητέρα - που εδώ δίνεται η ευκαιρία να σκιαγραφηθεί ο χαρακτήρας της - ανακουφίζεται από την αγωνία που της προκαλούσε η άρνηση του Γιωργή, αλλά κι από τη μετά από χρόνια αποκάλυψη του καλά κρυμμένου μυστικού της.

2) Στο δεύτερο επίπεδο κρίνουμε τα τεχνικά αποτελέσματα που επιτυγχάνει ο συγγραφέας με την αναδρομή.

Η αναδρομή σχεδόν πάντα προσφέρει απαραίτητες για το έργο και τη συνέχειά του πληροφορίες. Εκ των πραγμάτων προκαλεί και κάποια επιβράδυνση, αφού αποτελεί παρένθεση στον κύριο αφηγηματικό άξονα. Ρυθμίζει τις ισορροπίες του κειμένου.
Στη συγκεκριμένη, μπορούμε να παρατηρήσουμε την ευφυή αλλαγή του αφηγηματικού προσώπου που επιχειρεί ο Βιζυηνός: Η μητέρα, ως πρωτοπρόσωπος

(άρα αμεσότερος, παραστατικότερος) αφηγητής, ζωντανεύει την ιστορία. Λύνεται, επίσης, εδώ, η απορία του τίτλου, αποκαλύπτεται το αμάρτημα, ερμηνεύονται πια ευκολότερα οι προηγούμενες ενέργειες της μητέρας. Ισχυροποιείται ο δεσμός ανάμεσα σε μητέρα και γιο, εμπλουτίζεται ο άξονας "μητέρα- Γιωργή".

3) Στο τρίτο επίπεδο, συνήθως αναφέρουμε την επίδραση που έχει η αναδρομή, με τα χαρακτηριστικά της όπως έχουν ήδη περιγραφεί, στον αναγνώστη. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε εδώ την αναφορά στη ζωντάνια, την αμεσότητα, την  παραστατικότητα, η οποία με τη σειρά της προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη και εντείνει την αγωνία του, συμβάλλει στη μέθεξη.

Και τα τρία επίπεδα, λοιπόν, πρέπει να εξετάζονται, για να υπάρχει πληρότητα στην απάντηση, κάτι που, άλλωστε, συμβαίνει, συνήθως, με όλα τα εκφραστικά μέσα και τις αφηγηματικές τεχνικές.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΕ ΠΗΓΗ