ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΟΔΑΣ, Α' ΛΥΚΕΙΟΥ- ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΟΔΑ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Μόδα είναι η παροδική συνήθεια που για ορισμένο χρονικό διάστημα γενικεύεται σε μεγάλο φάσμα της κοινωνίας, σε ότι αφορά την ενδυμασία, την κόμμωση, τη μουσική, τις προτιμήσεις, τις ιδέες, τις συνήθεις κ.α. Εναλλακτικά : ο συρμός, ο νεωτερισμός. Η μόδα είναι στην πραγματικότητα ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που καθρεφτίζει τις κατευθύνσεις και τις εξελίξεις μιας κοινωνίας σε μια ορισμένη ιστορική περίοδο. Ο ρόλος της είναι να εισάγει στην καθιερωμένη συμπεριφορά μιας ομάδας ή ειδικότερα στις πεποιθήσεις της, με τη γρήγορη μετάδοση και αφομοίωση, νέες συμπεριφορές και πεποιθήσεις. Οι παράγοντες που την επηρεάζουν είναι κυρίως οικονομικοί και κοινωνικοί αλλά και αισθητικοί. Ένα παράδειγμα που υπογραμμίζει την κοινωνικό-οικονομική αυτή επίδραση είναι ότι στο παρελθόν η αμφίεση αποτελούσε μέσο διάκρισης των κοινωνικών τάξεων. Οπωσδήποτε, όμως, η μόδα αποτελεί αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών και ενσαρκώνει το πνεύμα της κάθε εποχής. Έτσι, στην κλασική εποχή (5ος αι. π.Χ.) αντιστοιχεί η απλή φορεσιά με τον απέριττο χιτώνα. Αντίθετα, η πολυτέλεια της Βυζαντινής αυλής επιβάλλει πολυτελή φορέματα από μετάξι και άλλα βαρύτιμα υφάσματα ενώ, ταυτόχρονα, ο χριστιανισμός επέβαλλε την αυστηρότητα του τρίχινου χιτώνα. Η ομαδική ζωή στις πόλεις, κατά την περίοδο της Αναγέννησης, έδωσε τη δυνατότητα στην απλή ενδυμασία να εξελιχθεί σε περισσότερο πολυτελή και περίτεχνη. Η πομπώδης μόδα των Λουδοβίκων ακολούθησε την τύχη των ευγενών! Χαρακτηριστικό της ναπολεόντειας εποχής είναι η έλλειψη επιτήδευσης, ενώ η παλινόρθωση των Βουρβόνων έφερε πάλι στο προσκήνιο τα κρινολίνα και τα φορέματα σε σχήμα κουδουνιού. Η βιομηχανική επανάσταση οδήγησε τη μόδα, τέλος, σε απλούστερα μονοπάτια. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η μόδα στην προσπάθειά της να προσαρμοστεί στα δεδομένα της εποχής έχασε τη μονολιθικότητά της και παρουσιάζει σαν κοινωνικό φαινόμενο, αναρίθμητες πλευρές. Μέσα από αυτήν μπορούμε να σκιαγραφήσουμε την εξέλιξη των εθίμων, των ιδεών, του τρόπου ζωής, της υλικής και της ηθικής κατάστασης της κοινωνίας γενικά. Ο χαρακτηρισμός "μοντέρνος" αποδίδεται τόσο σε αντικείμενα όσο και σε αντιλήψεις και το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι η μόδα αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο του σύγχρονου ανθρώπου και ειδικότερα του νέου. Κολακεύει τη φιλαρέσκειά του, προσφέροντάς του την αίσθηση της διάκρισης και της επιβεβαίωσης. Η μίμηση είναι πιο εμφανής στους νέους που μιμούνται τα πρότυπα ή τα είδωλά τους, ως προς την εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους, θεωρώντας ότι αυτή ταυτίζεται με το νέο, το αντικομφορμιστικό. Η μόδα είναι η κινητήρια δύναμη του καταναλωτισμού αλλά και η έκφραση της εποχής μας. Κάποτε μας δίνει ωραίες λύσεις, κάποτε αστείες και κάποτε απαράδεκτες.

Σε κάθε εποχή η μόδα επηρέασε και επηρεάζει τους ανθρώπους είτε θετικά είτε αρνητικά. Στη σημερινή κοινωνία μας, όμως, η μόδα, όπως και πολλοί άλλοι τομείς, έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της και έχει μπει ολοκληρωτικά στη ζωή μας. Δυστυχώς, η επιρροή της στις μάζες δεν είναι καθόλου εποικοδομητική. Κάθε άλλο, έχει κυριαρχήσει το εφήμερο και το παράλογο και ,παρότι γίνεται αντιληπτό από όλους, συνεχίζει να είναι αποδεκτό. Οι μεγάλοι οίκοι μόδας και όχι μόνο ασκούν επάνω μας ένα είδος τυραννικής επιβολής, την οποία επιτυγχάνουν μέσω της τηλεόρασης και των άλλων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Αυτό σταδιακά έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη καλαισθησίας ενώ ταυτόχρονα ισοπεδώνει τις ατομικές ιδιαιτερότητες και τις προσωπικές προτιμήσεις του καθενός, κάνοντάς τον δέσμιο των τάσεων που επικρατούν. Μέσω των διαφόρων επωνύμων προσώπων, όπως για παράδειγμα ηθοποιών και τραγουδιστών, ενισχύονται αμφισβητούμενα πρότυπα συμπεριφοράς, που τελικούς αποδέκτες έχουν συνήθως τους νέους. Επίσης, ένα άλλο μειονέκτημα της σύγχρονης μόδας είναι η κερδοσκοπία σε βάρος του καταναλωτικού κοινού. Για παράδειγμα,  ένα ρούχο που αντικειμενικά η αξία του είναι πολύ χαμηλή, μπορεί να πωλείται ακριβά μόνο και μόνο για το γεγονός ότι φοριέται πολύ και συμβαδίζει με τις νέες τάσεις της μόδας. Η επίδραση της μόδας στο άτομο, συγκεκριμένα, μπορεί να έχει φοβερά άσχημες συνέπειες. Ο καθένας προσπαθεί να βρίσκεται μέσα στο πλαίσιο των προσταγών της μόδας, για να μην θεωρηθεί οπισθοδρομικός, είτε συμφωνεί μ' αυτές είτε όχι. Έτσι ασκείται πάνω του ένα είδος ψυχολογικού εξανδραποδισμού που οδηγεί άμεσα στην απώλεια αυτοπεποίθησης και τον μιμητισμό μέχρι την αλλοτρίωση της συνείδησής του. Κατά αυτόν τον τρόπο, υποβιβάζεται η αυτοτέλεια του κάθε ατόμου και υποβαθμίζεται η κρίση, η σκέψη και η εκλεκτικότητά του. Έτσι καταλήγουμε στο να ανήκουμε όλοι σε ένα ομοιόμορφο σύνολο ανθρώπων, στο οποίο δε θα διαφέρει ο ένας από τον άλλο, θα έχουμε όλοι τα ίδια πρότυπα και κοινούς στόχους και θα οδηγούμαστε από τη βιομηχανοποιημένη μαζική κουλτούρα. Αυτή ακριβώς η μαζοποίηση είναι που μας χειραγωγεί σε στόχους και ενδιαφέροντα ανούσια και μας κάνει να αποπροσανατολιζόμαστε από αυτό που πραγματικά επιθυμούμε. Ασχολούμαστε με πράγματα κενά που δεν μας προσφέρουν τίποτα εποικοδομητικό, γινόμαστε κομφορμιστές και τέλειοι αποδέκτες των όσων μας "λανσάρουν", χωρίς να προβάλλουμε έστω ένα δείγμα αντίστασης. Ολόκληρα έθνη γίνονται υποχείρια των προσταγών της μόδας, στάση που συγκαταλέγεται στα αρνητικά επακόλουθα του φαινόμενου της διεθνοποίησης που μας υπενθυμίζει πόσο αδύνατοι είμαστε να διατηρήσουμε τα πιστεύω και τη διαφορετικότητά μας. Κι εδώ όμως, βασικοί αποδέκτες της άσχημης αυτής επιρροής είναι πάλι οι νέοι, που λόγω του νεαρού της ηλικίας τους είναι περισσότερο ανοιχτοί σε καινούργιες απόψεις και τάσεις. Εφ' όσον η πλειοψηφία των νέων έχει ένα πρότυπο, ένα ίνδαλμα το οποίο ακολουθεί τυφλά, είναι φυσικό να δέχεται και τις συνήθειές τους, ακόμη κι αν είναι κατακριτέες. Έτσι πολλοί οδηγούνται στα ναρκωτικά, τη βία και την εγκληματικότητα, το αλκοόλ, το τσιγάρο και άλλες καταστροφικές για τον άνθρωπο συνήθειες. Δυστυχώς όμως το φαινόμενο αυτό γίνεται αργά αντιληπτό και δύσκολα εξαλείφεται.

Η επίδραση της μόδας στους πολιτισμούς είναι δυστυχώς εξίσου καταστροφική. Εξαιτίας της ανιαρής επανάληψης ορισμένων προτύπων παρατηρείται υποβιβασμός δημιουργικότητας, επινοητικότητας και πρωτοτυπίας με αποτέλεσμα να μένουμε στάσιμοι σε πολλούς τομείς. Πολλά πατροπαράδοτα στοιχεία του κάθε έθνους παραμερίζονται ή απορρίπτονται εντελώς, διότι, σύμφωνα με τις νέες τάσεις που επικρατούν, θεωρούνται παρωχημένα ή ξεπερασμένα. Συνεπώς νοθεύεται η εθνική αυθυπαρξία. Από το σημείο αυτό και μετά, πλέον, αρχίζουμε να μιλάμε για υποκουλτούρα και κακογουστιά κοινώς "κιτς" και εμπορευματοποίηση ιδανικών και προτύπων.

Σε αντιδιαστολή με τους προηγούμενους τομείς, η επίδραση της μόδας στην οικονομία, ως ένα βαθμό, έχει θετικά αποτελέσματα. Κατ’ αρχάς, παρατηρείται ανάπτυξη στο εμπόριο με τις διάφορες αγοραπωλησίες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό. Δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και συγχρόνως διάφορες ειδικότητες που βοηθούν κατά ένα μικρό ποσοστό την επίλυση του προβλήματος της ανεργίας. Μεγάλα , επίσης, ποσά διατίθενται και στα έξοδα διαφήμισης από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τα περιοδικά κ.λπ.                                              Όμως, «ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος», δηλαδή, για να ζει ολοκληρωμένα και ευτυχισμένα  ένας πολίτης, δεν αρκεί τα οικονομικά δεδομένα να υγιαίνουν. Η μόδα, όπως κάθε μορφή έκφρασης που προβάλλει την επιφάνεια και παραμελεί την ουσία, θα είναι ένας διαρκής κίνδυνος για την ταυτότητα και τις κοινωνικές σχέσεις, κυρίως για τους νέους.