'ΤΕΧΝΗ', ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Κύρια σηµεία που µπορείτε να έχετε υπόψη σας για ένα θέµα σχετικό µε την ΤΕΧΝΗ- ενισχυτικό υλικό

 

Προσδιορισµός της έννοιας: η αποκάλυψη του ωραίου, η ικανότητα του

ανθρώπου να αποκρυσταλλώνει τα συναισθήµατά του σε καλλιτεχνικές µορφές

- η φαντασιακή ή νοητική έκφραση από την οποία απορρέει ένα σύστηµα έργων

που εξυπηρετεί την κοινωνική πρακτική ή ανταποκρίνεται σε αισθητικές αξιώσεις

- η ικανότητα του δηµιουργού να προκαλεί αισθητική συγκίνηση µε την εκτέλεση

έργων που πραγµατώνουν την ιδέα του ωραίου, του καλού - τέχνη είναι η

ψυχική-εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να αναζητάει και να αποκαλύπτει το

ωραίο, να εξωτερικεύει τα συναισθήµατά του και τις ιδέες του και να εκφράζει την

εποχή του - η τέχνη είναι ανθρώπινο, κοινωνικό για την ακρίβεια, δηµιούργηµα

µε σκοπούς και δράση κοινωνικούς, υπόκειται σε µια ορισµένη, αλλά

ακατάπαυστα εξελισσόµενη τεχνική και δέχεται κρίση αξίας ανάλογα µε ένα

ορισµένο κάθε τόσο ορισµό του ωραίου, που αλλάζει κατά τους καιρούς και τους

τόπους.

 

∆ιάκριση Τέχνης – Τεχνικής

 

Η τέχνη διακρίνεται από αισθητικότητα, δηλ. από την αντίληψη και την αγάπη

του ωραίου, είναι η έκφραση του φανταστικού και φαντασιωσικού ≠ η Τεχνική

είναι το σύνολο των µεθόδων µε τις οποίες εκτελείται κάποιο τεχνικό έργο,

στοχεύει στην ικανοποίηση πρακτικών αναγκών της ζωής µε τη µετατροπή των

πρώτων υλών σε υλικά αγαθά.

 

Μορφές της έννοιας

 

Καλές τέχνες: περιληπτική ονοµασία των τεχνών που στοχεύουν στην

πραγµατοποίηση της οµορφιάς (ποίηση, µουσική, χορός, ζωγραφική, γλυπτική,

αρχιτεκτονική).

Α. Πλαστικές / εικαστικές / στατικές ή τέχνες του χώρου : (αυτές που

αποτείνονται στην όραση) η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η ζωγραφική και οι

διακοσµητικές τέχνες (ταπητουργία, υαλουργία, κεραµική, βιβλιοδετική, κ.ά.).

 

Β. Μουσικές / τονικές ή τέχνες του χρόνου : (όσες πραγµατώνονται µε το λόγο,

τον ήχο) η ποίηση , η µουσική.

Γ .Μιµικές / κινητικές : όρχηση, θέατρο και στις µέρες µας ο κινηµατογράφος.

 

Η γένεση της τέχνης

 

􀁂 Μια άποψη θεωρεί πως η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε τη θρησκεία

(και πρώτα-πρώτα µε τη µαγεία) αφού αρχικά η κοινωνική ζωή δεν ξεχώριζε

από αυτή. Τα πρώτα πράγµατα που θέλησε ο άνθρωπος να κατασκευάσει

καλλιτεχνικά ήταν τα αντικείµενα λατρείας (το αρχαίο δράµα έχει την προέλευσή

του στη λατρεία του θεού ∆ιονύσου).

􀁂 Σταδιακά η τέχνη αποκόπτεται από τη µαγεία, κατόπιν από τη θρησκεία και

εκφράζει σπουδαίες πλευρές της κοινωνικής ζωής, δηλαδή τη θρησκεία, τον

πόλεµο, την εργασία, τη σχέση µε τη φύση, τον έρωτα, την οικογένεια. Η

πρωτόγονη τέχνη κατευθύνει την πρακτική δραστηριότητα των ανθρώπων

(ζωγραφιές ζώων µε οδηγίες για το κυνήγι, χοροί-αναπαραστάσεις του

µαζέµατος της τροφής, του ψαρέµατος, του κυνηγιού, χοροί προετοιµασίας για

τον πόλεµο).

Με την τέχνη προσπάθησε ο άνθρωπος να ερµηνεύσει βιωµατικά τα φυσικά

και κοινωνικά φαινόµενα αλλά και να λυτρωθεί από τις υπαρξιακές του αγωνίες

(γέννηση, θάνατος προέλευση του κόσµου).

􀁂 Η τέχνη ικανοποιούσε την ανάγκη κάθε κοινωνικής οµάδας να αποκτήσει

ενιαία συνείδηση των ηθικοπολιτικών αξιών που ρύθµιζαν τη συλλογική ζωή και

εξασφάλιζαν την οµοιογένεια και τη συνοχή του κοινωνικού συνόλου.

 

Θεωρίες για τη σκοπιµότητα της τέχνης

 

􀂶“Η τέχνη για την τέχνη” : η τέχνη δεν µπορεί να υπηρετεί άλλη αξία, παρά µόνο την αξία του ωραίου, εκεί που ο σκοπός της τέχνης παύει να είναι το ωραίο, εκεί παύει να αποτελεί τέχνη.

 

 

 

 

επιχειρήµατα

- Ο Γ. Σεφέρης τονίζει µε έµφαση πως “δεν είναι βολετό να δουλεύει κανείς δύο

αφεντάδες”.

- Η τέχνη είναι αυτόνοµη, αποτελεί αυθύπαρκτη αξία που “µολύνεται” από την

επαφή µε την καθηµερινότητα.

χαρακτηριστικά

- επιδίωξη άψογου αισθητικά αποτελέσµατος

- προσήλωση στη µορφή

- ουδέτερη θέση - αδιαφορία του καλλιτέχνη για το κοινό και τα µεγάλα

κοινωνικοπολιτικά προβλήµατα του καιρού και του τόπου του.

κριτική

- το καλλιτεχνικό έργο αποτελεί έκφραση της ατοµικότητας και της ψυχολογίας

του καλλιτέχνη - ωστόσο, η τέχνη δεν είναι ανεξάρτητη εφ’ όσον ο καλλιτέχνης

αποτελεί κοµµάτι αναπόσπαστο του κοινωνικού συνόλου στο οποίο ζει και δεν

µπορεί παρά να αντανακλά έστω και έµµεσα την περιρρέουσα ατµόσφαιρα 􀂽

δεν µπορούµε να αποκλείσουµε τους κοινωνικούς ή πολιτικούς συσχετισµούς µε

το καλλιτεχνικό δηµιούργηµα - η θεωρία “η τέχνη για την τέχνη” εκφράζει µια

στάση υπεροψίας και περιφρόνησης του πλήθους , ο αριστοκρατισµός σαν

στάση ζωής είναι µια µορφή προδοσίας της κοινωνικής ευθύνης του δηµιουργού.

 

􀂶“Στρατευµένη τέχνη” :η τέχνη πρέπει να υπηρετεί σκοπούς, ιδέες ή ιδεολογίες - η

στράτευση της τέχνης γενικότερα αναφέρεται σε κάθε λογής σκοπούς (κοινωνικούς,

θρησκευτικούς...).

επιχειρήµατα

-το καλλιτεχνικό δηµιούργηµα που δεν αναφέρεται στα προβλήµατα της ζωής

είναι άχρηστο.

- το δόγµα “η τέχνη για την τέχνη” αποµονώνει την τέχνη από το κοινωνικό

σύνολο και την ίδια τη ζωή.

κριτική

- το να είναι ο καλλιτέχνης φορέας µιας ιδεολογίας, µιας πίστης την οποία να

εκφράζει µέσα από τα έργα του, είναι απολύτως αποδεκτό εφ’ όσον διατηρεί την

πνευµατική και κοινωνική ελευθερία του και πληροί τους κανόνες της αισθητικής

(άλλωστε µε την πλατιά έννοια του όρου, δηλ. ως υπηρέτηση υψηλών στόχων, η

τέχνη όλων των εποχών µπορεί να θεωρηθεί στρατευµένη 􀁉 µια βυζαντινή

αγιογραφία ή ένα κλέφτικο τραγούδι ήταν για την εποχή τους “στρατευµένα” -

όταν όµως ο καλλιτέχνης εξαναγκάζεται να υπηρετήσει µία συγκεκριµένη

σκοπιµότητα , τότε η τέχνη µετατρέπεται σε φτηνή προπαγάνδα, στείρα

πολιτικολογία, συνθηµατολογία.

 

Η σηµασία της τέχνης

 

- Ικανοποιεί την εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου για προσωπική δηµιουργία,

για συµβολική αναπαράσταση της πραγµατικότητας.

- Απελευθερώνει τον ψυχικό µας κόσµο εκφράζοντας συναισθήµατα, διασφαλίζει

τις ψυχικές ευαισθησίες, προκαλεί ισχυρά συναισθήµατα, γεννά αισθητική

συγκίνηση.

- Συντελεί στην ψυχική αποφόρτιση (“κάθαρση”) και εκτόνωση τόσο του

δηµιουργού όσο και του κοινού, προσφέρει γαλήνη και ευδαιµονία.

- Απελευθερώνει από άγχη, αγωνίες, προβλήµατα, λυτρώνει από πάθη,

απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο, παρηγορεί, αποδεσµεύει από πιέσεις,

αποµακρύνει τον άνθρωπο από την πεζή καθηµερινότητα.

- Συµβάλλει στην πνευµατική καλλιέργεια και την ολοκλήρωση της

προσωπικότητας του ατόµου.

- ∆ιαπαιδαγωγεί αναπτύσσοντας τις αιώνιες αισθητικές αξίες (κάλλος, µέτρο,

αρµονία, συµµετρία, ισορροπία, λιτότητα) ή και αναδεικνύει νέες 􀂽 ισχυροποιεί

τις αξίες αυτές και στο εσωτερικό µιας κοινωνίας εξωραΐζοντας την.

-Το κοινό µέσα από την απλή επικοινωνία του µε την τέχνη δηµιουργεί, εφ’ όσον

µε µοναδικό τρόπο ερµηνεύει και αναπλάθει το καλλιτεχνικό έργο.

-Μέσα από την τέχνη ο δηµιουργός ανακαλύπτει άγνωστες πτυχές του εαυτού

του και οδηγείται στην αυτογνωσία.

- Προβάλλει υψηλά ιδεώδη και πρότυπα.

-Ψυχαγωγεί, τέρπει.

- Προβληµατίζει, στιγµατίζει άµεσα ή έµµεσα κοινωνικά προβλήµατα,

ευαισθητοποιεί και ενεργοποιεί την κοινή γνώµη 􀂽 συντελεί στον εξανθρωπισµό

της κοινωνίας.

- Εξευγενίζει και δίνει ανώτερη αισθητική ποιότητα - “(...)για τον άνθρωπο η οµορφιά

είναι η πρώτη απαίτηση µετά τις καθαρά βιοτικές ανάγκες. Πιστεύω ότι η ανάγκη αυτή υπάρχει σε κάθε άνθρωπο ακόµη κι όταν δεν την συνειδητοποιεί.”

- Συµβάλλει στην κοινωνική αναµόρφωση και αναγέννηση µέσα από τα

ιδεολογικά µηνύµατα που εκπέµπει - ο καλλιτέχνης εφ’ όσον διαπνέεται από

πνεύµα δηµιουργικό και νιώθει ότι προσφέρει έργο ωφέλιµο στο κοινό, ανάγεται

σε πνευµατικό άνθρωπο και αναλαµβάνει κοινωνικές υποχρεώσεις (λ.χ. να

αντιδρά σε συγκεκριµένες ιστορικές περιστάσεις, σε στάσεις και τάσεις των

ανθρώπων της εποχής του, να αποτελεί πρότυπο, να διαµορφώνει τη συλλογική

συνείδηση µιας κοινωνίας).

- Συντελεί στη δηµιουργία συλλογικής συνείδησης.

- Μέσα από κάθε µορφή τέχνης καθίσταται εφικτή η επικοινωνία σε παγκόσµιο

επίπεδο (η τέχνη χρησιµοποιεί γλώσσα κοινή, κατανοητή σε όλα τα έθνη) 􀂽

συναδέλφωση, αλληλεγγύη.

- Η τέχνη αποτελεί τον καθρέφτη κάθε εποχής αλλά και τον προάγγελο των

µελλοντικών εξελίξεων - ”Πώς είναι δυνατόν ένας αληθινός καλλιτέχνης να µη ζει και να µη διατυπώνει την εποχή του; Πώς είναι δυνατόν όλες οι ανάγκες, οι λαχτάρες και τα προαισθήµατα µιας εποχής να µη συγκλίνουν και να µη συγκεντρώνονται συνειδητά και ασύνειδα µέσα στην καρδιά και το νου ενός ζωντανού ανθρώπου, του δηµιουργού;” (Ν. Καζαντζάκης)

-Αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης κάθε πολιτισµού και στοιχείο της εθνικής

ταυτότητας κάθε λαού.

􀂽Σε µια εποχή που χαρακτηρίζεται από την κρίση των αξιών και των ιδανικών,

από τον άκρατο καταναλωτισµό, την απόρριψη της ουτοπίας και του ονειρικού

στοιχείου, η επαφή και η προώθηση της καλλιτεχνικής  δηµιουργίας αποτελεί

απαραίτητη προϋπόθεση για την πολυπόθητη ποιότητα ζωής.

 

Η κρίση της καλλιτεχνικής δηµιουργίας - η αποµάκρυνση του

ανθρώπου από την τέχνη

 

Το κοινό στερείται της στοιχειώδους παιδείας προκειµένου να κατανοήσει την

τέχνη 􀂽 προτιµά την εύκολη διασκέδαση από την ψυχαγωγία που προσφέρει η

τέχνη - στην εκπαίδευση δεν καλλιεργούνται οι καλλιτεχνικές τάσεις των νέων.

Η υποβάθµιση της φαντασίας του σύγχρονου ανθρώπου, η έλλειψη

ευαισθησίας (που ενισχύεται από την αποµάκρυνση του ανθρώπου από τη

φύση, γεγονός που του προκαλεί ψυχική στειρότητα).

Η υποβάθµιση των ψυχικών και πνευµατικών αξιών 􀂽 ο άνθρωπος

αποπροσανατολίζεται, αποµακρύνεται από την τέχνη, έχει εκπέσει στη

συνείδηση των πολιτών η αξία του καλλιτέχνη.

Η εµπορευµατοποίηση της τέχνης µέσα στα πλαίσια του σύγχρονου

τεχνοκρατικού πνεύµατος και του στείρου ορθολογισµού 􀂽 µοναδική αξία

προβάλλει η χρησιµοθηρία των πάντων 􀂽 η τέχνη καθίσταται καταναλωτικό

προϊόν, επένδυση για πλούσιους και εκκεντρικούς συλλέκτες.

Μαζική καλλιτεχνική παραγωγή - υποβάθµιση της καλλιτεχνικής ποιότητας.

Η προώθηση προϊόντων υποκουλτούρας από τα Μ.Μ.Ε. που κατ’ αυτόν τον

τρόπο υποβαθµίζουν τα κριτήρια αξιολόγησης των ανθρώπων.

Καλλιτέχνες που λησµονούν το ρόλο τους ως πνευµατικοί ηγέτες και

καταλήγουν στον “ελιτισµό” ή το λαϊκισµό (φθείρονται διαρκώς προβαλλόµενοι

από τα Μ.Μ.Ε).

Ειδικά για την καλλιτεχνική παραγωγή στην Ελλάδα: ξενοµανία, µιµητισµός, στείρα

υιοθέτηση ξενικών τάσεων.

 

Προϋπόθεσης γνήσιας καλλιτεχνικής δηµιουργίας

 

􀀗 Ελευθερία 􀂽 γνήσια έκφραση των συναισθηµάτων του καλλιτέχνη,

αξιοποίηση των έµφυτων τάσεών του, των δεξιοτήτων του, αποδέσµευση της

φαντασίας του και της δηµιουργικότητάς του - η τέχνη δε συµβιβάζεται µε τη

λογοκρισία, την προπαγάνδα, την υποταγή σε σκοπιµότητες.

􀀗Υπευθυνότητα του καλλιτέχνη, αίσθηση της κοινωνικής του αποστολής.

􀀗Ταλέντο

􀀗Γνησιότητα, πηγαία έκφραση.

Τρόποι αντιµετώπισης της καλλιτεχνικής κρίσης

􀀗Ανάπτυξη της αισθητικής αντίληψης δια µέσου των κοινωνικών θεσµών .

􀀗Οι καλλιτέχνες να προσεγγίσουν τις δεδοµένες κοινωνικές καταστάσεις και τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου - διαρκής επικοινωνία καλλιτέχνη και κοινού.

􀀗Σεβασµός, προβολή, διατήρηση των έργων τέχνης.

􀀗Όξυνση της κριτικής ικανότητας ώστε ο σύγχρονος άνθρωπος να µπορεί να

διακρίνει την καλλιτεχνική δηµιουργία από τα προϊόντα υποκουλτούρας που

µαζικά πλέον τον βοµβαρδίζουν.

􀀗Αναζήτηση καλλιτεχνικών ερεθισµάτων στην πολιτιστική µας κληρονοµιά.

􀀗Αποφυγή της εµπορευµατοποίησης της τέχνης.

􀀗Η Πολιτεία να υποστηρίξει τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες.

ΕΛΑΦΡΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΗΓΗ