Η ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ- ΘΕΩΡΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Σ. 158, «Τα βασικά στοιχεία…σύστημα»

Σ. 163, «Μια πληρέστερη…σχόλια»

Σ. 166

Σ. 168, λεξιλόγιο

Σ.170,»Εκτός από…κ.τ.λ.»

Σ. 172, «Συχνά…υπηρετεί»

Σ. 173

Σ.σ. 175-8

Σ. 188, η άποψη του Τάκη Σινόπουλου για το ρόλο του κριτικού

Σ. 189, η άποψη του Μάρκου Αυγέρη για την κριτική

Σ. 205, λεξιλόγιο

Σ. 219, λεξιλόγιο

Σ. 222, αυταξιολόγηση και ετεροαξιολόγηση

Σ. 226-7

Σ.σ. 231-3

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Σ. 162, «Υποθέστε ότι…σχολείου»

Σ. 167 «Να διαβάσετε…κριτική»

Σ. 172, «Ένας…απευθύνεται»

ΝΑ ΓΙΝΕΙ – Σ. 174, «Προσπαθήστε…εξής»

ΝΑ ΓΙΝΕΙ- Σ. 177, «Να συμπληρώσετε…παραθετική»

Σ. 186, «Το άρθρο 1…πολιτισμό»

ΣΟΣ- μελέτη-, Σ. 188, «Ποιος είναι…Σινόπουλου;»

Σ. 196, «Επιχειρήστε…Σφήκες»

ΣΟΣ-μελέτη-, Σ.201, «Να διαβάσετε…ηθοποιούς»

ΝΑ ΓΙΝΕΙ- Σ. 220, «Γράψτε…λεξιλόγιο»

ΝΑ ΓΙΝΕΙ- Σ. 233, οι δύο ασκήσεις

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Η τέχνη εξευγενίζει τα ήθη
Δίνει δημιουργική διέξοδο στη φαντασία- αναζητά και δικαιώνει το νεοτερικό, το καινοτομικό
Απελευθερώνει την έκφραση των πιο μύχιων ανθρώπινων συναισθημάτων
Τονώνει την κριτική σκέψη-στηρίζει την κριτική ενάργεια
Φέρνει κοντά ανθρώπους και λαούς συνεισφέροντας στην προώθηση της υγιούς παγκοσμιοποίησης (παγκόσμια αξία της τέχνης)
Διατρανώνει τη διαχρονικότητα των ανθρώπινων αξιών-Υπερνικά το χρόνο αλλά και καταφάσκει στο σήμερα
Είναι πολύτιμο ερμηνευτικό-αποκαλυπτικό εργαλείο της ανθρώπινης φύσης και της πραγματικότητας
Προκαλεί ψυχική ανακούφιση και δημιουργεί συγκίνηση
Προάγει την επικοινωνία
Επικουρεί την πολυπολιτισμικότητα- αποθεώνει τη διαφορετικότητα
Διεγείρει την αγάπη για το ωραίο (αισθητική-αισθητική απόλαυση)
Γίνεται πολύτιμος παράγοντας αγωγής για παιδιά και νέους
Ενσαρκώνει τις πιο υψηλές αξίες του ανθρώπου
Γίνεται αντίδοτο στην επέλαση του χυδαίου υλισμού
Νοηματοδοτεί την ύπαρξη του ανθρώπου
Προάγει την πρόοδο των κοινωνιών και συμβάλει καθοριστικά στην εξέλιξή τους

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΗΜΕΡΑ, ΟΣΟ ΠΟΤΕ, ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΑΝΑΔΕΙΞΕΙ ΤΗ ΓΝΗΣΙΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΗΘΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΣΚΕΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΝΑ ΧΑΛΥΒΔΩΣΕΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΗΔΕΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗ ΒΑΘΙΑ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ. ΝΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ-ΠΟΛΙΤΕΣ.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

«Τέχνη για την τέχνη»

Αισθητική θεωρία που πρεσβεύει την αυτάρκεια και αυτονομία της τέχνης από κάθε κοινωνική, οικονομική , πολιτιστική, ιδεολογική κ.τ.λ. ταυτότητα. Η έμπνευση δεν έρχεται από το κοινωνικό περιβάλλον και τα ερεθίσματα της καθημερινότητας αλλά από την ίδια την καλλιτεχνική διαδικασία. Δίνεται έμφαση στη μορφή και αμφισβητείται το περιεχόμενο. Παράγονται έργα με εξεζητημένη θεματολογία. Ο καλλιτέχνης που υπηρετεί αυτήν τη στάση συχνά αποκόπτεται από το κοινωνικό γίγνεσθαι και απομακρύνεται από την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Επιδιώκει να λειτουργήσει καλλιτεχνικά «έξω από την ιστορία» και τις δεσμεύσεις της. Αρνείται τον κοινωνικό του ρόλο και θεωρεί ότι είναι υπόλογος μόνο στην τέχνη και στην κλειστή ομάδα των ομότεχνών του (καστοποίηση). Καταλήγει ,έτσι, συχνά στον αισθητισμό, τον ελιτισμό στην τέχνη και στη δήθεν αυτοαναφορικότητα των έργων του. Αυτοαναλώνεται. Μπορεί το έργο τέχνης να μην αντανακλά μιμητικά την κοινωνία και την ιστορική στιγμή, στην οποία γεννήθηκε, αλλά δε παύει να φέρει, έστω και έμμεσα, το πολιτικό και κοινωνικό στίγμα του καλλιτέχνη που είναι και πολίτης και ζει σε έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, σε συγκεκριμένες συνθήκες και επηρεάζεται από αυτές.

«Στρατευμένη τέχνη»

Αισθητική θεώρηση που θέλει τον καλλιτεχνικό σκοπό να υποτάσσεται στον ιδεολογικό-πολιτικό. Το έργο τέχνης μεταλλάσσεται σε εργαλείο για την επίτευξη ιδεολογικοπολιτικών στόχων. Υπηρετεί σκοπιμότητες εξωκαλλιτεχνικού χαρακτήρα. Ο καλλιτέχνης που παράγει «στρατευμένη τέχνη» είναι ο ίδιος στρατευμένος πολιτικά και δε λειτουργεί μέσα σε περιβάλλον καλλιτεχνικής ελευθερίας. Η τέχνη που προκύπτει από τέτοιου είδους πρακτικές τίθεται συχνά στην υπηρεσία πολιτικών μηχανισμών προπαγάνδας και χειραγώγησης καθώς και ολοκληρωτικών καθεστώτων (π.χ. η τέχνη των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, η μνημειακή τέχνη επεκτατικών δυνάμεων) . Σε αντίθεση προς τη στοχοθεσία ενός γνήσιου έργου τέχνης, τα έργα της «στρατευμένης τέχνης» συχνά υπήρξαν χοντροκομμένα, ακαλαίσθητα, αβαθή, «κλειστά» και ιδεολογικά αγκυλωμένα.

Η ακριβής ερμηνεία του όρου «στρατευμένη τέχνη» αναφέρεται στην τέχνη που ιδεολογικά ανταποκρίνεται στην κομμουνιστική και σοσιαλιστική ιδεολογία από τις αρχές του 20 ου αι.

Ιστορικά, πολλές φορές η τέχνη «στρατεύθηκε» σε έναν σκοπό : εθνικό, πολιτικό, κομματικό, ταξικό, ιδεολογικό κ.ά. Γενικά, κάθε έργο τέχνης «εμπεριέχει» το ιδεολογικό-πολιτικό στίγμα του καλλιτέχνη. Αυτό δεν την κάνει «στρατευμένη» με τη στενή έννοια του όρου. Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι έχουμε και εξαιρετικά δείγματα «στρατευμένης τέχνης» με υψηλή καλλιτεχνική αξία («Ρωμιοσύνη»-Ρίτσος, πολλά έργα του Μίκυ Θεοδωράκη, έργα του Λόρκα κ.α.). Σε αυτές τις περιπτώσεις το αισθητικό στοιχείο συμβαδίζει ή και υπερέχει του ιδεολογικοπολιτικού.

Η Τέχνη σήμερα

Η τέχνη σήμερα δεν περιορίζεται από τους ιδεολογικούς, κοινωνικούς και αισθητικούς φραγμούς που έθεταν παλαιότερα κριτήρια αξιολόγησης. Έχει διευρυνθεί δραστικά το τι θεωρείται «έργο τέχνης». Στο πλαίσιο αυτό, λίγη σημασία δίδεται, πλέον, στην αισθητική απόλαυση και ενατένιση, στο «Ωραίο». Τα σύγχρονα έργα τέχνης απευθύνονται κυρίως στην σκέψη και στην εντύπωση. Για κάποιους η τέχνη έχει χάσει τον προσανατολισμό της ενώ για άλλους είναι ελεύθερη όσο ποτέ. Ο ρόλος του θεατή είναι , επίσης, πιο σημαντικός από ποτέ καθώς και ο ρόλος του τρόπου παρουσίασης και προβολής ενός έργου. Δυστυχώς , η σύγχρονη τέχνη, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της , τείνει να γίνει τέχνη για τους ολίγους, τους γνώστες.

Ένα βασικό πρόβλημα της τέχνης σήμερα είναι η εμπορευματοποίηση. Στα έργα της εμπορευματοποιημένης τέχνης η αισθητική , ηθική και κοινωνική αξία είναι χαμηλή ενώ η χρηματιστηριακή-εμπορική πιο υψηλή. Εδώ απώτερος στόχος είναι το κέρδος κυρίως μέσω της μαζικής παραγωγής. Τα έργα της εμπορευματοποιημένης τέχνης συνήθως ακολουθούν την εκάστοτε μόδα, το συρμό. Είναι τυποποιημένα καταναλωτικά αγαθά. Η αισθητική ελευθερία του καλλιτέχνη περιορίζεται, η έμπνευσή του τυποποιείται, η δημιουργικότητά του καθηλώνεται. Η εμπορευματοποιημένη τέχνη χάνει την αιχμηρή κοινωνική και πολιτική-ανατρεπτική της ιδιότητα. Εύκολα τίθεται στην υπηρεσία του κυρίαρχου ιδεολογικού-πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Επικουρεί το κατεστημένο. Μετατρέπεται σε προϊόν, σε ανταλλάξιμο είδος. Εκχυδαΐζεται, δήθεν εκλαϊκεύεται και γίνεται προσιτή στους πολλούς . Τέτοιου είδους έργα ανήκουν στη λεγόμενη «υποκουλτούρα» και λογίζονται «πολιτιστικά υποπροϊόντα». Το κοινό , με τη σειρά του, δέχεται πλήγμα στο αισθητικό του κριτήριο, χειραγωγείται από τη μόδα και, εντέλει, πολιτιστικά οπισθοδρομεί, αφού δέχεται αρνητικές πνευματικές και ψυχικές επιδράσεις.

ΧΡΗΣΙΜΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Αριστούργημα, τεχνική, καλλιτεχνικότητα, έκφραση, δημιουργικότητα, αισθητική (ως αγάπη για το Ωραίο), καλαισθησία, ευαισθησία, διαχρονικότητα, επιδεξιότητα, αποθέωση φαντασίας, δημιουργικός οίστρος, έμπνευση, καλλιτεχνική αγωγή-παιδεία, αξιακή δομή, υψηλές αξίες, εξευγενισμός, πολιτιστικό γίγνεσθαι, πολιτιστική παράδοση, πολιτιστική Ολυμπιάδα, κατάργηση των διαχωριστικών γραμμών, στήριξη της υγιούς παγκοσμιοποίησης, πολυπολιτισμικότητα, αισθητική απόλαυση, «τέχνη για την τέχνη», «στρατευμένη τέχνη», ελιτισμός, ηθοπλαστική δύναμη, εμπορευματοποιημένη τέχνη, καλλιτεχνική ελευθερία, υποκουλτούρα, πολιτιστικά υποπροϊόντα, αισθητικό κριτήριο, καλλιτεχνικό κατεστημένο κ.ά.

«Ars longa, vita brevis» (η τέχνη μακρά , ο βίος βραχύς-Σενέκας)

«Η τέχνη καθρεπτίζει το βαθύτατα ανθρώπινο του ανθρώπου»

«Η αισθητική θα είναι η ηθική του μέλλοντος» -Ντοστογιέφσκι

«Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» -του ιδίου

«Σκοπός της τέχνης είναι από το δρόμο της αισθητικής συγκίνησης να εκφράσει νοήματα που βρίσκονται πέρα από τη διάνοια, δηλαδή πέρα από την επιστημονική γνώση, πέρα από τις επιταγές του ηθικού νόμου και πέρα από την πολιτεία και τις επιδιώξείς της»- Κων/νος Τσάτσος

«Για να αποκτήσω ένα έργο τέχνης που θα επιθυμούσα πολύ, δε θα δίσταζα να σκοτώσω και άνθρωπο»- Αλέξανδρος Ιόλας, συλλέκτης

«Όλες οι τέχνες συμβάλλουν στη μεγαλύτερη απ’ όλες, την τέχνη της ζωής»-Μπρεχτ

«Όσο περισσότερο το σκέφτομαι, τόσο πιστεύω ότι τίποτε δεν είναι καλλιτεχνικότερο από το να αγαπάς τους ανθρώπους-Φαν Γκοχ

"...Η βαθμιαία διάλυση της οικογένειας, η μεταμόρφωση της προσωπικής ζωής σε ελεύθερο χρόνο και του ελεύθερου χρόνου σε κοινότοπες και επαναλαμβανόμενες ενέργειες που επιτηρούνταν ως την τελευταία λεπτομέρεια, στις ηδονές του γηπέδου και του κινηματογράφου, του μπεστ σέλλερ και του ραδιοφώνου, είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση της εσωτερικής ζωής. Πολύ πριν αντικατασταθεί η κουλτούρα απ’ αυτές τις χειραγωγημένες ηδονές, είχε ήδη αποκτήσει μια τάση φυγής από την πραγματικότητα. Οι άνθρωποι κατέφευγαν σ’ έναν ιδιωτικό εννοιολογικό κόσμο και επαναρύθμιζαν τις σκέψεις τους όταν ωρίμαζε ο καιρός για την επαναρύθμιση της πραγματικότητας. Η εσωτερική ζωή και το ιδανικό είχαν γίνει συντηρητικοί παράγοντες. Αλλά, όταν ο άνθρωπος έχασε την ικανότητά του να πηγαίνει σ’ ένα τέτοιο καταφύγιο – μια ικανότητα που δεν ευδοκιμεί ούτε στις φτωχογειτονιές ούτε στα σύγχρονα διαμερίσματα – έχασε και τη δύναμή του να συλλαμβάνει έναν κόσμο διαφορετικό απ’ αυτόν στον οποίο ζει. Αυτός ο άλλος κόσμος ήταν εκείνος της τέχνης. Σήμερα επιζεί μόνο σ’ εκείνα τα έργα που εκφράζουν με πείσμα το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στο άτομο ως μονάδα και στον βάρβαρο περίγυρο - στην πεζογραφία του Τζόυς ή σε ζωγραφιές όπως η Γκουέρνικα του Πικάσσο. Η θλίψη και η φρίκη που εκφράζονται σ’ αυτά τα έργα δεν είναι όμοιες με τα συναισθήματα εκείνων που φεύγουν συνειδητά από την πραγματικότητα ή στρέφονται εναντίον της. Η συνείδηση που βρίσκεται πίσω από τις στάσεις αυτές, είναι μάλλον αποκομμένη από την πραγματικότητα όπως είναι αυτή, και υποχρεώνεται να πάρει αλλόκοτες, παράφωνες μορφές. Αυτά τα αφιλόξενα έργα τέχνης μένουν πιστά στο άτομο, παρ’ όλο τον εξευτελισμό της ύπαρξης, και γι’ αυτό διατηρούν το αληθινό περιεχόμενο των προηγούμενων μεγάλων έργων τέχνης. Βρίσκονται πιο κοντά στις μαντόνες του Ραφαήλ και τις όπερες του Μότσαρτ απ’ ό,τι εκείνα τα έργα που μένουν επίμονα προσκολλημένα στις παλιές αρμονίες σήμερα, σε μια εποχή όπου το ευτυχισμένο πρόσωπο έχει φορέσει τη μάσκα της φρενίτιδας και όπου μόνο οι μελαγχολικές μορφές των τρελών είναι ένα σημάδι ελπίδας."

Max Horkheimer, Τέχνη και μαζική κουλτούρα, Αθήνα, Εκδ. Ύψιλον – μετάφραση Ζήσης Σαρίκας, 1984, σελ. 54.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ

Με όπλα την ευαισθησία, τη στοχαστικότητα και τη δημιουργική του φαντασία :

1) να αντιλαμβάνεται και να μεθερμηνεύει την πραγματικότητα αλλά και να τη μετασχηματίζει δίνοντας στα ανθρώπινα μια νέα προοπτική- να καινοτομεί και να πειραματίζεται

2) να παρέχει «απαντήσεις» ή δόκιμες προσεγγίσεις σε καίρια ερωτήματα του ανθρώπου (για την ύπαρξη, την κοινωνία, τις αξίες, τις σχέσεις, την πατρίδα, κ.α.)

3) να κινείται το σήμερα αλλά να συλλαμβάνει και το αύριο, να είναι, δηλαδή, άνθρωπος του καιρού του αλλά και μπροστάρης του μέλλοντος

4) να πρωτοστατεί στους αγώνες της κοινωνίας του (ειρήνη, ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία, δημοκρατία κ.ά.)- να εμπνέει και να καθοδηγεί με το προσωπικό του παράδειγμα- να είναι ενεργός πολίτης και ταγός

5) όσο μπορεί, να οδηγεί σε σύμπλευση το λόγο και την πράξη, παραδειγματίζοντας τους συμπολίτες του

6) να κάνει την ομορφιά, την αισθητική κτήμα των πολλών, να εκλαϊκεύει το έργο του, δίχως να το εκχυδαΐζει

7) να ικανοποιεί το κοινό του αποφεύγοντας όμως : την εμπορευματοποίηση, τον ευτελισμό, τη μαζική παραγωγή, τη χειραγώγηση, το λαϊκισμό (τη φθηνή κολακεία της μάζας), τη μόδα- συρμό, το μιμητισμό επιτυχημένων μορφών

8) να αποφεύγει το χρυσό κλουβί που λέγεται «τέχνη για την τέχνη», με όλα τα επακόλουθά του (ελιτισμός, αυτισμός, αλαζονεία/ αυταρέσκεια, αποκοπή από το κοινωνικό γίγνεσθαι, στείρος φορμαλισμός, ελλειμματικό περιεχόμενο κ.ά.)

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ-ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Η συστηματοποιημένη μύηση στις αισθητικές αξίες (π.χ. στο Ωραίο, στην ισορροπία, την αρμονία, τον ανθρωπισμό, το στοχασμό κ.α.) μέσω της ενασχόλησης με τις Τέχνες

Φορείς αισθητικής αγωγής : οικογένεια, σχολείο, κοινωνικό περιβάλλον, καλλιτέχνες, φορείς πολιτισμού, συγκροτημένη Πολιτεία

Αισθητική αγωγή : θεατρολογία, ιστορία της τέχνης, εικαστικά, μουσική, χορός κ.α.. Επισκέψεις σε Μουσεία, Πινακοθήκες κ.α. Δημιουργικές δραστηριότητες. Οργάνωση ανάλογων εκδηλώσεων.

ΘΕΤΙΚΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ-ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

Ηθικοπνευματική καλλιέργεια : οι νέοι δέχονται την εξευγενιστική επενέργεια της Τέχνης που βοηθά στο να αμβλύνονται οι εντάσεις και οι οξύτητες της νεανικής ιδιοσυγκρασίας. Ταυτόχρονα, η στοχαστική βαθύτητα και η κριτική ενάργεια που απαιτείται για την πληρέστερη εκτίμηση και κατανόηση της τέχνης επικουρεί τους νέους να αποκτήσουν Βαθύνοια και Ευρύνοια

Η ενασχόληση με την Τέχνη τροχοδρομεί τις νεανικές ανησυχίες, τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητες σε γόνιμους και δημιουργικούς δρόμους, απομακρύνοντας τους νέους από βλαβερές και αντικοινωνικές δραστηριότητες

Έκφραση- εκτόνωση-αυτογνωσία : τα πεδία της τέχνης προσκαλούν-προκαλούν το νέο να εκφραστεί ελεύθερα-σε μια εποχή ανελευθερίας-, να εκτονωθεί παραγωγικά και αν έρθει σε κοινωνία-διάλογο με το «εγώ « του και τον κόσμο. Παράλληλα, αναδεικνύονται ειδικές δεξιότητες και ταλέντα που ίσως οδηγήσουνε, πέραν του αυτοπροσδιορισμού, και σε εναλλακτικές επαγγελματικές εφαρμογές

Τονώνει τις ευαισθησίες και την καλαισθησία των νέων ανθρώπων , ΑΡΕΤΈΣ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΟΔΕΎΟΥΝ ΚΑΙ ΘΑ ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝ ΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΟΥΣ ΒΙΟ ΕΣ ΑΕΙ

Ο ηθοποιητικός ρόλος και ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της τέχνης : μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες μεταλαμπαδεύονται οι πολύτιμες αξίες του ανθρώπου και προτάσσεται το ανθρωπιστικό ιδεώδες

Ο διαχρονικός, πανανθρώπινος και διαπολιτισμικός χαρακτήρας της Τέχνης : η Τέχνη αναδεικνύει τα θεμελιακά κοινά στοιχεία της ψυχοσύνθεσης, του στοχασμού και της έκφρασης του ανθρώπινου γένους και έτσι φέρνει πιο κοντά τους λαούς της γης, φωτίζοντας τα πολλά που τους ενώνουν . Στο πλαίσιο αυτό φέρνει και το νέο πιο κοντά στο να κατανοήσει τον ΑΝΘΡΩΠΟ, τον Οικουμενικό άνθρωπο και να αποδεχτεί την ταυτότητα του «πολίτη του κόσμου»

Διαμόρφωση του «καθολικού ανθρώπου» (homo universalis)

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

· Ο εξετασιοκεντρικός-βαθμοθηρικός προσανατολισμός της Μ.Ε. δεν αφήνει περιθώρια πλήρους και συνεχούς εφαρμογής της Αισθητικής Αγωγής. Η μη αυτοτέλεια της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γενικά αποθαρρύνει κάθε προσπάθεια να «ανοιχτεί» το σχολείο σε νέες εμπειρίες , σε νέους ορίζοντες

· Το τεχνοκρατικό-χρησιμοθηρικό πνεύμα που κατέχει τη σύγχρονη εκπαίδευση συνεπάγεται καθήλωση και παραγκωνισμό των λεγόμενων «θεωρητικών γραμμάτων» και των συναφών καλλιτεχνικών μαθημάτων, τα οποία, με τη στρεβλή αυτή συλλογιστική θεωρούνται άχρηστα, χρονοβόρα και δίχως πρακτικό όφελος

· Οι ελλιπείς υλικοτεχνικές υποδομές, η απουσία του απαραίτητου εποπτικού υλικού, η μη πρόσληψη ειδικευμένου προσωπικού

· Οι δύο κυρίαρχες σήμερα όψεις της Τέχνης – εμπορευματοποιημένη και ελιτίστικη- αποθαρρύνουν τους νέους

· Η γενική κρίση αξιών που εισήλθε και στα σχολεία βάσει της οποίας απαξιώνεται το «βαθύτατα ανθρώπινο» άρα και οι Τέχνες

ΚΡΙΤΙΚΗ

Ενδεικτικός ορισμός : Κριτική είναι η πνευματική ικανότητα του ανθρώπου να προβαίνει σε κρίσεις, να εκφράζει τη γνώμη του, να πραγματοποιεί τεκμηριωμένη αξιολόγηση για διάφορες εκδηλώσεις της πνευματικής, πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής κ.λ.π. ζωής. Παρότι τα κριτήρια- οι αξιολογικές κατηγορίες βάσει των οποίων αποφαινόμαστε κριτικά τροποποιούνται συνεχώς, η ανάγκη του ανθρώπου να επεξεργάζεται κριτικά τα δεδομένα του κόσμου του παραμένει αναλλοίωτη.

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

βασικό εργαλείο και προϋπόθεση της κριτικής

ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ.

Προφυλάσσει από νόσους του πνεύματος και της ηθικής ζωής, όπως αλαζονεία, ομογενοποίηση-απώλεια ταυτότητας, αλλοτρίωση, φανατισμό-δογματισμό, παθητικοποίηση, εφησυχασμό, απολιτικοποίηση κ.ά.. Η κριτική σκέψη αποτελεί και ακρογωνιαίο λίθο της επιστήμης.

Μορφές κριτικής : τεχνοκριτική, βιβλιοκριτική, κριτική επιστημονικών εγχειριδίων , κριτική θεάτρου και κινηματογράφου, λογοτεχνική κριτική κ.ά.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ (ΚΑΛΟΠΙΣΤΗΣ) ΚΡΙΤΙΚΗΣ

Ø Παρεμβαίνει βελτιωτικά και προωθεί τον αναστοχασμό και την πρόοδο

Ø Νουθετεί και προάγει τη σύνθεση

Ø Αποκαλύπτει νέα στοιχεία και φωτίζει άγνωστες πτυχές του υπό εξέταση θέματος

Ø Αναδεικνύει το ουσιώδες

Ø Προάγει την κριτική σκέψη και την εμβάθυνση

Ø Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΝΑ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. Μέσα από το πρίσμα της «ξαναανακαλύπτουμε» το εξεταζόμενο θέμα (ένα βιβλίο, ένα έργο τέχνης κ.ά.)

Προϋποθέσεις για την άσκηση (γόνιμης) κριτικής

Ø Ουσιαστική και σφαιρική γνώση του θέματος, το οποίο πρόκειται να επεξεργαστούμε κριτικά.

Ø Να αποφεύγονται οι αβασάνιστες κρίσεις και τα στερεότυπα. Ομοίως ο δογματισμός.

Ø Να καταβάλλεται συνειδητή προσπάθεια για ελεύθερη, απρόσκοπτη και αντικειμενική προσέγγιση του θέματος. Κρίνεται απαραίτητη η, όσο είναι εφικτό, ψυχολογική αποστασιοποίηση του κριτή-κριτικού από το εξεταζόμενο θέμα ή το άτομο υπό κρίση. Η καλώς νοούμενη κριτική χαρακτηρίζεται από νηφαλιότητα και όχι από φαβοριτισμό και εμπάθεια.

Ø Η κριτική πραγμάτευση οφείλει να είναι τεκμηριωμένη, να εδράζεται σε σφαιρική αντιμετώπιση του θέματος, με σταθερά και όσο γίνεται πιο αξιόπιστα κριτήρια. Ο άκρατος υποκειμενισμός και η ιδιοσυγκρασιακή προσέγγιση ενός θέματος ή ενός προσώπου είναι επιζήμια και αποπροσανατολίζουν από το βασικό σκοπό της κριτικής που είναι η προσέγγιση της αλήθειας και ο διαφωτισμός

Ø Το τελικό αποτέλεσμα της κριτικής πρέπει να είναι προσιτό στο ευρύ κοινό και όχι μόνο σε μια κλειστή κάστα ειδικών. Να αποφεύγεται ο εγκλεισμός του κριτικού στο «χρυσελεφάντινο πύργο» της αυθεντίας. Τα συμπεράσματα είναι απαραίτητο να γίνονται αντιληπτά κι από άτομα που δεν έχουν ασχοληθεί ιδιαίτερα με το κρινόμενο θέμα.

Ø Η κριτική πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στην αυστηρότητα και την επιείκεια. Η κριτική πρέπει να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο. Όχι «κριτική για την κριτική».

Ø Η κριτική οφείλει να στοχεύει στη σύνθεση και τη διδαχή και όχι στο διδακτισμό, να υποδεικνύει κι όχι να επιβάλλει και να χειραγωγεί (άσκηση εξουσίας του κριτή-κριτικού- ναρκισσισμός του κριτή).

Το δικαίωμα στην κριτική είναι αναφαίρετο για κάθε άνθρωπο. Κανείς, όσο ψηλά κι αν βρίσκεται στην κοινωνική πυραμίδα, κανένας πολιτικός ή οικονομικός παράγοντας, κανένα πρόσωπο με ευρεία αναγνωρισιμότητα αλλά και καμία αξία, νόμος ή θεσμός δεν τίθεται υπεράνω κριτικής.

ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΝΑ ΑΣΚΟΥΝ ΚΡΙΤΙΚΗ;

Ο νέος από τη φύση του (επαναστατικότητα, ρηξικέλευθο πνεύμα, νεωτερισμός, το ανικανοποίητο κ.τ.λ.) και τον κοινωνικό ρόλο που του αντιστοιχεί ασκεί κριτική, η οποία κυρίως απευθύνεται στα «κακώς κείμενα» στους κόλπους της οικογένειας και της κοινωνίας. Ο νέος, μέσω της άσκησης κριτικής, επιδιώκει να αντιπαλέψει ή και ανατρέψει το κατεστημένο, ώστε να εισάγει τη δική του εικόνα για την πραγματικότητα και να επιφέρει βελτιωτικές αλλαγές στα πράγματα. Συχνά όμως καταλήγει να ασκεί «κριτική για την κριτική» αναδύοντας έναν στείρο αρνητισμό. Στο πλαίσιο αυτό ο νέος σπάνια προτείνει βιώσιμες και μη ουτοπικές εναλλακτικές λύσεις. Αρκείται στο αναλώνεται σε διαμαρτυρίες και σε γενικευτικές αποφάνσεις που βρίθουν από στερεότυπα (« οι μεγάλοι φταίνε για όλα», «ο νέος συνεχώς καταπιέζεται», « «η κοινωνία δε μας δέχεται όπως είμαστε» κ.ά.). Με τον τρόπο αυτό όμως αποσείει τις δικές του ευθύνες και σπάνια εισέρχεται σε δημιουργικό διάλογο με την ώριμη γενιά. Ο νέος, ιδίως ο έφηβος, επειδή δε συμμετέχει πλήρως στην παραγωγική διαδικασία και δεν έχουν περατωθεί οι διαδικασίες κοινωνικοποίησής του, σπάνια λαμβάνει υπόψη του τις ειδικές συνθήκες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μεγαλύτεροι και που τους κληροδοτήθηκαν από τις προηγούμενες γενεές.

Το δικαίωμα στην άσκηση κριτικής είναι αναφαίρετο και αναπαλλοτρίωτο για κάθε άνθρωπο, πόσο μάλλον για τη νέα γενιά. Πρέπει όμως η κριτική να ασκείται και από τους νέους κάτω από τις ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ που ήδη καταγράψαμε. Ο νέος πρέπει να κατανοήσει πως δεν αρκεί να ζητά, πρέπει και να δίνει. Να εναρμονίζει τα λόγια με τις πράξεις του. Να θέτει ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων αλλά με λογική και υπομονή.

O MAΘΗΤΗΣ ΩΣ ΚΡΙΝΟΜΕΝΟΣ

1. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Ø Κίνητρο βελτίωσης και εξέλιξης

Ø Προαγωγή θεμιτού ανταγωνισμού- άμιλλας

Ø Δείκτης παρακολούθησης της εξελικτικής πορείας του μαθητή

Ø Δυνατότητα για άσκηση αυτοκριτικής και αυτογνωσίας

Ø Ηθική ανταμοιβή για την καταβολή μόχθου και κίνητρο για περαιτέρω βελτίωση

Η αξιολόγηση στο σχολείο πρέπει να είναι ευκαιρία για ανάδραση και ανατροφοδότηση πληροφοριών μεταξύ μαθητή και διδάσκοντα.

Είναι αντιπαιδαγωγικό η αξιολόγηση του μαθητή να κρυσταλλώνεται μόνον σε έναν αριθμό-βαθμό. Πρέπει να είναι και αναλυτική- περιγραφική συμπεριλαμβάνοντας και στοιχεία εκτίμησης της μαθησιακής συμπεριφοράς. Επίσης, πρέπει να συνεκτιμώνται και οι λοιπές δραστηριότητες (καλλιτεχνικές, αθλητικές, πνευματικές, κοινωνικές κ.α.)του μαθητή, όπως αυτές περικλείονται στο φάκελο επιτευγμάτων. Ο βαθμός πρέπει, επίσης, να συναρτάται με τους διδακτικούς στόχους.

2.ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΤΑ ΠΙΟ ΣΥΧΝΑ «ΛΑΘΗ» ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ

Ο βαθμός ως απειλή ή εκδίκηση
Ο βαθμός ως τιμωρία για παραβατική συμπεριφορά
Ο βαθμός ως μέσο πίεσης για εξωσχολικές συναλλαγές
Ο βαθμός ως αποτύπωση στερεότυπων κοινωνικής θέσης, εμφάνισης, κοινωνικών επαφών και σχέσεων, ιδεολογικών συγκλίσεων ή διαφοροποιήσεων κ.ά.
Ο βαθμός ως επιβεβαίωση του κύρους και της εξουσιαστικής επιβολής του διδάσκοντα
Ο αβασάνιστος βαθμός που προκύπτει από στείρους μαθηματικούς τύπους
Ο βαθμός που δε λαμβάνει υπόψη ειδικές ψυχοσυναισθηματικές , οικογενειακές και άλλες συνθήκες
Ο χαριστικός βαθμός ως προϊόν αδιαφορίας ή ενισχυτικό της δημοφιλίας του διδάσκοντα

ΤΑ ΠΙΟ ΣΥΧΝΑ «ΛΑΘΗ» ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΉ

o Ο βαθμός ως αυτοεπιβεβαίωση και παράγων επίδειξης

o Ο βαθμός στο πλαίσιο της βαθμοθηρίας

o Ο βαθμός για την ικανοποίηση οικογενειακών προσδοκιών

o Ο βαθμός ως αυτοσκοπός και βασικό κίνητρο της μαθησιακής διαδικασίας («διαβάζω και γράφω για το

βαθμό»)

o Ο βαθμός ως απόλυτος και οριστικός δείκτης που είτε οδηγεί σε εφησυχασμό ή σε παραίτηση από την προσπάθεια

o Η υποβάθμιση του ρόλου του διδάσκοντα και η καθήλωσή του σε απλό βαθμολογητή

ΓΕΝΙΚΑ, ΠΟΙΑ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΚΑΘΕ ΚΡΙΝΟΜΕΝΟΥ

ü Να ακούει προσεκτικά και να υπολογίζει κάθε κριτική, ακόμα και την αρνητική και την κακοπροαίρετη. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού».

ü Να μην περιχαρακώνεται στο «εγώ» του και στην ορθότητα της θέσης του, ώστε να θεωρεί εαυτόν υπεράνω κριτικής. Όλοι κρίνουμε και κρινόμαστε. Κανείς δε βρίσκεται στο απυρόβλητο.

ü Από την άλλη, ο κρινόμενος να μην αποθαρρύνεται από πιθανή αρνητική κριτική. Πολλοί άνθρωποι (καλλιτέχνες, επιστήμονες, επαγγελματίες κ.α.) που αργότερα διέπρεψαν στην αρχή είχαν λάβει αποκαρδιωτικές κριτικές αλλά δεν υπαναχώρησαν ούτε παραιτήθηκαν.

ü Να αποστασιοποιείται ψυχοσυναισθηματικά από τον κριτή. Η καλώς νοούμενη κριτική, ούτως ή άλλως, δεν πρέπει να προσωποποιείται. Να αναφέρεται στο έργο, τη συμπεριφορά, την απόδοση κ.α. και όχι στον κρινόμενο ως προσωπικότητα

ü Να απαντλεί τα γόνιμα στοιχεία κάθε κριτικής συνάπτοντάς τα στη διαδικασία αυτοβελτίωσής του. Η κριτική να ενεργοποιείται από κοινού με την αυταξιολόγηση και την αυτοκριτική.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗΣ

ü Προφυλάσσει από αλαζονεία και εγωκεντρισμό

ü Παρέχει ισχυρό κίνητρο αυτοβελτίωσης και αυτενέργειας

ü Αποτελεί πράξη υπευθυνότητας

ü Συνδράμει στην ηθική ωρίμαση

ü Οριοθετεί τις δυνατότητες δίχως να καθηλώνει

ü Συντελεί στην αυτογνωσία

ü Προωθεί την ευγενή άμιλλα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ

Ø Αυτολύπηση-αυτοοικτιρμός

Ø Στασιμοποίηση

Ø Ανασφάλεια

Ø Χαμηλή αυτοπεποίθηση

Ø Αφορμή για ήσσονα προσπάθεια

ΜΕΛΕΤΗΣΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Σσ. 163 (θεωρία), 168 (λεξ/γιο), 170 (θ),172 (θ), 178 (λεξ/γιο), 205 (λ), 219(λ), 221-2 (θ),

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

«Πάντ’ ανοιχτά πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου»

«Σκέφτομαι , άρα υπάρχω»

Συνδράμει στην αυτογνωσία και την ετερογνωσία
Ενεργοποιεί την κοινωνική διάσταση της προσωπικότητας (ενεργός πολίτης= δημοκρατικός πολίτης). Κριτική σκέψη = πυλώνας της Δημοκρατίας
Πλαταίνει τους πνευματικούς ορίζοντες και βυθομετρά την ανθρώπινη υπόσταση
Πολεμά τα κακώς κείμενα
Επιτίθεται στα στερεότυπα, τις ιδεοληψίες, τις αγκυλώσεις του πνεύματος και το κάθε μορφής κατεστημένο-Κριτική σκέψη = παράγων ελευθερίας
Ανανεώνει και προωθεί τις Επιστήμες, τις Τέχνες και τα Γράμματα
Συστρατεύεται με τη δημιουργική φαντασία, για να αναδημιουργήσουν την πραγματικότητα

ΓΙΑΤΙ ΔΙΕΡΧΕΤΑΙ «ΚΡΙΣΗ» Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΣΗΜΕΡΑ;

1. Κυριαρχία καταναλωτικού μοντέλου ζωής: «έχω και καταναλώνω, άρα υπάρχω». Χυδαίος υλισμός και ευδαιμονοθηρία. Η κριτική σκέψη απονευρώνεται, καθίσταται περιττή

2. Παραπληροφόρηση+ χειραγώγηση μέσω των Μ.Μ.Ε.

3. Κυριαρχία στερεότυπων και «εύκολων»-εύπεπτων ιδεολογικών λύσεων

4. Το πνεύμα του παροντισμού και η αποθέωση του πρόσκαιρου αποκλείουν κάθε κριτική πραγμάτευση

5. Η γενικότερη κρίση των ηθικών και πνευματικών αξιών : πλειοδοτείται το πνεύμα της ανευθυνότητας και της απάθειας (κριτική σκέψη= ευθύνη) ενώ ο κριτικά σκεπτόμενος περιθωριοποιείται

6. Οι πνευματικοί και πολιτικοί ταγοί παραμελούν το ρόλο τους ως πρότυπα κριτικής ενάργειας για τον πολίτη

7. Η παρεχόμενη εκπαίδευση προάγει τη μηχανιστική απομνημόνευση και το χρησιμοθηρικό-βαθμοθηρικό πνεύμα

8. Η κρίση της Δημοκρατίας : έχουμε γνήσια Δημοκρατία ή ένα ολοκληρωτικό κακέκτυπό της; Έχει θέση ο κριτικά σκεπτόμενος πολίτης

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ

*Ατομική προσπάθεια και ευθύνη* ανθρωπιστικές αξίες και ανθρωπιστική παιδεία- πνευματική και ηθική καλλιέργεια* πολιτικοποίηση-συμμετοχή στα κοινά* υπεύθυνη στάση ταγών*

*κοινωνικός διάλογος-τόνωση δημοκρατικών διαδικασιών

3) ΘΕΜΑ: Συχνά διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να στηρίζεται και να καλλιεργεί την απομνημόνευση γνώσεων αλλά την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών. Νομίζετε ότι το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα (μέθοδος διδασκαλίας, σχολικό βιβλίο, αναλυτικό πρόγραμμα, τρόπος αξιολόγησης) συμβάλλει στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας των μαθητών; Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι είναι απαραίτητη η καλλιέργειά της;

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ένας από τους σκοπούς της εκπαίδευσης είναι και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών. Δεν πραγματοποιείται επαρκώς ο σκοπός αυτός στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

Μέθοδος διδασκαλίας

Οι φιλότιμες προσπάθειες των εκπαιδευτικών δεν αποδίδουν λόγω εγγενών αδυναμιών του εκπαιδευτικού συστήματος και ανεπαρκούς παιδαγωγικής και ψυχολογικής τους κατάρτισης.
Συνέπειες για τους μαθητές: μη συμμετοχή, απουσία αυτενέργειας και πρωτοβουλίας, νάρκωση δημιουργικών δυνατοτήτων, μηχανική απομνημόνευση.

Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών

Περιορίζεται στην εκτίμηση και τον έλεγχο των πληροφοριών που διατηρεί στη μνήμη του ο μαθητής.
Η αξιολόγηση παράλληλα πρέπει να καλλιεργεί τις δημιουργικές δυνάμεις του μαθητή (αναλυτική και συνθετική ικανότητα, δημιουργική φαντασία, ελεύθερη έκφραση).

Διδακτικά βιβλία (σημαντικά βελτιωμένα, αλλά πρέπει να αξιοποιείται η εμπειρία από τη χρήση τους για τη συνεχή βελτίωση και προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα).
Αναλυτικά προγράμματα (δεσμεύουν τους συγγραφείς των διδακτικών βιβλίων και είναι ανάγκη να ανανεώνονται και να εκσυγχρονίζονται).
Είναι απαραίτητη η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

Κριτική στάση του ατόμου, επωφελής επιλογή πορείας, αποφασιστικότητα.
Τα αυξημένα επαγγελματικά και επιστημονικά προβλήματα της εποχής μας απαιτούν την ανάπτυξη των δημιουργικών δυνάμεων του ατόμου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η κριτική σκέψη, που είναι μητέρα και τροφός όλων των δημιουργικών δυνάμεων του ατόμου, ποτέ δεν ήταν τόσο απαραίτητη όσο στην εποχή μας.

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΒΑΘΜΟΥ

(Οργανωμένη και γλωσσικά επιμελημένη παρουσίαση συνεργατικής άσκησης στην τάξη)

Ο βαθμός μπορεί να λειτουργήσει απειλητικά ή εκδικητικά από το διδάσκοντα
Ο βαθμός συχνά εμφανίζεται ως τιμωρία για παραβατική συμπεριφορά του μαθητή
Ο βαθμός δυστυχώς ορισμένες φορές χρησιμοποιείται στο ελληνικό σχολείο ως μέσο πίεσης για άγρα ιδιαιτέρων μαθημάτων
Σε μαζικό επίπεδο, εκτρέφεται η παραπαιδεία με τη συνεπαγόμενη αφαίμαξη χρόνου και χρήματος
Ο βαθμός συχνά διαμορφώνεται συνυπολογίζοντας την κοινωνική θέση του μαθητή, την εμφάνιση, τις κοινωνικές επαφές και σχέσεις, τις ιδεολογικές συγκλίσεις ή διαφοροποιήσεις με το διδάσκοντα κ.ά.
Ο βαθμός δυστυχώς επιστρατεύεται και για να τονώσει το κύρος και την «εξουσία» του διδάσκοντα («καλός καθηγητής»= δε βάζει μεγάλους βαθμούς)
Ο βαθμός συνήθως προκύπτει αθροιστικά με συναιρέσεις και μαθηματικούς τύπους, χάνοντας την ουσία που είναι να λειτουργήσει ως ένας δείκτης επίδοσης
Ο βαθμός δε λαμβάνει πάντα υπόψη ειδικές ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις, μαθησιακές δυσκολίες, ενδοοικογενειακά προβλήματα και άλλες συνθήκες, όπως, π.χ. την οικονομική δυσχέρεια
Ο χαριστικός βαθμός , αν και συχνά επιθυμητός από τους μαθητές, συχνά συνδέεται με την ουσιαστική αδιαφορία του διδάσκοντα ή ενισχύει τη δημοφιλία του
Το αλύπητο κυνήγι του βαθμού- η βαθμοθηρία- εξοβελίζει την υγιή άμιλλα από τις τάξεις και εισάγει το πνεύμα του σφοδρού ανταγωνισμού. Οι τάξεις συχνά μετατρέπονται σε πεδία μαχών, στα οποία, παραδοσιακά, εμπλέκεται και η ελληνική οικογένεια= ωθημένα [λ.χ. γονείς που δεν μπόρεσαν να σπουδάσουν λόγω ποικίλων δυσχερειών, προβολή προσωπικών φιλοδοξιών στο παιδί, το παιδί θεωρείται στα μάτια της κοινωνίας προέκταση του γονιού (καλός βαθμός= επιτυχημένος γονιός + τόνωση κοινωνικού κύρους, κακός βαθμός= αποτυχημένος +πλήγμα στο κοινωνικό φαίνεσθαι)], εμμονή στον απαρχαιωμένο και ανυπόστατο ,πλέον, διαχωρισμό των επαγγελμάτων σε «καλά»- δικηγόρος, γιατρός, αρχιτέκτων, καθηγητής- και «κακά»- πρακτικά, χειρωνακτικά επαγγέλματα κ.τ.λ.
Μια πολύ αρνητική αξιολόγηση -ακόμα και αν ανταποκρίνεται σε μια συγκεκριμένη επίδοση- μπορεί να καταρρακώσει το ηθικό του παιδιού, να το οδηγήσει σε απαξίωση, ηττοπάθεια και σε παραίτηση
Η βαθμολογία έμμεσα κατατάσσει στερεοτυπικά τους μαθητές, τους κατηγοριοποιεί («άριστος», «μέτριος», «κακός»), αποκτώντας με απαράδεκτο και αντιπαιδαγωγικό τρόπο ηθική διάσταση. Γίνεται ηθικός ψόγος («κακός μαθητής»= «κακό παιδί») ή και στιγματισμός που πιθανόν θα συνοδεύει το παιδί και εκτός σχολικού περιβάλλοντος
Ο βαθμός, κυρίως στο ελληνικό σχολείο, μπορεί να φαντάζει «αντικειμενικός» - η απόλυτη αντικειμενικότητα είναι ανέφικτη- αλλά είναι δίκαιος; Σπανίως. Άραγε, λαμβάνει υπόψη τις ειδικές ικανότητες, τις κλίσεις, τις δεξιότητες, τις γενικές γνώσεις, τις αναζητήσεις κ.α. του μαθητή; Την κοινωνική του δραστηριότητα και συνεισφορά, την πολυμέρεια της δράσης του;

ΟΜΩΣ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ :

Ο βαθμός παρέχει ισχυρό κίνητρο αυτοβελτίωσης στο μαθητή

Απεικονίζει έστω και ατελώς την επίδοση

Παρέχει μια αίσθηση σαφήνειας, σταθερότητας και αντικειμενικότητας

Βοηθά στην εφαρμογή ενός καθολικού συστήματος αξιολόγησης (π.χ. Πανελλαδικές Εξετάσεις)

Διευκολύνει και αργότερα στην κατηγοριοποίηση που είναι συνυφασμένη με την αξιολόγηση (λ.χ. ο

βαθμός ως στοιχείο στο βιογραφικό σημείωμα για την πρόσληψη σε μια δουλειά)

ΕΝΔΕΙΚΝΥΟΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ- ΒΛΕΠΕ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ «ΚΡΙΤΙΚΗΣ»

.....................................................

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ B’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ορισμένα και για Γ’)

1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Εφαρμογές> εργασία- δημόσιος και ιδιωτικός τομέας-, εκπαίδευση, κοινή γνώμη, ατομική ηθική κ.ά

ΑΥΤΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ> όπως με αυτοκριτική, Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ>Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗΣ>

· Προφυλάσσει από αλαζονεία και εγωκεντρισμό

· Παρέχει ισχυρό κίνητρο αυτοβελτίωσης και αυτενέργειας

· Αποτελεί πράξη υπευθυνότητας

· Προωθεί την ευγενή άμιλλα

· Συνδράμει στην ηθική ωρίμαση, τον αυτοέλεγχο, την αυτοπειθαρχία

· Οριοθετεί τις δυνατότητες, δίχως να καθηλώνει

· Συντελεί στην αυτογνωσία

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ>

· Αυτολύπηση-αυτοοικτιρμός

· Στασιμοποίηση

· Ανασφάλεια

· Χαμηλή αυτοπεποίθηση

· Αφορμή για ήσσονα προσπάθεια

ΕΠΙΣΗΜΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟ ΑΡΜΟΔΙΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ

ΘΕΤΙΚΑ- ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ

· Μαρτυρά οργανωμένη Πολιτεία

· Επιδιώκει την ισότητα

· Αμείβει τις ορθές πρακτικές και παρεμβαίνει διορθωτικά στις εσφαλμένες

· Παρέχει κίνητρα βελτίωσης

· Διασφαλίζει τη νομιμότητα

· Συντελεί στην πρόοδο

ΑΡΝΗΤΙΚΑ- ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΕΙ/ ΣΕ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΚΤΡΑΠΕΙ,ΑΝ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ ΠΡΟΧΕΙΡΑ ΚΑΙ ΔΟΛΙΑ

· Σε αυταρχικό μηχανισμό ελέγχου και περιορισμού των ελευθεριών/ σε πρόφαση για επιβολή κυρώσεων και ποινών/ σε τροφοδότη του κομματικού και πελατειακού κράτους/ σε πρόσφορο έδαφος για ευνοιοκρατία, ημετερισμό και νεποτισμό/ στον εκφοβισμό και την καταστολή/ στη συρρίκνωση του υγιούς συνδικαλισμού/ στην αναστολή της προόδου.

ΑΡΑ> ΙΣΧΥΡΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ, ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ, ΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ, ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΙΝΗ ΣΤΟΧΕΥΣΗ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

2. ΡΟΛΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΣΗΜΕΡΑ> Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ.

Με όπλα την ευαισθησία, τη στοχαστικότητα και τη δημιουργική του φαντασία :

1) να αντιλαμβάνεται και να μεθερμηνεύει την πραγματικότητα, αλλά και να τη μετασχηματίζει, δίνοντας στα ανθρώπινα μια νέα προοπτική- να καινοτομεί και να πειραματίζεται,

2) να παρέχει «απαντήσεις» ή δόκιμες προσεγγίσεις σε καίρια ερωτήματα του ανθρώπου (για την ύπαρξη, την κοινωνία, τις αξίες, τις σχέσεις, την πατρίδα, κ.ά.),

3) να κινείται το σήμερα, αλλά να συλλαμβάνει και το αύριο, να είναι, δηλαδή, άνθρωπος του καιρού του αλλά και μπροστάρης του μέλλοντος,

4) να πρωτοστατεί στους αγώνες της κοινωνίας του (ειρήνη, ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία, δημοκρατία, αντίσταση στο χυδαίο υλισμό, τον παροντισμό, τη μαζοποίηση κ.ά.)- να εμπνέει και να καθοδηγεί με το προσωπικό του παράδειγμα- να είναι ενεργός πολίτης και ταγός,

5) όσο μπορεί, να οδηγεί σε σύμπλευση το λόγο και την πράξη, παραδειγματίζοντας τους συμπολίτες του,

6) να κάνει την ομορφιά, την αισθητική κτήμα των πολλών, να εκλαϊκεύει το έργο του, δίχως να το εκχυδαΐζει,

7) να ικανοποιεί το κοινό του αποφεύγοντας όμως : την εμπορευματοποίηση, τον ευτελισμό, τη μαζική παραγωγή, τη χειραγώγηση, το λαϊκισμό (τη φθηνή κολακεία της μάζας), τη μόδα- συρμό, το μιμητισμό επιτυχημένων μορφών,

9) να παρέχει ψυχικοσυναισθηματική ανακούφιση, ιδίως σε εποχές δεινών και κρίσης,

10) να καθιστά το έργο του ανοιχτό μέσω και εθελοντικών πρωτοβουλιών («η τέχνη για τον άνθρωπο»).

ΤΙ ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΠΙΤΕΛΕΣΕΙ ΤΟ ΠΟΛΥΜΟΡΦΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ>

ü Η απάθεια έως και αποστροφή σε καθετί πνευματικό- αντιπνευματικότητα, υλιστικό χρησιμοθηρικό πνεύμα εποχής, πεζότητα, παροντισμός.

ü Η αποστασιοποίηση, μέσω του ελιτισμού, πολλών πνευματικών ταγών από τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ‘μέσου’ πολίτη/ εστετισμός, καστοποίηση.

ü Η εμπορευματοποίηση πολλών μορφών τέχνης.

ü Το καλλιτεχνικό κατεστημένο που διακρίνεται για αναξιοκρατία και ημετερισμό.

ü Η ελλιπής στήριξη και χρηματοδότηση από την Πολιτεία (Ελλάς…)

ü Η δραματικά περιορισμένη πρόσβαση στα ΜΜΕ, τα οποία σταθερά προάγουν την επιδερμικότητα, το φαίνεσθαι και τη μετριότητα.

ΚΚ

hey-teacher-kalliopi-highschool

Δευτέρα 6 Μαρτίου 2017

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ