Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2015

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ


ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ

Εστίαση

[Αναφέρεται στη σχέση του αφηγητή με τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, τη γνώση τους για την υπόθεση.]

 

•  Μηδενική             —-·>-    Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα

                                 πρόσωπα, είναι έξω από τη δράση (παντογνώστης).

                                 Αφηγητής > Πρόσωπα

 

•  Εσωτερική          —**    Ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα.

Αφηγητής = Πρόσωπα

•  Εξωτερική               *-    Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα.

Αφηγητής < Πρόσωπα

Οπτική γωνία

[Αναφέρεται στην προοπτική του αφηγητή απέναντι στην ιστορία, τη σχέση του με την υπόθεση.]

 

•  Εσωτερική οπτική γωνία  —*-   Την ιστορία αφηγείται ο βασικός

                                           ήρωας ή ένα δευτερεύον πρόσωπο (αφηγείται

                                           μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψή του).


•  Εξωτερική  οπτική γωνία —>-   Ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την            

                                            υπόθεση, αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο.

Ο τύπος του αφηγητή

1.  Με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία:

 

•    Ομοδιηγητικός: Συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωτα­γωνιστής (αυτοδιηγητικός αφηγητής) είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυ­ρας.

 

•    Ετεροδιηγητικός: Δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται.

 

2. Με βάση το αφηγηματικό επίπεδο:

•    Ενδοδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα που ανήκουν στην κύρια αφήγηση.

•    Εξωδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα και πράξεις ξένα προς το κύριο κείμενο της αφήγησης (εισαγωγικές αφηγήσεις, πρόλογοι…)

 

 

•    Μεταδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα που συνιστούν δευτερεύουσα αφήγη­ση (που ενσωματώνεται στην κύρια αφήγηση, είναι αφήγηση μέσα στην αφή­γηση), εγκιβωτισμένη αφήγηση.

 

Ο αφηγητής δεν ταυτίζεται πάντα, απαραιτήτως ή πλήρως με το συγγραφέα. Σε όσες περιπτώσεις ταυτίζονται τα δύο πρόσωπα μιλάμε για αυτοβιογραφία (αυτοδιηγητική αφήγηση).

Αφηγηματικοί τρόποι

      α) Διήγηση

-    Τριτοπρόσωπη αφήγηση

 β) Μίμηση

-    Πρωτοπρόσωπη αφήγηση

-    Διάλογος

-    Εσωτερικός μονόλογος

         γ) Μεικτός τρόπος (Συνδυασμός διήγησης και μίμησης) 5) Περιγραφή ε) Σχόλιο στ) Ελεύθερο πλάγιο

ύφος

Ο χρόνος στην αφήγηση

•   Ιστορικός: Δηλώνει το πότε χρονολογικά συνέβησαν τα γεγονότα που παρου­σιάζονται (το πότε).

•   Πραγματικός/Αφηγημένος: Δηλώνει το διάστημα που καλύπτουν τα γεγονότα που παρουσιάζει η αφήγηση (το πόσο).

 

•   Αφηγηματικός: Δηλώνει το πώς αξιοποιείται, πώς παρουσιάζεται ο χρόνος στη διαδικασία της αφήγησης (το πώς):

 

α) ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων:

Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων).

-  Με αναχρονίες (όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγο­νότων):

•   Αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή αναλήψεις ή FLASH  BACK (επιστρο­φή στο παρελθόν).

•   πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές γεγονότων που θα συμβούν αργότερα).

β) ως προς το ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων:

-   Επιτάχυνση.

-   Επιβράδυνση.

-   Παράλειψη ή έλλειψη.

 

 

 

γ) ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης:

~ από την αρχή της υπόθεσης

-  από τη μέση της υπόθεσης

Ο αφηγηματικός χρόνος


  Ο αφηγηματικός χρόνος είναι βασικό στοιχείο της αφήγησης και διακρίνεται:

-   στο χρόνο του πομπού, δηλαδή την εποχή στην οποία ζει ο συγγρα­φέας,

-   στο χρόνο του αφηγητή, που συνήθως ταυτίζεται με το χρόνο των γεγονότων της αφήγησης, και

-   στο χρόνο του δέκτη, δηλαδή την εποχή στην οποία ζει ο αναγνώστης.

Ο χρόνος αυτός είναι εξωκειμενικός και δεν έχει σχέση με την αφή­γηση.

             Ο εσωτερικός/εσωκειμενικός χρόνος μπορεί να διακριθεί στο χρόνο  της ιστορίας και στο χρόνο   της αφήγησης:         

             .  ο χρόνος της ιστορίας είναι ο φυσικός χρόνος στον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία, η φυσική σειρά των γεγονότων.

•  Ο χρόνος της αφήγησης δε συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας, γιατί τα γε­γονότα της αφήγησης δεν ακολουθούν πάντοτε τη φυσική χρονική σειρά. Ο αφηγητής συχνά παραβιάζει την ομαλή χρονική πορεία, για να γυρίσει προσωρινά στο παρελθόν, ή αφηγείται ένα γεγονός που
πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα. Έτσι, προκύπτουν παραβιά­σεις στη φυσική σειρά των γεγονότων, που τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε:

 

-   Αναδρομικές αφηγήσεις/αναδρομές ή αναλήψεις Εί­ναι η τεχνική κατά την οποία διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά των συμβάντων για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος. Η μετατόπιση αυτή του χρόνου της αφήγησης και η επιστροφή στο αρχι­κό χρονικό σημείο μπορεί να είναι σύντομη ή εκτεταμένη.

-   Πρόδρομες αφηγήσεις/προλήψεις: Ο αφηγητής κάνει λόγο εκ των προτέρων για γεγονότα που θα γίνουν αργότερα, αναφέρεται δη­λαδή σε ένα μελλοντικό σημείο της αφήγησης.

                

  Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η ομαλή, φυσική χρονική σειρά:

                         In medias res: Η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγ­μάτων», δηλαδή στη μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική της α­φήγησης, σύμφωνα με την οποία το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή, αλλά ο αφηγητής μάς μεταφέρει στο κρισιμότερο σημείο    της πλοκής και έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονται όσα προηγούνται του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτή διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγηση δε γίνεται κουραστική.

•   Εγκιβωτισμός: Σε κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγηση, που αποτελεί την αρχική ιστορία, και μικρότερες, δευτε­ρεύουσες αφηγήσεις μέσα στην κύρια αφήγηση, που διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην αφήγηση» ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός.

•   Παρεκβαση/παρεμβλητη (εμβόλιμη) αφήγηση: Είναι η προσωρι­νή διακοπή της φυσικής ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλ­λο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση του έργου.

•   Προϊδεασμός/προσήμανση: Είναι η ψυχολογική προετοιμασία τουαναγνώστη από τον αφηγητή για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.

•     Προοικονομία: Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η ε­ξέλιξη της πλοκής να είναι για τον αναγνώστη φυσική και λογική.

Ο χρόνος της αφήγησης, με κριτήριο τη διάρκεια των γεγονότων, έχει τις ακόλουθες σχέσεις με το χρόνο της ιστορίας:

•     Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει το χρόνο (συστολή του χρό­νου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές) γεγονότα που έ­χουν μεγάλη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό επιταχύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.

•   Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει το χρόνο (διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχι­στα. Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.

•   Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με το χρόνο της ιστορίας, συνή­θως σε διαλογικές σκηνές.

 

 

Ανακεφαλαιώνοντας, οι τεχνικές με τις οποίες ο συγγραφέας συ­ντομεύει το χρόνο της αφήγησης είναι:

•   Η επιτάχυνση: γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια παρουσιάζο­νται σύντομα.

•   Η παράλειψη: κάποια γεγονότα δεν αναφέρονται καθόλου, επειδή δε σχετίζονται με την ιστορία.

•   Η περίληψη: όταν τα ενδιάμεσα γεγονότα παρουσιάζονται συνο­πτικά.

•   Η έλλειψη ή το αφηγηματικό κενό: όταν ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δε συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.

Η τεχνική με την οποία ο συγγραφέας διευρύνει το χρόνο της αφή­γησης είναι:

•     Η επιβράδυνση: γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια παρουσιάζο­νται εκτεταμένα.

 Άλλες φορές παρατηρούμε μια φράση ή ένα βασικό θέμα να επαναλαμβάνεται στερεότυπα, κατά διαστήματα, στο έργο. Τότε μιλάμε για ένα μοτίβο, το οποίο έχει κάποια συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στην αφήγηση. Μπορεί δηλαδή να κλιμακώνει τη δράση ή να περιγράφει μια ψυχική κατάσταση κ.ά. Αν η δομική αυτή μονάδα του έργου είναι πολύ σημαντικό για την πλοκή και τους στόχους του συγγραφέα, ονομάζεται ΘΕΜΑ>ΜΟΤΙΒΟΥ.

 

 

Ελαφρά επεξεργασμένη εκπαιδευτική πηγή

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου