ΒΑΣΙΚΟΙ
ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ
Εστίαση
[Αναφέρεται στη σχέση του
αφηγητή με τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, τη γνώση τους για την υπόθεση.]
• Μηδενική
—-·>-
Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα
πρόσωπα, είναι
έξω από τη δράση (παντογνώστης).
Αφηγητής >
Πρόσωπα
• Εσωτερική
—**
Ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα.
Αφηγητής =
Πρόσωπα
• Εξωτερική
*-
Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα.
Αφηγητής <
Πρόσωπα
Οπτική
γωνία
[Αναφέρεται στην προοπτική
του αφηγητή απέναντι στην ιστορία, τη σχέση του με την υπόθεση.]
•
Εσωτερική οπτική γωνία
—*-
Την ιστορία αφηγείται ο βασικός
ήρωας
ή ένα δευτερεύον πρόσωπο (αφηγείται
μόνο
όσα υποπίπτουν στην αντίληψή του).
•
Εξωτερική οπτική γωνία —>- Ο αφηγητής
βρίσκεται έξω από την
υπόθεση, αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο.
Ο
τύπος του αφηγητή
1. Με βάση τη συμμετοχή του στην
ιστορία:
•
Ομοδιηγητικός: Συμμετέχει
στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός
αφηγητής) είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας.
• Ετεροδιηγητικός: Δεν
έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται.
2. Με βάση το αφηγηματικό
επίπεδο:
• Ενδοδιηγητικός: Αφηγείται
γεγονότα που ανήκουν στην κύρια αφήγηση.
•
Εξωδιηγητικός: Αφηγείται
γεγονότα και πράξεις ξένα προς το κύριο κείμενο της αφήγησης (εισαγωγικές
αφηγήσεις, πρόλογοι…)
•
Μεταδιηγητικός:
Αφηγείται γεγονότα που συνιστούν δευτερεύουσα αφήγηση (που
ενσωματώνεται στην κύρια αφήγηση, είναι αφήγηση μέσα στην αφήγηση),
εγκιβωτισμένη αφήγηση.
Ο αφηγητής δεν
ταυτίζεται πάντα, απαραιτήτως ή πλήρως με το συγγραφέα. Σε όσες περιπτώσεις
ταυτίζονται τα δύο πρόσωπα μιλάμε για αυτοβιογραφία (αυτοδιηγητική αφήγηση).
Αφηγηματικοί
τρόποι
α) Διήγηση
-
Τριτοπρόσωπη αφήγηση
β) Μίμηση
-
Πρωτοπρόσωπη αφήγηση
-
Διάλογος
-
Εσωτερικός μονόλογος
γ) Μεικτός
τρόπος (Συνδυασμός διήγησης και μίμησης) 5) Περιγραφή ε) Σχόλιο στ)
Ελεύθερο πλάγιο
ύφος
Ο
χρόνος στην αφήγηση
• Ιστορικός: Δηλώνει το πότε χρονολογικά συνέβησαν τα γεγονότα που παρουσιάζονται (το πότε).
•
Πραγματικός/Αφηγημένος:
Δηλώνει το διάστημα που καλύπτουν τα γεγονότα που παρουσιάζει η
αφήγηση (το πόσο).
•
Αφηγηματικός: Δηλώνει
το πώς αξιοποιείται, πώς παρουσιάζεται ο χρόνος στη διαδικασία της αφήγησης (το
πώς):
α) ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων:
- Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων).
-
Με αναχρονίες (όταν γίνονται
ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγονότων):
•
Αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή
αναλήψεις ή FLASH BACK (επιστροφή στο παρελθόν).
•
πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές
γεγονότων που θα συμβούν αργότερα).
β) ως προς το ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων:
- Επιτάχυνση.
-
Επιβράδυνση.
-
Παράλειψη ή έλλειψη.
γ)
ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης:
~
από την
αρχή της υπόθεσης
- από τη μέση της υπόθεσης
Ο
αφηγηματικός χρόνος ■
Ο
αφηγηματικός χρόνος είναι βασικό στοιχείο της αφήγησης και διακρίνεται:
-
στο χρόνο του πομπού, δηλαδή την
εποχή στην οποία ζει ο συγγραφέας,
-
στο χρόνο του αφηγητή, που συνήθως ταυτίζεται με το χρόνο των
γεγονότων της αφήγησης, και
-
στο χρόνο του δέκτη, δηλαδή την
εποχή στην οποία ζει ο
αναγνώστης.
Ο
χρόνος αυτός είναι εξωκειμενικός
και δεν έχει σχέση με την αφήγηση.
Ο εσωτερικός/εσωκειμενικός χρόνος μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης:
. ο
χρόνος της ιστορίας είναι ο φυσικός χρόνος στον οποίο
εκτυλίσσεται η ιστορία, η φυσική σειρά των γεγονότων.
•
Ο χρόνος της
αφήγησης δε συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας, γιατί τα
γεγονότα της αφήγησης δεν ακολουθούν πάντοτε τη φυσική χρονική σειρά. Ο
αφηγητής συχνά παραβιάζει την ομαλή χρονική πορεία, για να γυρίσει προσωρινά
στο παρελθόν, ή αφηγείται ένα γεγονός που
πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα. Έτσι, προκύπτουν παραβιάσεις στη φυσική σειρά των γεγονότων, που τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε:
πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα. Έτσι, προκύπτουν παραβιάσεις στη φυσική σειρά των γεγονότων, που τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε:
-
Αναδρομικές αφηγήσεις/αναδρομές ή αναλήψεις Είναι η τεχνική κατά την οποία
διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά των συμβάντων για να εξιστορηθούν γεγονότα
του παρελθόντος. Η μετατόπιση αυτή του χρόνου της αφήγησης και η επιστροφή στο
αρχικό χρονικό σημείο μπορεί να είναι σύντομη ή εκτεταμένη.
-
Πρόδρομες
αφηγήσεις/προλήψεις: Ο αφηγητής κάνει λόγο εκ των προτέρων για
γεγονότα που θα γίνουν αργότερα, αναφέρεται δηλαδή σε ένα μελλοντικό σημείο
της αφήγησης.
Άλλες τεχνικές με τις
οποίες παραβιάζεται η ομαλή,
φυσική χρονική σειρά:
In medias res: Η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων»,
δηλαδή στη μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική της αφήγησης, σύμφωνα με την οποία
το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από
την αρχή, αλλά ο αφηγητής μάς μεταφέρει στο κρισιμότερο σημείο
της πλοκής και έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονται όσα προηγούνται
του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτή διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη
και η αφήγηση δε γίνεται κουραστική.
•
Εγκιβωτισμός: Σε
κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγηση, που αποτελεί την αρχική
ιστορία, και μικρότερες, δευτερεύουσες αφηγήσεις μέσα στην κύρια αφήγηση, που
διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην αφήγηση»
ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός.
•
Παρεκβαση/παρεμβλητη
(εμβόλιμη) αφήγηση: Είναι η προσωρινή διακοπή της φυσικής ροής
των γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την
υπόθεση του έργου.
• Προϊδεασμός/προσήμανση: Είναι
η ψυχολογική προετοιμασία τουαναγνώστη από τον αφηγητή για το τι πρόκειται να
ακολουθήσει.
•
Προοικονομία: Είναι
ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και δημιουργεί τις
κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι για τον αναγνώστη
φυσική και λογική.
Ο
χρόνος της αφήγησης, με κριτήριο τη διάρκεια των γεγονότων, έχει τις ακόλουθες
σχέσεις με το χρόνο της ιστορίας:
• Ο
χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος
από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει το χρόνο
(συστολή του χρόνου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές) γεγονότα
που έχουν μεγάλη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό επιταχύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.
• Ο χρόνος της
αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος
από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει το χρόνο
(διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχιστα.
Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.
•
Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος
με το χρόνο της ιστορίας, συνήθως σε διαλογικές σκηνές.
Ανακεφαλαιώνοντας, οι
τεχνικές με τις οποίες ο συγγραφέας συντομεύει
το χρόνο της αφήγησης είναι:
•
Η επιτάχυνση: γεγονότα
που έχουν μεγάλη διάρκεια παρουσιάζονται σύντομα.
•
Η παράλειψη: κάποια
γεγονότα δεν αναφέρονται καθόλου, επειδή δε σχετίζονται με την ιστορία.
•
Η περίληψη: όταν
τα ενδιάμεσα γεγονότα παρουσιάζονται συνοπτικά.
•
Η έλλειψη ή
το αφηγηματικό
κενό: όταν ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της ιστορίας ή
κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δε συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.
Η τεχνική με την οποία ο
συγγραφέας διευρύνει το χρόνο της αφήγησης είναι:
•
Η επιβράδυνση: γεγονότα
που έχουν μικρή διάρκεια παρουσιάζονται εκτεταμένα.
Άλλες
φορές παρατηρούμε μια φράση ή ένα βασικό
θέμα να επαναλαμβάνεται στερεότυπα, κατά διαστήματα, στο έργο. Τότε μιλάμε για
ένα μοτίβο, το
οποίο έχει κάποια συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στην αφήγηση. Μπορεί δηλαδή να κλιμακώνει
τη δράση ή να περιγράφει μια ψυχική κατάσταση κ.ά. Αν η δομική αυτή μονάδα του
έργου είναι πολύ σημαντικό για την πλοκή και τους στόχους του συγγραφέα,
ονομάζεται ΘΕΜΑ>ΜΟΤΙΒΟΥ.
Ελαφρά επεξεργασμένη εκπαιδευτική πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου